همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: سال‌هاست سرطان ریه به‌عنوان یکی از مرگبارترین بیماری‌های جهان، قربانیان بی‌شماری گرفته است. درمان‌های شیمی‌درمانی و رادیوتراپی، گرچه ابزارهای اصلی در دست پزشکان بودند، اما همیشه با محدودیت‌هایی چون عوارض شدید، طولانی‌بودن دوره درمان و اثربخشی نسبی همراه بوده‌اند. حالا اما پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تهران با دستاوردی تاریخی نشان داده‌اند که می‌توان آینده‌ای متفاوت ساخت: واکسن mRNA شخصی‌سازی‌شده‌ای که به کمک الگوریتم‌های هوش مصنوعی طراحی می‌شود و فقط طی دو تا سه هفته آماده استفاده است. این فناوری نه‌تنها درمان بیماران موجود را متحول می‌کند، بلکه در آینده می‌تواند به‌عنوان سپری پیشگیرانه برای افراد پرخطر نیز به کار گرفته شود.

اسرار ساخت واکسن

راز اصلی این پروژه در فناوری mRNA نهفته است. mRNA یا RNA پیام‌رسان به سلول‌های بدن دستور می‌دهد پروتئین‌های خاصی بسازند. در این واکسن، دانشمندان بخشی از اطلاعات ژنتیکی تومور بیمار را استخراج کرده و به زبان mRNA ترجمه می‌کنند. سپس این دستورالعمل به بدن تزریق می‌شود تا سیستم ایمنی خود بیمار بتواند سلول‌های سرطانی را شناسایی و نابود کند.

نقش هوش مصنوعی در طراحی واکسن

اگرچه mRNA فناوری شناخته‌شده‌ای است، اما نکته انقلابی پروژه ایران، به‌کارگیری هوش مصنوعی است. الگوریتم‌های AI داده‌های ژنوم تومور بیمار را تحلیل می‌کنند.

از میان میلیون‌ها توالی ممکن، بهترین کاندیداها برای طراحی واکسن انتخاب می‌شود. این روند که قبلاً سال‌ها طول می‌کشید، اکنون فقط طی چند هفته انجام می‌شود. این یعنی، درمانی که قبلاً شاید فقط در آزمایشگاه‌های پیشرفته غرب قابل‌تصور بود، اکنون در ایران در دسترس است.

بیشتر بخوانید :

• هوش مصنوعی به داد مغز رسید

• شیمی‌ درمانی چیست؟

امیدی تازه برای بهبود بیماران

این واکسن برای بیماران مبتلا به سرطان ریه می‌تواند به معنای افزایش بقا، کاهش عوارض و بهبود کیفیت زندگی باشد. واکسن، برخلاف شیمی‌درمانی، سلول‌های سالم بدن را تخریب نمی‌کند. ضمن آنکه چون برای هر فرد اختصاصی طراحی می‌شود، احتمال موفقیت آن بسیار بالاتر است.

حتی می‌تواند به‌عنوان یک درمان پیشگیرانه برای کسانی که در معرض خطر بالای سرطان هستند (مثل افراد سیگاری یا کسانی باسابقه خانوادگی قوی) به کار گرفته شود.

هر بیمار؛ یک درمان منحصربه‌فرد
این پروژه نشان می‌دهد که ایران دیگر فقط مصرف‌کننده فناوری نیست، بلکه در حوزه پزشکی دقیق (Precision Medicine) بازیگری فعال شده است. پزشکی دقیق آینده‌ای را ترسیم می‌کند که در آن «یک نسخه برای همه» کنار می‌رود و هر بیمار درمان خاص خودش را دریافت می‌کند.

واکسن شخصی mRNA علیه سرطان ریه نشانه‌ای است از ورود ایران به عرصه‌ای که آینده درمان بشر را رقم خواهد زد. ترکیب mRNA و هوش مصنوعی، مسیر پزشکی را از درمان عمومی به‌سوی درمان اختصاصی تغییر داده است.

به زبان ساده، این دستاورد می‌گوید: هر بیمار دیگر فقط یک شماره در آمار نیست؛ او نسخه‌ای خاص خود دارد و حالا درمانی خاص خودش هم خواهد داشت.