به گزارش مشرق، در عصر امروز، صحنه‌های آشنا اما نگران‌کننده‌ای را می‌توان دید: نوجوانانی که در جمع می‌خندند، شوخ‌طبع و پرانرژی به نظر می‌رسند، اما همین که تنها می‌شوند، با دنیایی از غم، خستگی و بی‌معنایی مواجه هستند. این تضاد میان ظاهر شاد و باطن رنج‌کشیده، یکی از چالش‌های نوظهور سلامت روان در نوجوانان است که روانشناسان آن را «افسردگی خندان» می‌نامند.
برای بررسی دقیق این پدیده، با دکتر امیرحسین جلالی ندوشن، روان‌پزشک، مدرس دانشگاه و عضو هیات مدیره‌ی انجمن علمی روان‌پزشکان ایران گفت‌وگو کردیم که در ادامه آن را می خوانیم.
پشت لبخند نوجوانان؛ وقتی شادی ظاهر است اما رنج پنهان
دکتر امیرحسین جلالی ندوشن، روان‌پزشک و مدرس دانشگاه، به جای اصطلاح «افسردگی خندان» از واژه «افسردگی پنهان» یا «افسردگی خاموش» استفاده می‌کند و در توضیح می‌گوید: «این روزها بعضی نوجوانان در جمع می‌خندند و پرانرژی‌اند، اما وقتی تنها می‌شوند، حال و روز دیگری دارند. نوجوان ممکن است در جمع پرشور و شوخ‌طبع باشد، عکس‌های شاد بگذارد، حتی نمرات خوبی هم بگیرد، اما در درون احساس تهی‌بودن، خستگی یا بی‌معنایی می‌کند. در سنین نوجوانی به‌دلیل ترس از قضاوت یا برچسب «ضعیف بودن»، خیلی‌ها ترجیح می‌دهند لبخند بزنند و غمشان را پنهان کنند.»
در سنین نوجوانی به‌دلیل ترس از قضاوت یا برچسب «ضعیف بودن»، خیلی‌ها ترجیح می‌دهند لبخند بزنند و غمشان را پنهان کنند
این روان‌پزشک و مدرس دانشگاه، در توضیح اینکه چرا برخی نوجوانان چنین نقابی به چهره می‌زنند، می‌گوید: «بعضی‌ها نمی‌خواهند والدین یا دوستانشان ناراحت شوند. بعضی‌ها هم همیشه می‌خواهند نقش قوی یا «حال‌خوب‌کن جمع» را داشته باشند.»
او تأکید می‌کند: «اما پشت این ظاهر شاد، یک رنج واقعی جریان دارد؛ مثل بازیگری که روی صحنه می‌خندد اما وقتی به پشت‌صحنه می‌رود، فرو می‌ریزد.»
چگونه شادی ظاهری نوجوان را بشناسیم؟
تشخیص شادی واقعی نوجوان گاهی دشوار است و والدین و معلمان باید به تغییرات ظریف اما معنادار توجه کنند.جلالی ندوشن در این باره می‌گوید: «باید تغییرات کوچک اما معنادار را دید. مثلاً نوجوانی که همیشه با دوستانش بیرون می‌رفت، حالا بیشتر در اتاقش می‌ماند. یا کسی که اهل فوتبال بود، یک‌باره علاقه‌ای نشان نمی‌دهد.»
او ادامه می‌دهد: «تغییر در خواب و غذا، تحریک‌پذیری، شکایت‌های جسمی بی‌علت، یا حتی جمله‌هایی مثل «دیگه مهم نیست» می‌تواند علامت باشد. لبخند همیشه به معنای شادی نیست.»
تاثیر فشار تحصیلی و شبکه‌های اجتماعی بر نوجوانان
جلالی ندوشن با بیان اینکه فشارهای تحصیلی و زندگی مجازی از جمله عواملی هستند که می‌توانند سلامت روان نوجوانان را تحت تأثیر قرار دهن. می‌گوید: «فشار نمره و کنکور سنگین است. در کنار آن، نوجوان وقتی در شبکه‌های اجتماعی زندگی «بی‌نقص» دیگران را می‌بیند، مدام خودش را مقایسه می‌کند و احساس می‌کند کافی نیست.»
او تأکید می‌کند: «تصاویر فیلترشده و «لبخندهای اجباری» فضای مجازی، او را در چرخه بی‌ارزشی می‌اندازد. بی‌خوابی ناشی از استفاده شبانه از گوشی هم اوضاع را بدتر می‌کند.»
پیامدهای جدی در صورت بی‌توجهی به افسردگی نوجوانان
به گفته روان‌پزشک و مدرس دانشگاه، عدم تشخیص و پیگیری افسردگی نوجوانان می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت روان و زندگی آن‌ها به همراه داشته باشد.ممکن است نوجوان به سمت خودآسیب‌زنی برود، یا دچار افت شدید تحصیلی شود. بعضی‌ها برای فرار از احساساتشان به سمت مواد یا روابط ناسالم می‌روند.
او تأکید می‌کند: «این وضعیت اگر درمان نشود، می‌تواند حتی در بزرگسالی هم سایه بیندازد.»
نوجوانان چگونه می‌توانند چرخه افسردگی را متوقف کنند؟
جلالی ندوشن در این خصوص می‌گوید: پیشگیری از افسردگی پنهان در نوجوانان، نه تنها وظیفه خانواده و مدرسه، بلکه بخشی از مسئولیت خود نوجوان است. رعایت نکات ساده اما مؤثر می‌تواند کمک کند نوجوانان در برابر احساسات منفی مقاومت کنند.
پیشگیری از افسردگی پنهان در نوجوانان، نه تنها وظیفه خانواده و مدرسه، بلکه بخشی از مسئولیت خود نوجوان است
وی اظهارداشت: «نوجوان می‌تواند تا حدی خود را محافظت کند؛ به‌عنوان مثال داشتن خواب منظم، ورزش روزانه به مدت نیم ساعت، محدود کردن استفاده از شبکه‌های اجتماعی و ثبت احساسات در دفترچه شخصی.»
او ادامه می‌دهد: «علاوه بر این، گفت‌وگو با یک دوست یا بزرگسال قابل اعتماد درباره احساسات، و انجام فعالیت‌های روزانه مثل نقاشی، موسیقی یا پیاده‌روی، می‌تواند نقش یک سپر در برابر غم پنهان ایفا کند.»
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
پیگیری به موقع علائم افسردگی پنهان می‌تواند سرنوشت نوجوان را تغییر دهد و از خطرات جدی جلوگیری کند. جلالی ندوشن با اشاره به اهمیت توجه به تغییر رفتار نوجوانان می‌گوید: «والدین و نوجوانان باید زمانی به متخصص مراجعه کنند که علائم بیش از دو هفته ادامه داشت، یا نوجوان به وضوح تغییر کرده است.»
او تأکید می‌کند: «اگر نشانه‌ای از خودآسیب‌زنی یا جملات مربوط به مرگ شنیده شد، مراجعه به روان‌پزشک یا پزشک عمومی لازم است. گاهی همین یک قدم می‌تواند آینده نوجوان را نجات دهد.»
