در معاملات روز گذشته، پس از مدت‌ها ارزش معاملات خرد بازار سهام توانست به کانال ۱۴ هزار میلیارد تومان برسد. قبل از معاملات روز گذشته، در ۵۸روز معاملاتی متوالی، ارزش معاملات خرد بازار سهام نتوانسته بود به مقادیر بیش از ۱۰همت برسد. این در حالی است که در روزها و هفته‌‌های اخیر، در چندین نوبت، ارزش معاملات ۲۵صندوق طلای حاضر در بازار از ۱۰همت عبور کرد و رکورد تاریخی ۱۳همت در پارامتر ارزش معاملات صندوق‌های طلا به ثبت رسید.
همان‌طور که عنوان شد یکی از مهم‌ترین معیارهای سنجش رونق و رکود در یک بازار، فاکتور ارزش معاملات است. در واقع وقتی از بازار سهام استقبال به عمل می‌آید؛ این موضوع خود را در مسائل مختلفی نشان می‌دهد که یکی از این پارامترها، ارزش معاملات است. در روزهای اخیر که بازار سهام در مسیر صعودی قرار گرفته است و از ابتدای هفته بیش از ۸ درصد رشد در نماگر اصلی بازار سهام تجربه شده است؛ نگاه‌ها به سمت و سوی بورس روانه شده است.
واقعیت امر این است که بورس در سنوات اخیر نسبت به دیگر بازارها دچار جاماندگی زایدالوصفی شده است و همگان می‌دانند که اگر سایه ریسک‌های سیستماتیک از سر این بازار رفع و رجوع شود؛ بازار سهام بهترین و جذاب‌ترین بازار سنوات آتی اقتصاد ایران خواهد بود. اما کسی از زمان شروع روند صعودی در بازار سهام مطلع نیست و سرمایه‌ها در برخورد با خرید سهام، نهایت احتیاط را چاشنی کار می‌کنند. اما در روزهای اخیر که شاخص در ۴روز، رشد قابل‌توجهی را تجربه کرد؛ بخشی از جریان تقاضا، این موضوع را به عنوان یک فرصت رشد در کلیت بازار تلقی کرد و به همین دلیل در روز گذشته، ارزش معاملات خرد بازار سهام بعد از مدت‌ها به سطوح بیش از ۱۰هزار میلیارد تومان رسید که رکورد ۳ماهه اخیر تلقی می‌شود.
در روندهای صعودی بازار سهام معمولا ارزش معاملات افزایش می‌یابد و این موضوع چند دلیل اصلی دارد. نخست آن که با آغاز رشد قیمت‌ها، خوش‌بینی در میان سرمایه‌گذاران تقویت می‌شود و افراد بیشتری برای خرید سهام وارد بازار می‌شوند. همین افزایش تقاضا باعث بالا رفتن حجم و ارزش معاملات می‌گردد. دوم، در دوره‌های صعودی، فعالان حقوقی و حقیقی تمایل بیشتری به جابه‌جایی پرتفوی و خرید سهام جدید دارند، چرا که چشم‌انداز کسب سود جذاب‌تر می‌شود. عامل دیگر، ورود نقدینگی تازه به بازار است؛ سرمایه‌گذاران خارج از بورس در چنین شرایطی دارایی‌های خود را به سمت بازار سهام منتقل می‌کنند و این ورود پول تازه ارزش معاملات را بیشتر می‌کند.
همچنین، صعود شاخص‌ها باعث می‌شود بسیاری از سهامداران قدیمی که پیش‌تر در زیان بودند، به محدوده سود یا سر به سر برسند و بخشی از سهام خود را عرضه کنند؛ این موضوع نیز گردش معاملات را افزایش می‌دهد. در نهایت، پوشش رسانه‌ای مثبت و انتشار گزارش‌های تحلیلی در فضای صعودی، توجه عمومی را به بورس جلب می‌کند و با افزایش مشارکت، ارزش معاملات به سطح بالاتری می‌رسد. به بیان دیگر، رونق معاملات در روندهای صعودی هم معلول جذابیت بازار برای سرمایه‌گذاران جدید است و هم ناشی از تحرک بیشتر معامله‌گران قدیمی.
بررسی‌‌‌های آماری گویای این نکته است که در سال ۹۷، میانگین روزانه ارزش معاملات خرد بازار سهام، ۶۱۸میلیارد تومان بوده است. در سال ۹۸، با توجه به بازدهی فوق‌‌‌العاده‌‌‌ای که در نماگرهای سهامی به ثبت رسید، استقبال از بازار سهام افزایش یافت و روزانه ۲هزار و ۵۸۰میلیارد تومان سهام به‌طور میانگین میان اهالی بازار سهام دادوستد شد. ادامه رشد بازار در پنج‌ماه نخست سال ۹۹، موجب ثبت اعداد و ارقام تاریخی در عجیب‌‌‌ترین سال تاریخ بورس تهران شد. در سال ۹۹، به طور میانگین روزانه ۱۳هزار و ۱۲۹میلیارد تومان میان فعالان بازار سهام دست به دست می‌‌‌شد. پس از ریزش تاریخی بازار سهام در مرداد ۹۹، بورس تهران گرفتار رکود معاملاتی شد و ارزش معاملات این بازار با کاهش محسوسی نسبت به سال ۹۹ همراه شد.
در سال ۱۴۰۰، به طور میانگین روزانه ۴هزار و ۷۴۹میلیارد تومان سهام و حقتقدم میان بورسی‌‌‌ها معامله شد. این روند در سال ۱۴۰۱ نیز تداوم داشت و در این سال نیز معاملات تالار شیشه‌‌‌ای به‌استثنای ماه پایانی سال، چنگی به دل نمی‌‌‌زد و میانگین روزانه ارزش معاملات در حوالی کانال ۵هزار میلیارد تومان قرار گرفت. در سال ۱۴۰۲ نیز تغییر خاصی در وضعیت بازار سهام به لحاظ رونق معاملاتی ایجاد نشد و به جز ۴۵روز معاملاتی ابتدای سال، در ادامه سال بازار گرفتار رکود و فرسایش معاملاتی بود. در سال ۱۴۰۲ میانگین ۶هزار و ۸۸۵میلیارد تومانی برای ارزش معاملات روزانه در بازار سهام به ثبت رسید.
شاید برخی به‌‌اشتباه رشد ۴۰درصدی ارزش معاملات روزانه در بازار سهام در سال ۱۴۰۲را به عنوان سیگنالی از رونق معاملاتی تفسیر کنند که این موضوع درست نیست؛ افزایش ریالی ارزش معاملات در سال ۱۴۰۲ به دلیل رشد ۴۷درصدی میانگین قیمت دلار در این سال رخ داد و به لحاظ ثبت بازدهی در نماگرهای سهامی در سال ۱۴۰۲، بازار عملا توفیق خاصی نداشت که موجب افزایش استقبال از بازار و صعود ارزش معاملات شود.
در سال ۱۴۰۳، در بازار سهام به طور میانگین، روزانه ۵هزار و ۹۰۹میلیارد تومان سهام، حقتقدم و واحد صندوق سهامی میان خریداران و فروشندگان دست به دست شد. با وجود رشد ۳۳درصدی میانگین قیمت اسکناس آمریکایی در سال ۱۴۰۳، ارزش معاملات خرد بازار نسبت به سال ۱۴۰۲، با کاهش ۱۴درصدی همراه شد که این موضوع نشانگر این نکته است که اوضاع در زمینه ارزش معاملات و رونق در تالار شیشه‌‌‌ای نسبت به سال ۱۴۰۲ نیز بدتر و بغرنج‌‌‌تر بوده است.
