همشهری‌آنلاین - مجیدجباری: منابع آبی کشور به نقطه بحرانی رسیده است. سال‌هاست هشدارها درباره مصرف بی‌رویه آب در بخش صنعت تکرار می‌شود، اما قانون برنامه هفتم توسعه با صراحت تکلیف را روشن کرده و تاکید می‌کند که استفاده از آب متعارف در صنایع ممنوع است. بر اساس این قانون بالادستی، و صنایع پرمصرف مانند فولاد، پتروشیمی، معادن و پالایشگاه‌ها موظف به جایگزینی آب مصرفی خود با پساب تصفیه‌شده هستند. قانونی که در میانه راه قرار دارد. به گفته معاون شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بخشنامه بازتخصیص آب به همه استانها ابلاغ و برنامه‌ریزی‌ها برای بهره‌برداری حداکثری از پساب در صنعت به عنوان رویکرد نوین و پایدار در مدیریت مصرف آب کشور آغاز شده‌است.
قانون چه می‌گوید؟
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، توضیح می‌دهد: «این موضوع صرفا یک توصیه یا هشدار نیست، بلکه قانون الزام‌آور است. بخشنامه بازتخصیص آب به همه صنایع استانها ابلاغ شده است. بر این اساس، همه صنایع باید آب متعارف خود را با پساب جایگزین کنند.»
مسعود علویان صدر می‌افزاید: «این سیاست از سال ۱۴۰۲ با بند «ع» تبصره ۸ آغاز شد و در سال ۱۴۰۳ نیز در قالب بندهای «ث» و «ب» ماده ۳۹ قانون برنامه هفتم توسعه تثبیت شد. در مصوبه برنامه هفتم تاکید شده است که استفاده از آب متعارف در صنعت به‌طور کامل ممنوع شود و صنایع حتما از آب غیرمتعارف بهره‌مند شوند.»
علویان صدر با اشاره به اینکه هم‌اکنون صنایع کشور سالانه حدود ۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمکعب از منابع آب متعارف استفاده می‌کنند، تاکید می‌کند: «این رقم بسیار نشان می‌دهد چرا تغییر مسیر اجتناب‌ناپذیر است. برهمین اساس، در فاز نخست برنامه بازتخصیص آب، قرار است یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب از این مصرف، با پساب جایگزین شود. این نخستین گام در مسیر کاهش فشار صنایع بر منابع آب شیرین کشور است.»
قراردادهای واگذاری پساب به صنایع
علویان صدر از شکل‌گیری تقاضای تازه برای پساب خبر می‌دهد: «تا امروز ۷۸ قرارداد واگذاری پساب به صنایع در کشور منعقد شده که بر اساس آن‌ها واگذاری ۳۲۰ میلیون مترمکعب پساب در قالب قراردادهای بیع متقابل با صنایع در جریان است. البته این قراردادها تنها بخشی از مسیر هستند چرا که هم‌اکنون سالانه حدود ۸۷ میلیون مترمکعب پساب به فروش می‌رسد این ارقام نشان می‌دهد پساب عملا به یک منبع تامین پایدار برای صنعت تبدیل شده است.»
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور اجرای این سیاست را نیازمند زمان‌بندی و مطالعه دقیق می داند و می‌گوید: «اولویت اول در بازتخصیص آب، ظرفیت‌هایی است که از نظر مکانی امکان استفاده از پساب را دارند. مطالعات، انجام شده و مشخص است کدام صنایع می‌توانند سریع‌تر از این امکان بهره بگیرند. در کنار آن، فرصت‌هایی برای توسعه ظرفیت تصفیه‌خانه‌ها و ایجاد شبکه انتقال فراهم می‌شود.»
صنایع هدف و صنایع مستثنی
علویان صدر می‌گوید: «همه صنایع کشور، جامعه هدف این قانون هستند، اما در عمل بیشترین مصرف آب در چند بخش متمرکز است و فولاد، پتروشیمی، معادن و پالایشگاه‌ها بیشترین مصرف آب را دارند. برای همین بخش عمده قراردادهای بازتخصیص آب با این صنایع بسته شده است. در عین حال اما صنایع غذایی و بهداشتی امکان بازتخصیص آب را ندارند و همچنان از آب متعارف استفاده می‌کنند. دلیل این موضوع حساسیت ویژه در فرایند تولید این صنایع است و این صنایع در واقع استثنا هستند.
معاون شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با بیان اینکه توسعه تصفیه‌خانه‌های فاضلاب نقش کلیدی در این تحول دارد، می‌گوید: «تصفیه‌خانه‌های فاضلاب می‌توانند جایگزین اصلی آب‌های متعارف در صنایع باشند. ما هم‌اکنون شاهد قراردادهای متعدد میان صنایع و شرکت‌های آبفا هستیم و هرچه این ظرفیت بیشتر توسعه یابد، امکان اجرای قانون نیز سریع‌تر و کامل‌تر خواهد شد.»
با اجرای برنامه بازتخصیص آب و جایگزینی پساب به جای منابع متعارف، چشم‌انداز تازه‌ای در مدیریت مصرف آب صنعت ایران ترسیم شده است. صنایع کشور سالانه حدود ۳.۷ میلیارد مترمکعب آب شیرین مصرف می‌کنند و طبق برنامه، قرار است اجرای فاز نخست بازتخصیص آب صنایع و جایگزینی ۱.۶ میلیارد مترمکعب آب متعارف با پساب جایگزین شود. این رقم معادل حدود ۱.۷ درصد کل برداشت سالانه آب شیرین کشور است که در صورت تحقق برنامه، تغییر بزرگی در راستای صرفه‌جویی در مصرف آب‌های متعارف یا شیرین است. منابعی که می‌توانند به جای مصرف در صنایع آب‌بر، برای مصارف حیاتی همچون آشامیدنی اختصاص یابند.
مصرف پساب در صنایع بزرگ کشور
- پالایشگاه تهران: احداث بزرگ‌ترین تصفیه‌خانه پساب با پیشرفت ۸۰ درصدی
- پالایشگاه اصفهان: در حال احداث تصفیه‌خانه برای بازچرخانی آب
- پالایشگاه اراک: پس از قطع سهمیه سد کمال صالح موقتا از آب چاه استفاده می‌کند
- پالایشگاه کرمانشاه: پروژه احداث تصفیه‌خانه برای استفاده از پساب را آغاز کرده است
- پالایشگاه تبریز: احداث تصفیه‌خانه مشترک با پتروشیمی تبریز برای بازچرخانی آب
- فولاد مبارکه اصفهان: ۹۷درصد آب مورد نیاز از پساب ۹شهر اطراف کارخانه تامین می‌شود
- مجتمع آهن و فولاد بافق یزد: ۶۰درصد آب مورد نیاز خود را از پساب تامین می‌کند
