سازمان ملل متحد در چند روز اخیر در آستانه هشتاد سالگی خود، هشتادمین نشست مجمع عمومی خود را با حضور سران و رهبران کشورهای مختلف دنیا برگزار کرد، نشستی که از یکسو با حضور افرادی نظیر نتانیاهو در جایگاه سخنران آن و از سوی دیگر، تغییر نظم جهانی ضرورت بازنشستگی این سازمان را بیش از پیش آشکار ساخت.
به گزارش فرارو، روز گذشته بود که حضور بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی در جایگاه سخنران در تریبون رسمی سازمان ملل متحد با اعتراض سران و دیپلماتهای کشورهای مختلفی از اقصا نقاط دنیا روبرو شد و در حقیقت فلسفه وجودی این سازمان و نهاد بین‌المللی را با چالش روبرو کرد. اما به واقع این نهاد بین‌المللی هشتاد سال پیش با چه هدفی تأسیس شد و پا به عرصه وجود گذاشت؟
هشتاد سال پیش نهادی بین‌المللی متولد شد که انتظار می‌رفت منادی صلح در جهان باشد. بنابر آنچه در پایگاه وزارت خارجه ترکیه در خصوص فلسفه وجودی این سازمان آمده، سازمان ملل متحد پس از جنگ جهانی دوم با هدف جلوگیری از تکرار جنگهایی که نیمه نخست قرن بیستم جهان شاهد آن بود و اندوه زیادی را برای بشریت بر جای گذاشت، و نیز برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی تأسیس شد.
منشور سازمان ملل متحد در تاریخ ۲۵ آوریل تا ۲۶ ژوئن ۱۹۴۵ (برابر با ۵ اردیبهشت تا ۵ تیر ۱۳۲۴) تهیه شد و از سوی ۵۰ کشور به امضا رسید. سپس همانطوری که در منشور پیش‌بین شده بود، سازمان ملل در تاریخ ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ (برابر با دوم آبان ۱۳۲۴) با تصویب سند بنیانگذاری آن از سوی کشورهای عضو از جمله پنج عضو دائم شورای امنیت رسما بنیان نهاده شد.
همچنین بنابر آنچه در پایگاه رسمی سازمان ملل در خصوص فلسفه وجودی این سازمان منتشر شده، این چنین نوشته شده است: همزمان با آنکه جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ رو به پایان بود، ملت‌ها خراب شده بودند و جهان خواهان صلح بود. از این رو نمایندگان ۵۰ کشور در سانفرانسیسکو واقع در ایالت کالیفرنیای آمریکا از تاریخ ۲۵ آوریل تا ۲۶ ژوئن ۱۹۴۵ (برابر با ۵ اردیبهشت تا ۵ تیر ۱۳۲۴) گرد هم آمدند و به به مدت دو ماه، پیش‌نویس منشور سازمان ملل متحد را که سبب ایجاد یک سازمان بین‌المللی جدید شد و امید می‌رفت جلوی یک جنگ جهانی دیگر را بگیرد، تهیه کرده و به امضا رساندند.
اما نهادی که روزگاری با فلسفه ایجاد صلح و امنیت جهانی پا به عرصه وجود گذشت، پس از گذشت هشتاد سال گویی آنچنان فرتوت شده که خود با تناقض‌های شدیدی روبروست؛ تا جایی که از یکسو نهادهای مرتبط با این سازمان بین‌المللی فردی را تحت پیگرد بین‌المللی قرار می‌دهند؛ اما از سوی دیگر هنوز یکسال از این حکم نگذشته از همان فرد دعوت می‌کند تا برای جهانیان سخنرانی کند!
لازم نیست جای دوری برویم، کافی است به بخش خبری پایگاه رسمی سازمان ملل متحد رجوع کنیم تا با چنین خبری در تاریخ (اول آذر ۱۴۰۳) روبرو شویم: «دیوان کیفری بین‌المللی حکم بازداشت نتانیاهو، یوآف گالانت و فرمانده حماس را صادر کرد.»
در توضیح اولیه‌ای که در همان پایگاه سازمان ملل در این خصوص آمده گفته شده است: «دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) که مورد پشتیبانی سازمان ملل قرار دارد، احکام بازداشتی را برای بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، یوآف گالانت، وزیر دفاع پیشین اسرائیل و فرمانده سابق حماس به اتهام جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت صادر کرد.»
اما به فاصله کمتر از یکسال، همین نهادی که با کمک دیوان کیفری بین‌المللی، نتانیاهو را تحت تعقیب قرار داده، روز گذشته به همین شخص تریبون سخنرانی داد؛ اقدامی که با اعتراض هیئت‌های دیپلماتیک روبرو شد.
در همین ارتباط، رسانه‌های خبری جهان از جمله پایگاه شبکه خبری سی‌ان‌ان گزارش دادند شمار زیادی از هیئت‌های دیپلماتیک در اعتراض به سخنرانی بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، به نشانه اعتراض سالن این مجمع را ترک کردند. این در حالی است که نتانیاهو بی‌آنکه به نسل کشی کنونی در غزه اشاره‌ای بکند، قول داد که کار پاکسازی حماس در غزه را یکسره کرده و کشورهای دیگر را نیز که دولت فلسطین را به رسمیت شناختند، محکوم کرد.
حضور نتانیاهو در مجمع عمومی سازمان ملل آن هم با داشتن حکم بازداشت در حالی انجام شده که بنابر گزارشها، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین به دلیل آنکه ویزایش برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل از سوی آمریکا لغو و ابطال شده بود، مجبور شد سخنرانی امسال خود را از طریق ویدئو کنفرانس به انجام برساند.
اگرچه شاید پاسخ به این پرسش اکنون زود باشد، اما نشانه‌هایی که از هم اکنون شاهد آن هستیم، نشان می‌دهد نهادی که روزگاری برای برقراری صلح و عدالت جهانی تشکیل شده بود، امروزه آنچنان گرفتار مشکلاتی شده است که از هدف اولیه خود کاملا به دور افتاده؛ تا جایی که حتی فردی را که خود تحت پیگرد قرار داده را بجای کمک برای بازداشت و سپردن به دست عدالت، رها کرده و در عوض به او تریبون سخنرانی می‌دهد؛ اما در آن سوی ماجرا از فراهم آوردن مقدمات حضور نماینده مردمی که سال‌ها تحت رنج مانده، عاجز است.
از سوی دیگر، نشست شانگهای که ماه گذشته به میزبانی چین و با حضور مقامات ایران، روسیه، کره شمالی، هند و شماری دیگر از کشورها برگزار شد، بار دیگر نشان داد ساختاری که روزگاری پس از پایان جنگ جهانی دوم در جهان بنیان نهاده شده بود، دیگر امروزه نمی‌تواند به خوبی کارکرد خود را داشته باشد و حضور قدرتهای نوظهوری نظیر چین و هند در عرصه جهانی نشان می‌دهد نظم جدید جهانی، لزوم ایجاد نهادهایی جدید را می‌طلبد که بتوانند با این ساختار جدید هماهنگ باشند. در آخر بایستی گفت شاید وقت آن رسیده باشد که سازمان ملل متحد هم به فکر بازنشستگی خود باشد.
محمد حسن خلیلی
