همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: چند روزی است که معدن گچ درون ذخیره‌گاه زیست‌کره ارژن و پریشان برای سومین باز شروع به فعالیت کرده است. این معدن که با بهانه‌های اشتغال راه‌اندازی شد، از همان ابتدا مورد مخالفت ساکنان این منطقه و فعالان محیط زیست بود.
هرگونه بهره‌برداری معدنی در ذخیره‌گاه ارژن و پریشان غیرقانونی است
علی‌اکبر کاظمینی فعال محیط زیست در گفت‌وگو با همشهری گفت: بر اساس تفاهمنامه‌ای که در سال ۱۳۵۴ بین سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت معادن منعقد شد و در سال ۸۴ تمدید شد، ذخیره‌گاه ارژن پریشان، بختگان و چند منطقه دیگر جزو بند الف ماده قانونی بوده و هرگونه اکتشاف و بهره‌برداری معدنی در آن ممنوع است. با وجود ممنوعیت قانونی، در سال ۱۳۹۱ مجوز سه‌ساله‌ای برای بهره‌برداری از معدن گچ درون ذخیره‌گاه‌زیست‌کره داده شد با تعهد کتبی که پس از پایان این مدت، درخواست مجدد ندهد، اعتراضی برای پایان یافتن مدت بهره‌برداری نداشته باشد. در سال ۱۳۹۴ خانم ابتکار از تمدید مجوز جلوگیری کرد، اما در دولت بعدی، در معاونت وقت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست در جلسه با کارگروه بررسی معادن مجوز پنج‌ساله دیگری به فرد بهره‌بردار داد که کاملا غیرقانونی بود. در دوران علی سلاجقه و پیگیری‌های متعدد اهالی مجوز دیگر تمدید نشد. بهره‌بردار در دیوان عدالت اداری شکایت کرد و دادگاه بدوی در پنج بند مختلف به نفع محیط زیست رای صادر کرد که بهره‌بردار حقی برای ادامه کار ندارد. هنوز رای تجدید نظر دیوان عدالت اداری صادر نشده است. بهره‌بردار این بار در دولت چهاردهم، سعی کرد از تهران مجوز بهره برداری بگیرد که وزارت صمت با وجود موافقت کارشناس سازمان حفاظت محیط زیست، جلوی فعالیت او را گرفت و تصمیم‌گیری در مورد آن را به نظر شورای عالی معادن منوط کرد. مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست اقدام کارشناس مربوطه را «سرخودانه» اعلام کردند. بهره‌بردار اخیرا از شورای تامین شهرستان کازرون مجوز بهره‌برداری گرفته و فعالیت خود را با وجود ممنوعیت‌ها و قوانین بالادستی و رای دادگاه و ... دوباره از سر گرفته است. در دولتی که ادعای حمایت از محیط زیست می‌شود، سرپیچی از قوانین محیط زیستی چه معنایی دارد؟
کاظمینی ادامه داد: اخیرا ریاست سازمان حفاظت محیط زیست، بعد از ماجرای میانکاله، در نامه‌ای به استانداران خواسته که شوراهای تأمین در مناطق چهارگانه تصمیمات مستقلی نگیرند.
وی با بیان اینکه این ذخیره‌گاه از نخستین ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره یونسکو از سال ۱۳۵۴ است، تأکید کرد: «کارخانه گچ این معدن در حریم این ذخیره‌گاه ایجاد شده و در زمان واگذاری نیز فاصله هزار متری رعایت نشده است. ده‌ها درخت بلوط با ارزش اکولوژیک نابود شده و گرد و غبار ناشی از فعالیت معدن بخش بزرگی از منطقه را تهدید می‌کند. این در حالی است که بهره‌بردار در فاصله کمتر از ۲۰ کیلومتری همین کارخانه، ۱۰۰ هکتار معدن گچ در اختیار دارد و اساساً نیازی به برداشت از معدن درون ذخیره‌گاه ندارد.»
خرس و پلنگ، فراریان انفجارهای غیرقانونی معدن
علی اکبر کاظمینی، فعال میحط زیست گفت: «این معدن نه تنها ارزش اکولوژیکی منطقه را تخریب کرده بلکه محل زیست خرس قهوه‌ای و پلنگ ایرانی را نیز تحت تأثیر قرار داده است. سر و صدای دستگاه‌ها و انفجارها موجب فراری دادن گونه‌های ارزشمند شده است. ما بارها هشدار داده‌ایم که اگر گزارشی از این تخریب‌ها به دفتر یونسکو ارسال شود، احتمال قرار گرفتن ارژن و پریشان در فهرست قرمز یونسکو وجود دارد و مسئولیت آن بر عهده کسانی است که تعطیلی معدن را لغو و بهره‌بردار را به ادامه فعالیت تشویق کرده‌اند.»
او با اشاره به توسعه ناپایدار خاطرنشان کرد: «توجیه اشتغال‌زایی برای اینگونه پروژه‌ها کاملاً نادرست است. توسعه ناپایدار موجب بحران‌های اکولوژیک و اجتماعی می‌شود. نمونه آن وضعیت فعلی آب و برق کشور است که ناشی از همین بی‌توجهی‌هاست. در حالی که بهره‌بردار صدها هکتار معدن در اطراف کازرون دارد، اصرار بر فعالیت در ذخیره‌گاه ارژن و پریشان هیچ توجیهی ندارد.»
کاظمینی در پایان تصریح کرد: «طبق تعهدات و آراء دادگاه، بهره‌بردار هیچ حقی برای ادامه کار ندارد و تصمیم شورای تأمین کازرون برخلاف قوانین حاکم بر مناطق چهارگانه محیط زیست است. اگر یونسکو این منطقه را بررسی کند و در فهرست قرمز قرار دهد، باید مسئولان پاسخگو باشند.»
بیشتر بخوانید:
کدام ذخیره‌گاه های زیست کره ایران در انتظار تمدید در یونسکو هستند؟
غروب دریاچه‌های فارس زیست سپهر ارژن وپریشان در حال نابودی است
تازه‌ترین تصاویر خرس قهوه‌ای و توله‌هایش در دشت ارژن | وضعیت توله خرس‌ها را ببینید
قوانین چه می‌گوید
بر اساس «بند الف از ماده ۳» قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، مصوب خرداد ۱۳۵۳، صدور هر گونه پروانه اکتشاف و بهره برداری از مواد معدنی برای مناطق چهارگانه نیاز به موافقت شورایعالی محیط زیست دارد. به این معنا که بدون موافقط سازمان حفاظت محیط زیست هیچ عرصه معدنی در مناطق چهارگانه نباید صادر شود.
از سوی دیگر موضوع معادن در مصوبه سال ۸۴ هیات دولت با عنوان «ضوابط زیست‌محیطی فعالیت‌های معدنی» مطرح شده و تاکید شده که در عرصه‌های (پارک‌های ملی، آثار طبیعی ملی، تالاب‌های رامسر، رودخانه‌های حفاظت‌شده، جنگل‌ها و مراتع مشجر، محدوده‌های شهری و بعضی مناطق حفاظت‌شده و پناهگاه‌ها طبق توافق ۱۳۵۴) صدور، تجدید و تمدید پروانه‌های اکتشاف به‌طور مطلق ممنوع است (ماده ۲). البته صدور پروانه در پناهگاه‌ها و مناطق حفاظت‌شده‌ای که بعد از توافق ۱۳۵۴ ایجاد شده‌اند ممنوع مطلق نیست، بلکه منوط به توافق سازمان محیط زیست و وزارت صمت به همراه انجام ارزیابی زیست‌محیطی است.
نفوذ سیاسی قانون را بی‌اثر کرده است
بهمن ایزدی در گفت‌وگویی درباره وضعیت تخریب جنگل‌های بلوط ذخیره‌گاه زیست‌کره ارژن و پریشان گفت: «اخیرا برای چندمین‌بار اجازه بهره‌برداری از معدن گچ در ذخیره‌گاه زیست‌کره ارژن و پریشان را داده‌اند. کارخانه در حدود دو سه کیلومتری غرب معدن در پرتراکم‌ترین جنگل‌های بلوط این ذخیره‌گاه ساخته شد؛ جنگل‌هایی که کهنسال‌اند و سن‌شان به ۵۰۰ سال می‌رسد. این درختان بلوط در ارتفاعاتی که بخشی از آب مورد نیاز دریاچه پریشان را تأمین می‌کند قرار دارد. جای تعجب است که در ابتدای امر کارشناسان سازمان محیط زیست و منابع طبیعی چشم بر این واقعیت‌ها بستند. مگر می‌شود در ذخیره‌گاه زیست‌کره در بالادست جنگل‌های متراکم و حیاتی، اجازه احداث کارخانه گچ و معدن‌کاوی داد؟»
این فعال محیط زیست با تأکید بر نقش دستگاه‌های مسئول افزود: «به نظر من در وهله اول کسانی که باید پاسخگو باشند، کارشناسان و مدیران وقت سازمان محیط زیست و منابع طبیعی هستند. وزارت نیرو هم همیشه غایب اصلی است. اگر نگاه مدیریت منابع آب داشت، می‌توانست از ابتدا مخالفت کند تا این اتفاق شوم نیفتد. امروز درختان منطقه را که نگاه می‌کنید، می‌بینید که مواد و پودر گچ تمام سطح‌شان را پوشانده و عملیات فتوسنتز مختل شده است. این آلودگی‌ها با باد در گستره جنگل پخش می‌شود و پوشش جنگلی را نابود می‌کند»
ایزدی با اشاره به سودجویی‌های بعدی گفت: «وقتی مدیریت بی‌تفاوت است، سودجویان دیگر نیز به راحتی بخشی از جنگل را تخریب می‌کنند. اگر در منطقه حاضر شوید، می‌بینید که هزاران هکتار زیرشکوبی در «دشت‌برم» از بین رفته و به اراضی کشاورزی تبدیل شده است. آنجا که سایه درخت اجازه رشد به محصولات نمی‌داد، درختان را حذف کردند تا نور بیشتری برسد. جنگل را تنک‌تر کرده‌اند و حتی از چوبش برای ابزار ابتدایی مثل قاشق استفاده می‌کنند. این‌ها همه به دنبال ایجاد فرصت برای کشاورزی و تصاحب زمین است»
این فعال محیط زیست ادامه داد: «امروز تاج‌پوشش تمام درخت‌ها تحت تأثیر آلاینده‌هاست. از طرفی، حفر بی‌رویه چاه‌ها و پمپاژ آب، جریان آبهای زیر زمینی را به سمت پایین دست شدید کرده و باعث شده سطح رطوبت خاک در بالادست یعنی جنگل‌های بلوط کم کند. همین افت تراز رطوبت، موجب بیماری زغالی و خشکیدگی درختان شده است. این اتفاقات به روشنی حاصل غفلت مدیران محیط زیست و منابع طبیعی است»
او ریشه مشکلات را در اعمال نفوذ سیاسی دانست و گفت: «مدیران استانی و کشوری تابع نگرش قدرت سیاسی هستند. برنامه‌های معیشتی کوتاه‌مدت بر همه‌چیز غلبه کرده است. کوه، جنگل، آب، برکه، همه «پول» دیده می‌شوند، نه سرمایه حیاتی. این نگرش ما را به صدر کشورهای بحران‌زده در حوزه آب و خاک رسانده است.
ایزدی درباره معدن گچ نزدیک روستای گاوکشک استان فارس گفت: «بارها به صاحب معدن تذکر داده‌اند که زمان بهره‌برداری تمام شده و باید معدن و کارخانه را تعطیل کند ولی وقتی با زد و بند به او مهلت‌های چندساله می‌دهند، این توقع در او ایجاد شده که حضورش در منطقه مادام‌العمر است در حالی‌که این منطقه ذخیره‌گاه زیست‌کره است. مدیران سیاسی تصمیم می‌گیرند معدن ادامه پیدا کند، حتی وقتی مراجع قضایی دستور توقف داده‌اند. جامعه محلی و حتی دولت می‌گوید ادامه معدن به صلاح نیست، اما شورای تأمین جلسه می‌گیرند و بر خلاف قانون اجازه فعالیت می‌دهند. در قوانین محیط زیست حتی آمده که شورای تأمین در استان حق دخالت در بهره‌برداری مناطق چهارگانه را ندارد. آیا شوراهای تامین از مراجع قضایی بالاترند؟ به نظر می‌رسد آنها این قانون را یا نمی‌خوانند یا نادیده می‌گیرند. همین است که کارنامه مدیریت منابع پایه در ایران منفی است.»
