خبرگزاری مهر، گرو استانها: در میان انبوه تابلوهای مذهبی محمود فرشچیان، «کشتی نوح» شاید کمتر از شاهکارهایی چون «عصر عاشورا» یا «شام غریبان» در رسانه‌ها دیده شده باشد. اما ساختار هنری، ترکیب رنگ و مضمون الهی آن جایگاهی بی‌بدیل در کارنامه این نگارگر دارد. اثری که نه‌تنها یک صحنه از تاریخ دینی را بازآفرینی می‌کند بلکه فلسفه‌ای عمیق درباره نجات، امید و باززایی حیات را در دل امواج خروشان به تصویر می‌کشد.
داستانی از متون مقدس تا پرده بوم
«کشتی نوح» ریشه در روایت‌های تورات و قرآن دارد؛ حکایت طوفانی مهیب که جهان را در کام خود فرو می‌برد و تنها اهل ایمان راهی به نجات می‌یابند.
فرشچیان این داستان را از قالب روایی صرف بیرون کشیده و در تصویری کشتی را نه‌تنها وسیله عبور از آب بلکه مأمن روحانی و عرفانی برای بازگشت به حیات به تصویر کشیده است. این برداشت نگاه مخاطب را از رویدادی صرفاً تاریخی به تجربه‌ای معنوی ارتقا می‌دهد.
ترکیب‌بندی که نگاه را هدایت می‌کند
در این اثر کشتی با خطوط منحنی و نرم حالتی ارگانیک دارد، گویی بخشی از طبیعت است و نه شیئی که از آن جدا شده باشد.
محل قرارگیری کشتی در مرکز قاب چشم را بی‌درنگ به نقطه کانونی هدایت می‌کند. آب‌ها با رنگ‌های آبی‌فیروزه‌ای تا سیر و طوسی طیفی از آرامش تا اضطراب را تداعی می‌کنند، موج‌های بلند با جزئیات پیچیده و پرکار حس حرکت مداوم و بی‌پایان طبیعت را القا می‌کنند.
زبان رنگ؛ از هراس تا آرامش
فرشچیان استادانه از رنگ به‌عنوان زبان دوم اثر استفاده می‌کند. در «کشتی نوح» رنگ‌های سرد غالب هستند اما نقاطی از گرما با زرد طلایی و قهوه‌ای در بدنه کشتی و نورهای مورب آسمان احساس امید را به مخاطب تزریق می‌کند. این تضاد میان سردی آب و گرمی نور تقابل خطر و نجات را به‌وضوح نمایان می‌سازد.
جزئیات پنهان؛ روایت‌های کوچک در دل روایت بزرگ
با نگاه دقیق‌تر چهره‌های مسافران کشتی هرکدام بیانگر حالتی خاص‌اند؛ شگفتی، بیم، دعا، دل‌آسودگی یا چشم‌به‌راهی. فرشچیان از تکنیک ریزه‌پردازی برای ترسیم لباس‌ها، حالت دست‌ها و حتی خمیدگی قامت انسان‌ها بهره برده تا نشان دهد هر فرد داستانی مستقل دارد اما همه در یک مسیر نجات مشترک‌اند. حتی شکل پرندگان و حیوانات بر عرشه یادآور وحدت حیات در برابر نابودی است.
استعاره‌ای برای زمان معاصر
هرچند «کشتی نوح» ریشه در روایت دینی دارد اما فرشچیان آن را به استعاره‌ای مدرن تبدیل کرده است. در جهانی که بحران‌های طبیعی، جنگ‌ها و تهدیدهای زیست‌محیطی انسان را فرا گرفته کشتی نوح به نماد همبستگی و ضرورت بازگشت به اصول اخلاقی و معنوی تبدیل می‌شود.
این پیوند میان گذشته و حال اثر را به گفتگویی زنده بین مخاطب امروز و روایت دیروز بدل می‌کند.
«کشتی نوح» از نظر فنی یکی از پیچیده‌ترین آثار استاد فرشچیان است. ساخت موج‌ها با لایه‌های متعدد رنگ و سایه، نیازمند صبری مثال‌زدنی و تسلط کامل بر هارمونی بصری بوده است. قلم‌گذاری در این تابلو نه تنها حرکت افقی آب را بازتاب می‌دهد بلکه با جزئیات عمودی و مورب موج‌ها حس طوفان و عبور زمان را نیز منتقل می‌کند.
از دیدگاه نشانه‌شناسی کشتی در هنر فرشچیان همواره نماد حرکت به سمت رستگاری است. در کشتی نوح به‌عنوان «آرک» یا سفینه نجات پیوندی میان زمین و آسمان برقرار می‌کند. نورهای طلایی عنوانگر لطف الهی‌اند و رنگ‌های تیره اطراف کشتی محدودیت‌ها و تهدیدهای جهان مادی را یادآور می‌شوند.
این تابلو همچنین با سنت مینیاتور ایرانی پیوند دارد؛ استفاده از خطوط نرم، حذف پرسپکتیو واقع‌گرایانه و تمرکز بر تزیینات ریز و هماهنگ، آن را در امتداد نگارگری کلاسیک قرار می‌دهد، اما فرشچیان با افزودن نورپردازی مدرن و تلفیق رنگ‌های غربی و شرقی به زبان بصری تازه‌ای دست یافته که مختص خود اوست.
«کشتی نوح» به‌عنوان یکی از آثار کمتر دیده‌شده، مثال روشنی است از چگونگی استفاده فرشچیان از هنر برای بیان مفاهیم کلان انسانی. این اثر نه‌تنها تصویری از نجات در داستانی کهن است بلکه دعوتی برای بازاندیشی در معنای نجات و امید در جهان امروز است.
