دانیال محجوب، عضو جامعه حسابداران رسمی ایران و عضو انجمن حسابداران خبره ایران، در گفت‌وگویی تفصیلی با خبرنگار مهر، اهمیت نقش واحد مالی و حسابرسی در بقای شرکت‌ها را تشریح کرد و تأکید نمود تداوم فعالیت هر شرکتی در گرو عملکرد این واحد کلیدی است.
واحد مالی قلب تپنده همه شرکت‌ها
محجوب در پاسخ به پرسشی درباره جایگاه حسابداری در کسب‌وکارهای کوچک و همچنین در سطح مدیران مالی و مدیران شرکت‌ها اظهار داشت: قلب تپنده همه شرکت‌ها واحد مالی‌شان است.
عضو جامعه حسابداران رسمی ایران گفت: یک شرکت تولیدی را در نظر بگیرید؛ واحد تولید، محصول را تولید می‌کند و واحد فروش، فروش آن را انجام می‌دهد، اما خروجی تمام این تلاش‌ها باید در قالب صورت‌های مالی توسط واحد مالی یا حسابداری شرکت گزارش شود.
وی افزود: برای یک مدیرعامل، سهامدار یا سرمایه‌گذار بالقوه، حیاتی است که بتواند این خروجی‌ها را مطالعه و با زبان مالی تحلیل کند تا به نقاط ضعف خود، شرکت خود یا حتی شرکتی که قصد دارد در آن سرمایه‌گذاری کند، پی ببرد.
تحلیل دقیق صورت‌های مالی؛ از سود عملیاتی تا جریان نقدی
این عضو جامعه حسابداران رسمی ایران با اشاره به انواع صورت‌های مالی توضیح داد: یکی از صورت‌های کلیدی، صورت سود و زیان است که سود عملیاتی—به‌عنوان سود تکرارشونده ناشی از عملیات شرکت—را نشان می‌دهد. در مقابل، در صورت جریان‌های نقدی و بخش فعالیت‌های عملیاتی، مشخص می‌شود که ناشی از عملیات سالانه، چه‌میزان نقد دریافت یا پرداخت شده است.
محجوب با ذکر مثالی ادامه داد: ممکن است صورت سود و زیان نشان دهد که شرکت ۱۰۰۰ واحد سود دارد، اما در فعالیت‌های عملیاتی جریان نقدی، ۲۰۰ واحد خروج نقد ثبت شده باشد. این یعنی سود اسمی بالا بوده، اما نقد واقعی کم و کیفیت سود پایین بوده است؛ به‌ویژه اگر فروش‌ها تعهدی و خرید مواد اولیه نقدی انجام شده باشد.
خطر تصمیم‌گیری بدون شناخت مالی
محجوب هشدار داد: اگر مدیرعامل یا هیئت‌مدیره نتوانند صورت‌های مالی را تحلیل کنند، ممکن است تصمیم‌هایی بگیرند که تداوم فعالیت شرکت را به خطر اندازد.
وی با اشاره به اهمیت آموزش این مهارت گفت: بسیاری از مدیران عامل نیز دریافته‌اند که باید تا حدی به دانش مالی مسلط شوند تا بتوانند تصمیمات استراتژیک را بر اساس تحلیل خود اتخاذ کنند.
حسابرسی؛ تضمین اعتبار صورت‌های مالی
محجوب نقش حسابرسی را بسیار حیاتی دانست و تصریح کرد: حسابرس وظیفه دارد به صورت‌های مالی اعتبار ببخشد. اگر حسابرس و مؤسسات حسابرسی وجود نداشتند، ممکن بود گزارش‌های مالی حاوی مدیریت سود یا اطلاعات گمراه‌کننده باشند.
او با دفاع کامل از عملکرد مؤسسات حسابرسی گفت: با وجودی که چهار، پنج سالی است در حوزه حسابرسی فعال نیستم، اما قاطعانه از این حوزه حمایت می‌کنم. حسابرس ادعاهای مدیریت را درباره ارقام و اقلام صورت‌های مالی بررسی و صحت‌سنجی می‌کند.
عضو انجمن حسابداران خبره ایران در ادامه توضیح داد: خروجی این کار، گزارش حسابرسی است که می‌تواند یکی از چهار شکل موجود باشد؛ بهترین آن، گزارش مقبول است که نشان می‌دهد هیچ محدودیتی در رسیدگی وجود نداشته و صورت‌های مالی فاقد تحریف و مغایرت با استانداردهای حسابداری بوده است.
مالی و حسابرسی دو بازوی حیاتی برای سلامت و شفافیت اقتصادی
محجوب با جمع‌بندی دیدگاه خود اظهار داشت: بازوی مالی و گزارشگری از یک سو و بازوی حسابرسی از سوی دیگر، دو عامل حیاتی برای سلامت و شفافیت اقتصادی‌اند. سرمایه‌گذاران بالقوه می‌توانند با تکیه بر صورت‌های مالی حسابرسی‌شده، تصمیم‌های خرید، فروش یا نگهداری سهام خود را اتخاذ کنند.
او بار دیگر تأکید کرد: می‌توان گفت تداوم فعالیت هر شرکت وابسته به عملکرد واحد مالی آن است.
تفاوت نگاه اقتصاددانان و حسابداران به تجدید ارزیابی و کیفیت سود
عضو جامعه حسابداران رسمی ایران در ادامه درباره دلیل مقاومت برخی شرکت‌های بورسی در برابر تجدید ارزیابی دارایی‌ها، به تفاوت بنیادی دیدگاه میان اقتصاددانان و حسابداران اشاره کرد.
محجوب گفت: بین اقتصاددان‌ها و حسابدارها اتفاقاً این تفاوت در ارتباط با بحث ارزش منصفانه همیشه وجود دارد.
وی توضیح داد: حسابدارها تأکیدشان روی قابل اتکا بودن صورت‌های مالی است. یعنی می‌گویند ارقام را همان ارقامی که هنگام خرید یک دارایی پرداخت شده، در صورت‌های مالی گزارش کنیم. اما اقتصاددان‌ها می‌گویند این صورت‌های مالی ممکن است شامل دارایی‌هایی باشد که دهه‌ها پیش خریداری شده و دیگر به‌روز نیست؛ بنابراین چندان به‌دردبخور برای تصمیم‌گیری اقتصادی نخواهد بود.
اثر هزینه استهلاک بر سود و واقعیت نقدینگی شرکت
این حسابدار خبره، درباره نگرانی مدیران شرکت‌ها از کاهش سود اعلامی پس از تجدید ارزیابی و علت مقاومت برخی در برابر این فرآیند توضیح داد: در ارتباط با تجدید ارزیابی، هزینه استهلاک باعث می‌شود سود شما پایین بیاید، ولی خروجی نقد ندارد؛ یعنی نقدی از شرکت خارج نمی‌شود.
محجوب تأکید کرد که کاهش سود حسابداری ناشی از استهلاک، تأثیری بر نقدینگی واقعی شرکت ندارد و این تفاوت باید توسط تحلیلگران درک شود که وقتی من تحلیل‌کننده صورت‌های مالی هستم می‌توانم ببینم سودم پایین آمده اما نقد عملیاتم خارج نشده. این نشان می‌دهد که شرکت می‌تواند از همان نقدی که در شرکت باقی مانده استفاده کند.
وی تاکید کرد: با این اقدام در واقع یک سپر مالیاتی ایجاد شده است؛ هزینه‌ای که در حساب‌ها ثبت شده اما باعث خروج وجه نقد نشده و نقد داخل شرکت باقی مانده.
ضرورت نگاه فراتر از صورت سود و زیان
این عضو انجمن حسابداران خبره ایران افزود که شرکت‌ها می‌توانند نقد باقی‌مانده را برای سرمایه‌گذاری به کار گیرند و این موضوع در گزارش‌های مالی به وضوح قابل پیگیری است.
او تصریح کرد: شرکت می‌تواند با آن نقد سرمایه‌گذاری کند. صورت جریان وجوه نقد و بخش نقد عملیات در کنار سود عملیاتی، خیلی راحت می‌تواند این موضوع را نشان دهد.
محجوب در ادامه افزود: بنابراین کسی که تحلیل‌گر حرفه‌ای یا حتی نیمه‌حرفه‌ای باشد، به آسانی متوجه این نکته می‌شود که فقط نباید به صورت سود و زیان نگاه کرد، بلکه باید همزمان صورت جریان وجوه نقد را هم دید.
رد فرضیه انگیزه مالیاتی در مخالفت مدیریت با تجدید ارزیابی
عضو جامعه حسابداران رسمی ایران در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا مدیریت دولتی در اغلب شرکت‌ها به‌دلیل دغدغه دریافت مالیات، مانع انجام تجدید ارزیابی دارایی‌ها می‌شود؟، این دیدگاه را نادرست ارزیابی کرد و گفت: نه حقیقتاً خیلی این ادعا را وارد نمی‌دانم، چون بحث مالیاتی تجدید ارزیابی به این صورت است که مازاد تجدید ارزیابی که شما شناسایی می‌کنید، مشمول مالیات نیست و معاف از مالیات است. اما از آن طرف هم، هزینه استهلاکی که شناسایی می‌شود – آن بخش اضافه ناشی از مازاد – هزینه قابل‌قبول مالیاتی نیست.
محجوب درباره ماهیت این فرآیند توضیح داد: در واقع نه آن سمت عدد مازادی که شناسایی می‌کنیم، مالیاتی می‌گیرد و نه از این طرف هزینه استهلاکی که اضافه می‌شود، هزینه قابل قبولی است. به عبارت دیگر، این موضوع باعث نمی‌شود چون سود پایین آمده، مالیات کمتری پرداخت کنید؛ چون هزینه استهلاک اضافی، هزینه غیرقابل‌قبول محسوب می‌شود.
به گفته او، نتیجه این سیاست چنین است که سازمان امور مالیاتی تجدید ارزیابی را کلاً بلااثر می‌داند و مالیاتی بر آن اخذ نمی‌کند؛ نه روی مازاد شناسایی شده و نه روی هزینه استهلاک مرتبط.
این حسابدار رسمی تأکید کرد: بنابراین، تجدید ارزیابی تأثیر معناداری بر موضوع مالیاتی ندارد و این ادعا را می‌توان رد کرد. در نتیجه، مقاومت برخی مدیران در اجرای تجدید ارزیابی را نمی‌توان به انگیزه‌های مالیاتی نسبت داد.
بازار کار حسابداری همچنان پرتقاضا و نیازمند مهارت‌های به‌روز
محجوب در پاسخ به پرسش دیگری درباره وضعیت اشباع یا کمبود فرصت‌های شغلی در رشته حسابداری تأکید کرد که این حوزه نه‌تنها اشباع نشده بلکه بیش از هر زمان دیگر نیازمند نیروهای متخصص و به‌روز است.
او ضمن تاکید بر اینکه این بازار به هیچ عنوان اشباع نشده گفت: ببینید، استانداردهای حسابداری هر سال دچار تغییرات مهم می‌شوند. از ۱۲ آذر ۱۳۹۷ این تغییرات آغاز شد و تا سال ۱۴۰۰، حدود ۶۰ درصد استانداردهای حسابداری تغییر کرد. بنابراین جایگاه حسابداری در کشور بسیار مهم‌تر شد، چون حسابدار باید دائماً به‌روز باشد و مطالعه کند؛ وگرنه از گردونه رقابت خارج می‌شود و جایگاه خود را در شرکت از دست می‌دهد.
نقش حیاتی استاندارد ۴۳ در شناسایی درآمد
محجوب با اشاره به تازه‌ترین تحولات در مقررات حسابداری یادآور شد: همین الان که با شما صحبت می‌کنم، استاندارد حسابداری شماره ۴۳ (درآمدها) که قطب تمام استانداردهای حسابداری و مهم‌ترین مبنای هر شرکت برای شناسایی درآمد است، جایگزین استانداردهای ۳، ۹ و ۲۹ شده است. قبلاً سه استاندارد جداگانه برای شناسایی درآمد داشتیم، اما حالا همه این‌ها در قالب ۴۳ تجمیع شده‌اند.
او افزود: خب، حسابداری که به این استاندارد اشراف ندارد، طبیعتاً از نظر مدیریت شرکت قابل اعتماد نیست. همین موضوع در مورد سامانه مودیان و تغییرات تازه در سیستم مالیاتی هم صدق می‌کند. حسابداری که نسبت به این مسائل آگاه نباشد، به‌راحتی کنار گذاشته می‌شود.
مزیت درآمدی برای حسابداران به‌روز و پویا
این کارشناس رسمی تأکید کرد: با توجه به این حجم از تغییرات، تفاوت میان یک حسابدار به‌روز و حسابداری که فقط بر اطلاعات قدیمی تکیه دارد، بسیار زیاد است. به لحاظ درآمدی هم حسابدارانی که دائماً قوانین و استانداردهای حسابداری و حسابرسی را مطالعه می‌کنند، موقعیت بسیار خوبی به‌دست می‌آورند. آن‌ها می‌دانند چطور با حسابرس تعامل کنند و چگونه مقررات جدید را به‌کار بگیرند.
محجوب در پایان خطاب به علاقه‌مندان ورود به این حرفه گفت: هر کسی که می‌خواهد وارد این حوزه شود، باید بداند که جایگاه بسیار خوبی می‌تواند داشته باشد، اما شرطش این است که هر سال دانش خود را کامل به‌روز کند. حتی ممکن است دانشی که یک سال پیش داشت، دیگر کاربردی نباشد و ناچار باشد دائماً در حال مطالعه و یادگیری مستمر باشد.
