این موضع ترامپ با قطعنامه‌های بین‌المللی مغایرت دارد و انتظار می‌رود بر مذاکرات جاری که با حمایت واشنگتن، برای دستیابی به توافق امنیتی بین تل‌آویو و دمشق در جریان است، سایه افکند. دمشق در حال حاضر موضوع بلندی‌های جولان اشغالی را در اولویت خود نمی‌داند، اما حاضر به کنار گذاشتن آن نیست.
به گزارش ایسنا، وزارت امور خارجه سوریه دیروز سه‌شنبه قطعنامه ۴۹۷ شورای امنیت را بازنشر کرد که در دسامبر ۱۹۸۱ در پاسخ به تصمیم تل‌آویو در ۱۴ دسامبر همان سال مبنی بر تحمیل قوانین، اختیارات و مدیریت اشغالگری بر بلندی‌های جولان سوریه صادر شده بود. شورای امنیت این تصمیم رژیم صهیونیستی را «باطل و ملغی» و فاقد اثر حقوقی بین‌المللی دانست و از رژیم خواست که فوراً این تصمیم را لغو کند. قطعنامه شورای امنیت همچنین تأیید کرد که مفاد کنوانسیون ژنو مربوط به حفاظت از افراد غیرنظامی در زمان جنگ در مورد سرزمین‌های اشغالی سوریه قابل اجرا است. انتشار این قطعنامه پاسخی در قبال به رسمیت شناختن مجدد حاکمیت رژیم اشغالگر بر بلندی‌های جولان توسط ترامپ در روز دوشنبه، در دیدارش با «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر رژیم صهیونیستی در کاخ سفید، تلقی شد.
لازم به ذکر است که اواخر سال گذشته، مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای را تصویب کرد که بار دیگر از رژیم صهیونیستی خواست از بلندی‌های جولان سوریه عقب‌نشینی کند. در این قطعنامه آمده است که فعالیت‌های شهرک‌سازی و ساخت‌وساز رژیم در بلندی‌های جولان «غیرقانونی» است و همچنان ناقض قطعنامه ۴۹۷ شورای امنیت است که در سال ۱۹۸۱ تصویب شد.
ترامپ در سال ۲۰۱۹، در طول دوره اول ریاست جمهوری خود، حاکمیت رژیم صهیونیستی بر بلندی‌های جولان را به رسمیت شناخت. با این حال، این به رسمیت شناختن هیچ اثر قانونی ندارد زیرا با قطعنامه‌های بین‌المللی مربوطه، از جمله قطعنامه ۲۴۲ سال ۱۹۶۷ که «خروج نیروهای اسرائیلی از سرزمین‌های اشغالی در این درگیری» را تصریح می‌کند، مغایرت دارد. این قطعنامه به تجاوز رژیم صهیونیستی علیه سوریه، مصر و اردن در آن سال اشاره دارد. اما نکته قابل توجه اینجاست که در بحبوحه تلاش‌های ایالات متحده برای انعقاد یک توافقنامه امنیتی جدید بین تل‌آویو و دمشق ترامپ مجددا این به رسمیت شناختن از سوی خود را یادآوری می‌کند آن هم در حالی که ظاهراً بلندی‌های جولان اشغالی را در حال حاضر اولویت اصلی خود نمی‌داند و به دنبال یک توافقنامه امنیتی است که از حملات مداوم رژیم اشغالگر به سوریه جلوگیری کند.
از ۸ دسامبر ۲۰۲۴ (تاریخ برکناری نظام بشار اسد)، دمشق آمادگی خود را برای مذاکره با طرف صهیونیستی برای ساماندهی امور جنوب سوریه به شیوه‌ای که به حاکمیت سوریه احترام بگذارد، نشان داده است. این موضوع اخیراً توسط «احمد الشرع»، رئیس دوره انتقالی سوریه، در جریان گفت‌وگویی در اجلاس سالانه کنکوردیا در نیویورک در حاشیه شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، مجدداً تأیید شد. او گفت: «ما در مذاکرات با اسرائیل مراحلی داریم. مرحله اول، توافق امنیتی است که اسرائیل را به آتش‌بس ۱۹۷۴ بازمی‌گرداند. در صورت موفقیت این مرحله و اینکه اسرائیل به آنچه ما بر سر آن توافق داریم، پایبند باشد، این مذاکرات ممکن است به بحث در مورد سایر مسائل مربوط به بلندی‌های جولان اشغالی و آینده روابط بین سوریه و اسرائیل در درازمدت گسترش یابد.»
بلندی‌های جولان اشغالی در جنوب غربی سوریه واقع شده و مساحت آن حدود ۱۸۶۰ کیلومتر مربع است که رژیم صهیونیستی حدود ۱۱۷۶ کیلومتر مربع آن را در اشغال خود دارد. بر اساس آمار سال ۲۰۲۱، مجموع ساکنان چهار روستای مجدل شمس، مسعده، بقعاتا و عین قنیه در جولان اشغالی حدود ۲۳ هزار نفر است که همگی سوری و عمدتاً از طایفه دروز هستند و بیشتر آن‌ها همچنان بر تابعیت سوریه پافشاری می‌کنند. علاوه بر این، حدود ۲۵ هزار شهرک‌نشین صهیونیستی در ۳۰ شهرک در این منطقه زندگی می‌کنند. رژیم صهیونیستی به دلیل موقعیت راهبردی جولان به‌ویژه از نظر نظامی و امنیتی و نیز منابع غنی آن به‌ویژه منابع آب، به این منطقه اهمیت ویژه‌ای می‌دهد. در دهه ۱۹۹۰، دوره‌ایی از مذاکرات میان دمشق و تل‌آویو درباره سرنوشت جولان برگزار شد که به مراحل پیشرفته رسید، اما اوایل دهه ۲۰۰۰ به دلیل مخالفت رژیم اشغالگر با عقب‌نشینی کامل از اراضی اشغالی سوریه متوقف شد.
در این رابطه، «رضوان زیاده»، پژوهشگر امور سیاسی در گفت‌وگو با «العربی الجدید» سخنان ترامپ درباره جولان اشغالی را تثبیت دو امتیاز مهم به رژیم صهیونیستی دانست: نخست، به رسمیت شناختن الحاق جولان و دوم، انتقال سفارت آمریکا به قدس. به گفته او، بازپس‌گیری جولان در حال حاضر اولویت فوری برای دولت جدید سوریه نیست و این دولت دغدغه‌های فوری‌تری دارد. زیاده پیش‌بینی کرد که این موضع‌گیری مجدد آمریکا در مورد حاکمیت رژیم بر جولان، به‌طور غیرمستقیم بر مذاکرات جاری برای رسیدن به توافق امنیتی بین سوریه و تل‌آویو تأثیر بگذارد. او افزود این موضع‌گیری نشان می‌دهد آمریکا میانجی بی‌طرفی نیست، بلکه به رژیم صهیونیستی ضمانت‌هایی درباره جولان داده و از توافق امنیتی محدودی با دمشق حمایت می‌کند که شرایط آن نامشخص و به سود سوریه نیست.
بعد از سقوط نظام اسد، تل‌آویو توافق بین‌المللی «توقف درگیری‌ها» مصوب ۱۹۷۴ را که روابط امنیتی سوریه و رژیم صهیونیستی را از آن زمان تنظیم می‌کرد، کنار گذاشت و منطقه حائل بین سوریه و جولان و نقاط راهبردی دیگر را اشغال کرد تا دمشق را برای ورود به مذاکرات درباره سرنوشت جولان تحت فشار قرار دهد. در اواسط سال جاری، تل‌آویو بازدیدی برای «تام باراک» فرستاده آمریکا به سوریه، از جولان ترتیب داد تا به نوشته روزنامه «یسرائیل هیوم»، او را نسبت به «تهدیدات امنیتی سوریه جدید به رهبری احمد الشرع» آگاه سازد.
در سوی مقابل، دولت انتقالی سوریه تمایلی به عجله در بحث درمورد سرنوشت جولان نشان نمی‌دهد و این موضوع را «پیچیده و بزرگ» می‌داند و معتقد است طرح آن در حال حاضر زود است؛ همان‌طور که الشرع در گفت‌وگو با خبرنگاران پیش از عزیمت به نیویورک برای حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل بیان کرد.
«خالد خلیل»، کارشناس روابط سوریه و رژیم صهیونیستی، در گفت‌وگو با «العربی الجدید» اعتراف ترامپ به حاکمیت رژیم اشغالگر بر جولان را مغایر با عرف‌های ریاست‌جمهوری در آمریکا و با قطعنامه‌های بین‌المللی دانست. او افزود که این موضع گیری ترامپ برای دومین بار در شرایط متفاوتی نسبت به سال ۲۰۱۹ انجام شده و روابط ترامپ و نتانیاهو نیز متفاوت بوده است. به گفته او، منطقه امروز شاهد تغییر بزرگ در موازنه قدرت و تحولات عمده است و ترامپ تلاش دارد خود را به‌عنوان «مرد معاملات بزرگ» معرفی کند.
خلیل همچنین گفت که میان اولویت‌های سیاسی دولت راست‌گرای افراطی رژیم صهیونیستی و ایالات متحده تفاوت وجود دارد و اعتقاد دارد تجدید این اعتراف در چارچوب فشار ترامپ بر نتانیاهو برای واداشتن او به توقف جنگ در غزه صورت گرفته است.
او تأکید کرد این اعتراف جنبه رسانه‌ای دارد و هدفش فشار سیاسی بر نتانیاهو است و هیچ ارزش حقوقی ندارد، چرا که جولان بر اساس قطعنامه‌های بین‌المللی همچنان اشغال‌شده محسوب می‌شود.
به گفته خلیل، دولت سوریه صرفاً خواستار توافق امنیتی با رژیم صهیونیستی است و به هیچ‌وجه حاضر نیست از اراضی سوری یا حقوق خود چشم‌پوشی کند.
او مذاکرات جاری برای توافق را شکست‌خورده دانست، زیرا نتانیاهو بر ایجاد «گذرگاه انسانی» از جولان اشغالی به استان سویداء اصرار داشته و این خواسته را دستاویزی برای برهم‌زدن همه تفاهم‌ها جهت دستیابی به توافق امنیتی قرار داده است.
خلیل معتقد است سرنوشت جولان تنها در چارچوب یک توافق صلح کامل با تل‌آویو مشخص خواهد شد، نه یک توافق امنیتی محدود که هدفش صرفاً توقف حملات به سوریه باشد.
