خبرگزاری مهر - گروه استانها؛ جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق با پشتیبانی ایادی استکباری شرق و غرب دنیا علیه انقلاب نوپای ایران اسلامی یکی از اتفاقات مهم تاریخ کشورمان است که حضور اقشار مختلف مردم را در جبهه‌های حق علیه باطل به دنبال داشت و جلوه‌های ناب انسانی و الهی را خلق کرد. این اتفاق منحصربفرد بر ادبیات معاصر نیز مانند سایر ساحت‌های جامعه تأثیرات گسترده و عمیقی گذاشت که منجر به پیدایش ادبیات پایداری دفاع مقدس شد.
بسیاری از رزمندگان از اقشار و سنین مختلف که برای مقابله با دشمن متجاوز و حراست از ناموس و کیان وطن به جبهه‌ها شتافتند، دیدگاه‌ها، دل‌نوشته‌ها، دیده‌ها و شنیده‌ها، پیام‌ها و در یک کلام وصیت‌نامه خود را در قالب دست‌نوشته یا فیلم و صوت به مردم ابلاغ کردند که این اسناد مهم تاریخی را باید جزو مهم‌ترین اسناد نوشتاری جنگ مورد دقت و توجه قرار دهیم تا لایه‌های پیدا و پنهان جنگ را بیشتر و بهتر درک کنیم.
این متون ارزشمند درواقع حاوی ابعاد مختلف جنگ تحمیلی بوده و به دست رزمندگانی نگاشته شده که در جبهه مستقیم نبرد با دشمن حضور داشتند بنابراین بهتر از هر فرد دیگری توانستند تصویری عینی و ملموس را از این اتفاق مهم ارائه دهند و در تاریخ به یادگار بگذارند.
بسیاری از این متون به سبب برخورداری نگارندگان از ذوق و استعداد ادبی، می‌توانند از حیث شعری و ادبی نیز مورد توجه قرار بگیرند و حاوی نکات ارزنده هستند.
شهدای دفاع مقدس با بهره‌مندی از ایمان و بصیرت، ولایت‌پذیری و معرفت اطاعت از امر ولی فقیه پرچمداران جهاد و شهادت بودند و در مسیر حق و حقیقت جان خود را ایثار کردند لذا وصیت‌نامه شهدای دفاع مقدس آیینه تمام‌نمای فرهنگ دینی جامعه ایرانی است که باید مطالعه و بررسی و الگوبرداری شود و چراغ راه ما خاصه در شرایط فعلی کشورمان قرار گیرد.
تاکیدات امامین انقلاب درباره مطالعه وصیت‌نامه شهدا
سیدرحمان حسینی، پیشکسوت دفاع مقدس و مدرس دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر، با گرامیداشت هفته دفاع مقدس و با نقل کلام امام راحل (ره) که فرمودند: «وصیت‌نامه شهدا انسان را می‌لرزاند و بیدار می‌کند»، اظهار کرد: تمامی شهدای دوران دفاع مقدس وصیت‌نامه نداشتند اما بسیاری از آنان این میراث ارزشمند را از خود به یادگار گذاشتند که هر کسی باتوجه به سطح سواد و نیز فرهنگ و تفکر خود این متون را در حافظه تاریخ ثبت و ضبط کرد، اگرچه محورها تقریباً یکسان است.
حسینی تأکیدات امامین انقلاب مبنی بر مطالعه و تفکر در وصیت‌نامه‌های شهدا را یادآور شد و ادامه داد: امام راحل (ره) در کلامی قابل تأمل، مطالعه وصیت‌نامه شهدا را هم‌تراز عبادت عنوان کردند زیرا قائلند مطالعه این متون به افزایش بصیرت و کمال فکری و معنوی کمک می‌کند.
وصیت‌نامه شهدا؛ گنجینه گرانبهای دفاع مقدس
این نویسنده و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس با نقل کلامی از رهبر معظم انقلاب، افزود: ایشان فرمودند: «این وصیت‌نامه‌های شهدا که امام (ره) توصیه به مطالعه آن می‌کردند، به خاطر این است که نمایشگر انقلاب درونی یک نفر است. هر کدام از این وصیت‌نامه‌ها را که انسان می‌خواند، تصویری از انقلاب یک نفر را در آن می‌بیند و خودش منقلب‌کننده و درس‌دهنده است.
وی گفت: ما باید این حالت را تعمیم بدهیم و این، ممکن است. وصیت‌نامه شهدا دریچه‌ای برای فهم حالات معنوی رزمندگانی است که قادر به انجام کارهای بزرگ و پیروزی در صحنه‌هایی شدند که با معادلات مادی و نظامی معمول دنیا قابل محاسبه نیست.
حسینی تصریح کرد: دفاع مقدس به تعبیر مقام معظم رهبری یک گنجینه بزرگ است و وصیت‌نامه‌های شهدا نیز گنج‌های ارزشمند دفاع مقدس هستند بنابراین حفظ و انتشار این گنجینه‌ها در راستای حفظ و نشر ارزش‌های این دوران پرافتخار و حماسه‌ساز ضرورت دارد و باعث ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و تقویت ایمان و معنویت می‌شود.
وی انتشار گسترده وصیت‌نامه‌های شهدا را مهم ارزیابی کرد و گفت: آشنایی آحاد جامعه خاصه نسل نوجوان و جوان با این متون پرمحتوا و ارزشمند و ارائه آن در قالب‌های مختلف هنری و ادبی و … در سطح مدارس و دانشگاه‌ها و نیز نشر در فضای مجازی موضوعیت دارد و باید مورد توجه جدی متولیان و مسئولان باشد.
حسینی یادآور شد: انتشار و گسترش مفاهیم و محتوای وصیت‌نامه‌های شهدای جنگ تحمیلی باعث ترویج فرهنگ دفاع مقدس، هویت‌بخشی به نسل نوجوان و جوان، پیشگیری و تقلیل آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی و نیز تقویت گفتمان ایثار و فداکاری و مقاومت در جامعه می‌شود.
عرفان در وصیت‌نامه‌های شهدا جریان دارد
این فعال حوزه دفاع مقدس وصیت‌نامه‌های شهدا را برخاسته از ایمان، شناخت و عرفان جاری در جبهه‌ها دانست و توضیح داد: با مطالعه بسیاری از وصیت‌نامه‌ها در می‌یابیم که نکات ناب همچون تأکید بر انجام واجبات و ترک محرمات، چشم‌پوشی بر دنیا و نگاه به آخرت، مناجات‌ها و واگویه‌های عارفانه با ذات اقدس الهی و لحظه‌شماری برای وصال حضرت حق در فضای معنوی و عرفانی وصیت‌نامه‌ها به چشم می‌خورد.
حسینی در ادامه با خوانش فرازهایی از نوشته‌های به یادگار مانده از شهدای والامقام شهرستان بروجن به تشریح ساختار و محتوای وصیت‌نامه‌های شهدای دفاع مقدس پرداخت.
وی به بخش‌هایی از وصیت‌نامه شهید جامعه عشایری استان چهارمحال و بختیاری علی بابادی عکاشه اشاره کرد و ادامه داد: این متن‌نوشته عارفانه یک نمونه کامل از محتوا و ساختار وصیت‌نامه‌های شهدای ماست که در فرازهایی از آن می‌خوانیم: «إن کید الشیطان کان ضعیفاً … و مکروا و مکروالله والله خیرالماکرین.... خدا با ماست، اگر او را یاری نماییم. امام عزیزمان را همیشه یار و یاور باشیم. آنقدر در جبهه می‌مانم تا اینکه شهید شوم. ای جوانان نکند در رختخواب ذلت بمیرید که حسین (ع) در میدان نبرد شهید شد. مبادا در غفلت بمیرید که علی (ع) در محراب عبادت شهید شدند و [مبادا] در بی‌تفاوتی بمیرید که علی‌اکبر حسین در راه حسین (ع) که راه رهبر است، شهید شد. از مادران می‌خواهم از رفتن فرزندانشان به جبهه جلوگیری نکنند که فردا در محضر خدا نمی‌توانند جواب زینب (س) که تحمل هفتاد و دو شهید را نمود، بدهند».
این مدرس دانشگاه در پایان گفت: شهید عکاشه خواسته‌هایی نیز از بردارانش دارد: «از برادرانم می‌خواهم که بعد از من سلاح بردارید و به جنگ کافران بعثی بروید و از دین و ناموس خود دفاع کنید، امیدوارم که من را حلال کنید. از همه می‌خواهم که برای سلامتی امام دعا کنید و دفاع از اسلام و روحانیت را فراموش نکنید، ان‌شاء‌الله».
وصیت‌نامه شهدا برخاسته از روحی خالص است
حافظ حاتمی، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور چهارمحال و بختیاری در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به کلامی از امام راحل (ره) که فرمودند: «این وصیت‌نامه‌هایی که این عزیزان (شهدا) می‌نویسند مطالعه کنید، پنجاه سال عبادت کردید و خدا قبول کند یک روز هم یکی از این وصیت‌نامه‌ها را بگیرید و مطالعه کنید و فکر کنید»، اظهار کرد: وصیت‌نامه‌های شهدا درواقع دل‌نوشته‌های خالی از تصنع و تکلف و برخاسته از عمق دل است و روح صمیمی و خالص شهدای والامقام را به نمایش می‌گذارد.
حاتمی با ذکر اینکه اغلب شهدا وصیت‌نامه‌های خود را در ساعات منتهی به عملیات یا در زمان انجام ماموریت در عملیات‌های پدافندی ثبت کردند، ادامه داد: بنابراین غالب این متون ارزشمند بدون طرحی از پیش تعیین شده نگاشته می‌شد و شهدا گاه حتی مجال بازخوانی و تصحیح دل‌نوشته‌های خود را هم نمی‌یافتند.
نویسنده کتاب مدادالعلماء و دماءالشهداء در خصوص محتوای وصیت‌نامه‌های شهدا با یادآوری اینکه این متون از سطوح مختلف در زمینه نگارش برخوردارند، تصریح کرد: برخی شهدا بر مهارت‌های نگارش تسلط بهتری داشته و از قریحه ادبی برخوردار بوده‌اند لذا متونی به مراتب ادبی‌تر خلق کرده و چه بسا متن خود را به چند بیت شعر نیز آراسته‌اند.
حاتمی با تصریح اینکه غالب وصیت‌نامه‌های شهدا از نثری ساده و روان برخوردارند، افزود: آنان پیام خود را در قالب متنی ساده و خالی از تصنع یا کنایه و ایهام به مخاطبان خود اعم از پدر و مادر و خانواده و نیز عموم مردم انتقال دادند.
وی در خصوص یکدستی و هماهنگی سبک نگارش وصیت‌نامه‌های شهدا، یادآور شد: این امر برخاسته از فضای فکری حاکم بر جبهه‌ها و البته نشست و برخاست و تعامل نزدیک رزمندگان بوده که باعث شباهت ساختاری و محتوایی وصیت‌نامه‌ها شده است، اگر دقت کنیم اکثر وصیت‌نامه‌ها با آیه‌ای از قرآن و ادای احترام به اهل بیت (ع) و نیز ابراز ارادت به رهبر کبیر انقلاب اسلامی آغاز می‌شود و با درج نام شهید به پایان می‌رسد.
وصیت‌نامه‌های شهدا و تبیین معارف قرآنی و روایی
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه آموزه‌ها و معارف قرآن و روایات اهل بیت (ع) شاکله اصلی وصیت‌نامه‌های شهدا را شکل می‌دهد، اضافه کرد: سفارش به تقوا و پرهیزکاری، اهتمام به واجبات خاصه نماز، دوری از منکرات همچون بی‌حجابی، اطاعت از بزرگان و ائمه (ع)، قرار گرفتن در خط ولی فقیه، وحدت و انسجام، محکم نگهداشتن سنگر مسجد، صله رحم، راستگویی و پرهیز از تزویر و ریا و احترام به پدر و مادر از اهم توصیه‌های پرتکرار شهدا در وصیت‌نامه‌ها است.
حاتمی مفاهیم و مبانی ناظر بر حماسه حسینی (ع) را از اصلی‌ترین محورهای محتوای وصیت‌نامه‌ها عنوان و بیان کرد: عشق و ارادت رزمندگان به سیدالشهدا (ع) و تأسی به آموزه‌های مکتب عاشورا و حماسه کربلا نقش بی‌بدیلی در تعمیق باورها و مسیریابی آنان با تشخیص حق و مقابله با باطل داشت.
وی مشابهت‌های نهضت امام خمینی (ره) و قیام سیدالشهدا (ع) را یادآور شد و ادامه داد: فرماندهان و سرداران و سربازان امام خمینی (ره) در جبهه‌های حق علیه باطل شیفته و دلداده حضرت اباعبدالله الحسین (ع) بودند و نام و یاد آن حضرت و شهدای کربلا همواره در قلوب و اذهان و زبان‌ها جاری بود لذا می‌بینیم آرمان باز شدن راه کربلا و آرزوی زیارت مضجع مطهر امام حسین (ع) در اغلب وصیت‌نامه‌ها ذکر شده است.
حاتمی توصیه شهدا به مادران و خواهران برای زینب‌وار زیستن را از دیگر وجوه تأثیرپذیری شهدا از قیام اباعبدالله الحسین (ع) دانست و گفت: شهدا از دختران و زنان جامعه خواسته‌اند که با تأسی به این بانوی صبور، شجاع و غیرت‌مند، حافظ خون شهیدان باشند و پیام ایثار و شهادت را به جامعه انتقال دهند.
