«دانشجو شدن» سخت‌تر از هر زمان دیگری شده است؛ اگر دانش‌آموزی بتواند پولی نزدیک به ۴۰ میلیون تومان برای شرکت در کلاس‌های کنکور و خرید کتاب‌های تست‌زنی را بپردازد و در دانشگاه قبول هم شود، باید خودش را برای پرداخت هزینه‌های بالای زندگی در شهرهایی که «دانشگاه‌های سطح اول» دارد، آماده کند.
به گزارش شرق، «دفترچه انتخاب رشته» کنکور نشان‌دهنده ارائه‌دادن یا ندادن محدود خوابگاه در بسیاری از دانشگاه‌هاست. مسئله هم فقط خوابگاه نیست، مواد غذایی و به‌اصطلاح ارزاق دانشجویی هم با افزایش درخور توجه قیمت‌ها مواجه شده، تا جایی که خبرها حکایت از رشد ۷۰درصدی قیمت آن‌ها دارد.
در این شرایط «حسین سیمایی‌صراف»، وزیر علوم، در گفت‌وگوهای مختلفی مشخصا سخن از لزوم «برون‌سپاری» خدمات دانشگاهی و همکاری با صنایع و شرکت‌ها برای کاهش هزینه آموزش عالی به میان می‌آورد؛ اتفاقی که به یقین باعث رشد بیشتر قیمت‌ها و طبقاتی‌ترشدن «دانشگاه» می‌شود.
وزیر علوم در مصاحبه‌ای به تاریخ ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ گفته بود: «یکی از برنامه‌های وزارت علوم این است که میزان وابستگی آموزش عالی به بودجه دولتی را کاهش دهد؛ چراکه حل مشکلات اقتصادی آموزش عالی بدون روش‌های تأمین مالی جدید ممکن نیست».
او در این مصاحبه از استادان دانشگاه برای ارائه «راهکارهای خود برای کاهش اتکای اقتصاد آموزش عالی به بودجه عمومی کشور» دعوت کرده بود. برخلاف بسیاری از وعده‌ها و طرح‌هایی که وزیر علوم دولت جدید در دوره بیش از یک‌ساله وزارت خود مطرح کرده، این تصمیم، زودتر از همه عملی شد.
همه اینها در شرایطی است که برای امسال، بودجه دانشگاه‌های ذیل وزارت علوم ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش یافته و بودجه دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز رشدی نزدیک به ۴۷ درصد داشته است؛ اتفاقی که منجر به کاهش خدمات رفاهی و اقامتی دانشگاه‌ها شده است.
فارغ از افزایش بیش از ۴۰درصدی هزینه غذای دانشجویی در مدت اخیر و عجله دانشگاه‌ها برای پایان‌دادن ارائه خدمات به دانشجویان در حال فارغ‌التحصیل، در بخش توضیحات دفترچه انتخاب رشته کنکور سال ۱۴۰۴-۱۴۰۵، بسیاری از دانشگاه‌ها به اختصاص‌ندادن خوابگاه، تعهد نداشتن به ارائه خوابگاه یا ارائه خوابگاه به صورت معرفی به خوابگاه‌های خودگردان یا ملکی اشاره کرده‌اند؛ اقدامی که مشخصا در راستای چیزی است که وزیر علوم «کاهش وابستگی آموزش عالی به بودجه دولتی» نامیده است و با کاهش ارائه خدمات از طرف دانشگاه‌ها و به تبع کاهش هزینه‌های آموزش عالی، به مرحله اجرا رسیده است.
در دفترچه انتخاب رشته، «دانشگاه تبریز»، «دانشگاه اصفهان»، «دانشگاه الزهرا»، «دانشگاه علامه طباطبایی»، «دانشگاه فردوسی مشهد»، «دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی»، «دانشگاه علوم پزشکی تهران»، «دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی» به هیچ‌یک از دانشجویان شبانه و شهریه‌پرداز که حداقل نزدیک به ۳۰ درصد از کل جمعیت دانشجویان را شامل می‌شود، خوابگاه ارائه نمی‌کنند.
«دانشگاه شهید بهشتی»، «دانشگاه هنر تبریز»، «دانشگاه علوم پزشکی اصفهان» به محدودیت در ارائه خوابگاه اشاره کرده‌اند. «دانشگاه تربت حیدریه» و «دانشگاه صنعتی ارومیه»، دانشجویان خواهان خوابگاه را به «خوابگاه‌های خودگردان» معرفی خواهند کرد و خود خوابگاهی ارائه نخواهد داد.
«دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار»، «دانشگاه شیراز»، «دانشگاه کاشان» و «دانشگاه علوم پزشکی ایران» به دانشجویان خوابگاه ملکی ارائه خواهد داد، خوابگاهی که از نظر مالی هزینه‌های بیشتری از خوابگاه‌های معمولی دانشجویی به دانشجویان تحمیل می‌کند.
«دانشگاه شهید باهنر کرمان»، «دانشگاه علوم پزشکی نیشابور»، «دانشگاه صنعتی امیرکبیر» و «دانشگاه علوم پزشکی تبریز» به تعهد نداشتن در ارائه خوابگاه تأکید کرده‌اند. «دانشگاه گیلان»، «دانشگاه هنر اصفهان»، «دانشگاه علوم پزشکی اردبیل» و «دانشگاه علوم پزشکی البرز» طبق توضیحات موجود در دفترچه، به کل دانشجویان ورودی جدید خود خوابگاه ارائه نمی‌دهند. «دانشگاه مازندران» اعلام کرده به دانشجویان پسر خوابگاه نمی‌دهد و به دانشجویان دختر نیز فقط چهار نیم‌سال خوابگاه اختصاص داده می‌شود.
«دانشگاه اردکان یزد» خوابگاه استیجاری برای دانشجویان دارد که هزینه بالاتری از خوابگاه‌های عادی دارد. ارائه‌ندادن خوابگاه یا ارائه خوابگاه به صورت ملکی و خودگردان که هزینه‌های بالایی را به دانشجویان تحمیل می‌کند، به معنی محدودشدن امکان تحصیل در دانشگاه‌های برتر کشور برای متقاضیان برآمده از طبقات فرودست یا دارای مشکلات اقتصادی است.
دانشجویانی که هم‌اکنون در حال تحصیل‌اند هم از افزایش هزینه‌ها و «راهکارهای وزارت علوم برای کاهش اتکا به بودجه عمومی» در امان نمانده‌اند.
«پرنیا» یکی از دانشجویان روزانه ساکن خوابگاه دانشگاه علامه طباطبایی است، او می‌گوید: «من در سال ۱۴۰۱ در ترم دوم تحصیل ۵۱۲ هزار تومان برای اجاره اتاقی در خوابگاه پول دادم، سال گذشته نیز ۹۹۰ هزار تومان قیمت اجاره خوابگاه برای یک ترم بود، اما برای این ترم، قیمت خوابگاه برای ما که دانشجوی روزانه هستیم، به یک میلیون‌و ۱۳۰ هزار تومان رسیده است. یعنی طی دو سال قیمت‌ها دو برابر شده است».
«ملیکا» نیز دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی است، اما به صورت «شبانه» پذیرش شده است. او می‌گوید: «دانشگاه از ابتدا به ما دانشجویان شبانه، ارزاق نمی‌داد. مسئله اصلی اما خوابگاه است که طی دو سال، ۵۰ درصد افزایش قیمت داشته است. چون دانشجوی شبانه‌ام، ترم اول دانشگاه نزدیک به ۷۰۰ هزار تومان برای اقامت در خوابگاه دانشجویی پرداخت کردم، اما امسال هزینه خوابگاه نزدیک یک‌میلیون و ۷۰۰ هزار تومان شده است».
او می‌گوید هم‌کلاسی‌هایش که دانشجوی روزانه هستند و ارزاق می‌گیرند، در این ماه با بسته‌ای که حجم کمتری از همیشه داشت، مواجه شده‌اند، درحالی‌که قیمت در مقایسه با قبل بالاتر رفته است. در «دانشگاه امیرکبیر» افزایش قیمت اجاره خوابگاه به‌ویژه برای دانشجویان شبانه بسیار بیشتر است.
به گفته یکی از دانشجویان این دانشگاه، قیمت خوابگاه در ترم گذشته ماهی یک میلیون‌و ۵۰۰ هزار تومان بود ولی در این ترم به ماهی دو میلیون‌و ۶۰۰ هزار تومان رسیده است. هرچند به گفته دانشجویان این افزایش ناگهانی در این دانشگاه سابقه دارد. به طوری که چنین جهش قیمتی در ترم گذشته هم اتفاق افتاد و منجر به تجمع اعتراضی دانشجویان خوابگاه در ۵ اسفند ۱۴۰۳ شده بود.
به گفته یکی دیگر از دانشجویان «دانشگاه امیرکبیر» این افزایش تصاعدی قیمت «باعث رشد تعداد دانشجویان انصرافی می‌شود». «در دانشگاه شهید بهشتی» نیز مانند دیگر دانشگاه‌ها افزایش قیمت خوابگاه‌ها اتفاق افتاده است.
در این دانشگاه قیمت خوابگاه بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته و از ۹۰۰ هزار تومان به یک میلیون‌و ۲۹۰ هزار تومان به ازای هر ترم رسیده است. به گفته فعالان صنفی و دانشجویی، این افزایش درخور توجه قیمت‌ها، به مشکلات گسترده برای دانشجویانی منتهی می‌شود که توان پرداخت چنین هزینه‌هایی را ندارند.
براساس اطلاعیه دانشگاه‌های مختلف، از ترم جدید قیمت غذای دانشجویی که همیشه در سه سطح ارائه می‌شد، ۷۰ درصد افزایش قیمت خواهد داشت. «غذای کم‌هزینه» از هفت هزار تومان به ۱۱ هزار تومان رسیده، قیمت «غذای متوسط» از ۱۲ هزار تومان به ۱۷ هزار تومان رسیده، «غذای پرهزینه» هم به‌جای ۱۵ هزارتومان، با ۲۲ هزار تومان ارائه می‌شود.
در کنار افزایش قیمت ارائه غذا، بسته‌های ارزاق صبحانه نیز گران‌تر شده و از ۷۵۰ هزار تومان در مهر و آبان سال ۱۴۰۳، به یک میلیون تومان و حتی در برخی دانشگاه‌ها به یک میلیون‌و ۸۰۰ هزار تومان رسیده است. این افزایش‌ها در شرایطی است که به گفته دانشجویان ساکن در خوابگاه‌ها، کمیت و کیفیت ارزاق و غذاها به‌شدت پایین آمده است.
با ارائه‌ندادن یا محدودشدن ارائه خوابگاه از طرف بسیاری از دانشگاه‌های سطح یک کشور، دانشجویان مجبور به مراجعه به خوابگاه‌های خصوصی سطح شهرند؛ خوابگاه‌هایی که برای اجاره تخت در آن‌ها، نیاز به پرداخت عددهای بالایی است.
«خوابگاه مردانه انقلاب» واقع در پیچ شمیران تهران، ماهانه سه میلیون‌و ۷۰۰ هزار تومان تا پنج میلیون‌و ۲۰۰ هزار تومان برای اجاره یک تخت، بسته به اندازه اتاق دریافت می‌کند. «خوابگاه پسرانه ولیعصر» واقع در میدان ولیعصر تهران در ازای یک تخت در اتاقی هشت‌تخته، سه میلیون‌و ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر ماه اقامت همراه با یک میلیون تومان ودیعه از هر فرد دریافت می‌کند. اقامت در «خوابگاه دخترانه خانه آبی» واقع در خیابان فاطمی، برای هر دانشجو ماهانه چهار میلیون‌و ۷۰۰ هزار تومان هزینه دارد.
در شهر تبریز که دانشگاه‌های آن برای دانشجویان شبانه و شهریه‌پرداز خوابگاه نداده است، هزینه یک ترم اقامت در «خوابگاه پسرانه پردیس» ۳۲ میلیون تومان است. اقامت ماهانه در اتاق شش‌تخته «خوابگاه دخترانه سلوک» تبریز واقع در منطقه باغشمال، هزینه‌ای نزدیک به چهار میلیون‌و ۵۰۰ هزار تومان برای هر دانشجو دارد.
در شهر اصفهان که دانشگاه هنر آن به هیچ‌یک از دانشجویان و دانشگاه رشته‌های نظری آن به دانشجویان شبانه خوابگاه نداده، نیز اقامت در خوابگاه هزینه بسیار بالایی دارد. «خوابگاه دخترانه سایه» برای اقامت ماهانه در اتاقی هشت‌تخته، از هر دانشجو پنج میلیون‌و ۴۰۰ هزار تومان همراه با ودیعه به همین قیمت می‌گیرد. در «خوابگاه دخترانه آفتاب» نیز برای اجاره یک تخت در اتاقی هشت‌تخته، باید ماهانه نزدیک به سه میلیون‌و ۷۰۰ هزار تومان کنار گذاشت.
اگر حداقل قیمت، یعنی سه میلیون‌و ۵۰۰ هزار تومان را هزینه اقامت ماهانه در خوابگاه دانشجویی در یکی از این سه شهر که از اصلی‌ترین مقاصد دانشجویان به واسطه کیفیت و رتبه دانشگاه‌های‌شان هستند در نظر بگیریم، یک دانشجو برای هر ترم باید حداقل رقم ۱۷ میلیون‌و ۵۰۰ هزار تومان را فقط برای اجاره مکانی برای خواب در نظر بگیرد.
در کنار این عدد، با توجه به ارائه‌ندادن وعده صبحانه و شام به دانشجویان غیرخوابگاهی در دانشگاه‌ها، اگر یک دانشجو ساکن یکی از سه شهر تهران، تبریز و اصفهان باشد، باید برای یک صبحانه شامل کره، پنیر و نان، ماهانه نزدیک به ۵۵۰ هزار تومان هزینه کند؛ یک قالب پنیر ۴۰۰گرمی شرکت میهن که از ارزان‌ترین پنیرهای بازار است، در کنار یک کره ۲۵۰ گرمی همین شرکت و یک عدد نان بربری معمولی (دو کره، یک قالب پنیر و ۱۵ عدد نان می‌شود ۵۵۰ هزار تومان).
برای شام هم باید حداقلی‌ترین هزینه را برای یک وعده مقوی و مناسب در نظر گرفت که نزدیک به صد هزار تومان می‌شود. درواقع در کنار ۱۷ میلیون‌و ۵۰۰ هزار تومان، باید سه میلیون‌و ۵۰۰ هزار تومان برای وعده شام و ناهار در ساده‌ترین حالت آن در نظر گرفت. مجموع این هزینه‌ها به عدد حداقل ۲۰ میلیون تومان می‌رسد که کف هزینه تحصیل یک دانشجو با کمترین و ساده‌ترین کیفیت غذا و مکان خواب در یک شهر بزرگ است.
حالا در این شرایط حسین سیمایی‌صراف، وزیر علوم، در نشست خبری ۲۹ شهریورماه مدل ارائه خدمات به دانشجویان را کمونیستی توصیف کرده بود: «یعنی دانشگاه مسئولیت ارائه خدمات را برعهده می‌گیرد، هزینه‌اش را می‌دهد اما در نهایت رضایتی جلب نمی‌کند».
درحالی‌که نسبت‌دادن بی‌کیفیتی ارائه خدمات به «دولتی‌بودن» به‌جای حل مشکلات ساختاری و سازمانی موجود در نهادهای خدمات‌دهنده، زمینه لازم را برای تشدید فرایند «خصوصی‌سازی» و «طبقاتی‌شدن» آموزش عالی فراهم می‌کند.
اصلاح ساختار معاونت‌های دانشجویی دانشگاه‌ها، افزایش کیفیت زیرساختی دانشگاه‌ها، توسعه دائمی و برنامه‌ریزی‌شده خوابگاه‌ها و همین‌طور ایجاد ساختار نظارتی مناسب بر عملکرد مالی مراکز آموزشی، از وظایفی است که براساس «بند ۳۰ قانونی اساسی» وزارت علوم به عنوان متولی دانشگاه، ملزم به «گسترش رایگان تحصیلات عالی» است و باید آن را در دستورکار خود قرار دهد.
اما از قرار و طبق شواهد، وزارت علوم سیاست «خصوصی‌سازی» و «پولی‌سازی آموزش عالی» را هدف خود قرار داده و با کاهش ارائه خدمات و افزایش هزینه آن‌ها، می‌خواهد دانشجویان را به سوی استفاده از «خدمات ارائه‌شده از طرف افراد و نهادهای خصوصی» سوق دهد تا بار وظیفه «آموزش عالی باکیفیت» را از دوش خود بردارد.
تداوم این وضعیت بیش‌ازپیش گزاره «دانشگاه برای پولداران است» را تأیید می‌کند و در آینده‌ای نزدیک، حضور در دانشگاه برای طبقات کم‌برخوردار را تبدیل به امری ناممکن و خیالی غیرواقعی می‌کند.
