خبرگزاری مهر - گروه استانها: با آغاز سال تحصیلی، خانواده‌ها برای تهیه لوازم‌التحریر فرزندان خود به فروشگاه‌ها و نمایشگاه‌های فصلی مراجعه می‌کنند اما آنچه در ویترین‌ها بیش از هر چیز جلب توجه می‌کند تصاویر و نمادهایی است که با فرهنگ ایرانی و اسلامی همخوانی ندارند.
شخصیت‌هایی چون «مرد عنکبوتی»، «بتمن»، «باربی» و دیگر عروسک‌های غربی، بر کیف‌ها، دفترها، جامدادی‌ها و حتی مدادهای رنگی نقش بسته‌اند و به بازار مدرسه شکل و رنگ دیگری داده‌اند.
این فضا به قدری چشمگیر و زیاد است که با چرخی ساده در نمایشگاه پاییزه به کثرت و فراوانی این نمادها در لوازم التحریر و غربت نمادهای ایرانی و اسلامی پی می‌برید.
بازار ذائقه را تغییر داده است
کریمی پور مادر یکی از دانش‌آموزان که برای خرید دفتر و مداد به غرفه‌های فروش مراجعه کرده بود در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: برای تغییر ذائقه باید بازار هم تغییر کند و نمی‌توان فقط یک طرفه از مردم خواست که به سمت خرید کالای مناسب بروند.
وی افزود: درتمام غرفه‌های نمایشگاه که می‌چرخید تنها در یک غرفه تعدادی دفتر با نمادهای ایرانی و اسلامی دیدم و در بقیه غرفه‌ها شما یا نباید خرید کنید و یا باید همین کالاها را تهیه کنید.
این مادر که خود نیز معلم است ادامه داد: بازار تحت تاثیر این تصاویر قرار گرفته و بدون شک دانش آموز من نیز راهی جز تاثیر گرفتن ندارد چون زمینه دیگری برای او فراهم نکرده‌ایم.
جذابیت طرح‌های ایرانی برای دانش آموز بسیار کم است
حسن رحیمی پدر دانش آموزی که فرزندش در مقطع ابتدایی تحصیل می‌کند نیز در حاشیه نمایشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: جذابیت طرح‌های ایرانی برای دانش آموز در این مقطع بسیار کم است و از سوی دیگر اصلاً طرح مناسبی وجود ندارد.
وی عنوان کرد: بدون اینکه در مورد قیمت صحبت کنم باید بگویم کیف با کیفیت فاقد طرح مناسب است و طبیعتاً راهی نداریم جز اینکه همین طرح را خریداری کنیم.
این پدر تصریح کرد: برخی تصاویر خارجی هم قابل پذیرش و قبول است اما به واقعاً چرا باید من برای دختر بچه ۱۰ ساله‌ام کیفی با نماد باربی بخرم؟ این برای من پذیرفتنی نیست.
همذات‌پنداری از مراحل مهم رشد کودک و نوجوان محسوب می‌شود
کبری درویش‌پیشه مشاور خانواده و روانشناس تربیتی، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به آغاز سال تحصیلی و رواج گسترده نمادهای غیربومی بر روی لوازم‌التحریر دانش‌آموزان، نسبت به پیامدهای فرهنگی و تربیتی این پدیده هشدار داد و خواستار هوشیاری خانواده‌ها، مدارس و نهادهای فرهنگی در برابر این جریان شد.
وی با اشاره به مفهوم «همذات‌پنداری» در روانکاوی اظهار کرد: این اصطلاح که بیشتر در آثار زیگموند فروید دیده می‌شود به معنای همانندسازی فرد با الگوی مهم زندگی خود است؛ به‌گونه‌ای که هویت شخص دیگری را تا حدی به خود می‌گیرد.
این مشاور خانواده اضافه کرد: همذات‌پنداری از مراحل مهم رشد کودک و نوجوان محسوب می‌شود و اگر در مسیر صحیح هدایت شود، نقش مؤثری در شکل‌گیری شخصیت کودک خواهد داشت اما در صورت انحراف ممکن است به حالت مرضی تبدیل شده و زمینه‌ساز رفتارهای پرخطر شود.
درویش‌پیشه با بیان اینکه کودکان تا سن ۵ تا ۶ سالگی قدرت تخیل از تصاویر ندارند و صرفاً آن‌ها را در ذهن ثبت می‌کنند افزود: با گسترش ماهواره‌ها و دسترسی آسان به محتوای اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی، این سن به‌طور نگران‌کننده‌ای کاهش یافته است.
خانواده‌ها با کودکان همراهی می‌کنند
وی عنوان کرد: این وضعیت باید زنگ خطر را برای روانشناسان و کارشناسان تعلیم و تربیت به صدا درآورد اما متأسفانه خانواده‌ها نه‌تنها حساسیتی نشان نمی‌دهند بلکه با خرید لوازم‌التحریر و کیف‌هایی با تصاویر شخصیت‌های کارتونی غربی همراهی نیز می‌کنند.
وی تأکید کرد: فرهنگ رفتاری و اخلاقی از سنین کودکی شکل می‌گیرد و اگر خانواده‌ها بتوانند لوازم‌التحریر و ملزوماتی را در اختیار کودک قرار دهند که با تصاویر شخصیت‌های علمی، تاریخی، مذهبی و شهدای عزیزمان طراحی شده باشد، ضمن حمایت از تولید داخلی، مروج سبک زندگی اسلامی–ایرانی خواهند بود و این موضوع مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز قرار دارد.
این روانشناس تربیتی در پاسخ به این پرسش که چگونه تصاویر شخصیت‌های کارتونی و نمادهای فرهنگی غربی می‌توانند بر هویت فرهنگی و ملی کودک تأثیرگذار باشند، گفت: فرهنگ مجموعه‌ای از آرا، عقاید، عادات، رفتار و مصنوعات یک جامعه است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و اگر متولیان صنعت لوازم‌التحریر نتوانند مانند سایر حوزه‌ها در برابر جریان ضدفرهنگی مقاومت کنند به‌راحتی میدان به تصرف این جریان درخواهد آمد و تضعیف فرهنگ ایرانی و اسلامی دور از انتظار نخواهد بود.
درویش پیشه تصریح کرد: نمونه بارز این آسیب را می‌توان در نحوه پوشش برخی بانوان مشاهده کرد که کوچک‌ترین نشانی از فرهنگ بومی ندارند.
این نمادها الگوسازی ناهماهنگ با ارزش‌های تربیتی خانواده و مدرسه را در پی دارند
وی در ادامه با اشاره به پیامدهای تربیتی استفاده گسترده از نمادهای غیربومی، اظهار کرد: این نمادها الگوسازی ناهماهنگ با ارزش‌های تربیتی خانواده و مدرسه را در پی دارند.
این مشاور خانواده ادامه داد: نفوذ فرهنگ غرب نه‌تنها در لوازم‌التحریر دانش‌آموزان بلکه در سایر مایحتاج زندگی افراد جامعه نیز رسوخ یافته است.
وی تاکید کرد: تحلیل محتوای پرونده‌های مراکز مشاوره و دادگاه‌های خانواده نشان می‌دهد که ریشه بسیاری از منازعات خانوادگی و حتی طلاق در عدم پایبندی به نهاد خانواده و بی‌توجهی به فضائل اخلاقی نهفته است.
درویش‌پیشه افزود: وقتی اعضای خانواده بیش‌ترین زمان خود را صرف تماشای فیلم‌ها و سریال‌هایی می‌کنند که ارزشی برای خانواده قائل نیستند و رفتارهای غیراخلاقی را موجه جلوه می‌دهند، دیگر جایی برای ارزش‌ها باقی نمی‌ماند و خیانت جای وفاداری را می‌گیرد.
وی نقش و مسئولیت خانواده‌ها، مدارس و نهادهای فرهنگی را در هدایت انتخاب‌ها و تقویت تولیدات بومی بسیار مهم دانست و تصریح کرد: محیط خانه نخستین و پایدارترین عامل در رشد شخصیت کودکان است.
تربیت دینی یکی از ضرورت‌های عصر حاضر است
این مشاور امور تربیتی اضافه کرد: خانواده‌ها باید با روش‌های صحیح فرزندپروری، ضمن تقویت باورهای دینی و ملی، رفتارهای ناپسند را کاهش داده و اعتماد به نفس کودکان را افزایش دهند تا آنان برای پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی آماده شوند.
وی افزود: تربیت دینی یکی از ضرورت‌های عصر حاضر است. دشمن تلاش دارد با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرهنگی و هنری، دانش‌آموزان را از مدار اخلاق اسلامی خارج کند. در این میان مشاوران، مربیان تربیتی و کادر مدارس نقش مهمی در شکل‌گیری اعتقادات و بینش مذهبی دانش‌آموزان دارند. آموزش سواد رسانه‌ای با تأکید بر کارکردهای آشکار و نهان رسانه‌ها، می‌تواند گامی مؤثر در ارتقای فهم فرهنگی دانش‌آموزان باشد.
درویش‌پیشه خاطرنشان کرد: نهادهای فرهنگی باید نسبت به استفاده هرچه بیشتر از کالاهای ایرانی فرهنگ‌سازی کنند و مسئولان نیز از تولیدکنندگان داخلی حمایت نمایند.
این مشاور تحصیلی در پایان با بیان اینکه در حوزه نظارت نیز باید جدیت لازم برای تولید کالای باکیفیت اعمال شود، یادآور شد: برخی کالاهای ایرانی از نظر کیفیت از نمونه‌های خارجی پیشی گرفته‌اند اما نیازمند تبلیغ و حمایت مردمی هستند تا جایگاه واقعی خود را در بازار بیابند.
لوازم التحریر رسانه‌های خاموش و روزمره
لوازم‌التحریر تنها ابزار نوشتن و یادگیری نیستند بلکه رسانه‌هایی خاموش و روزمره‌اند که هر روز در دست کودکان قرار می‌گیرند و بی‌آنکه صدایی داشته باشند به‌تدریج بر ذهن، ذائقه، باور و هویت آنان اثر می‌گذارند.
تصاویر و نمادهایی که بر این ابزارها نقش می‌بندند حامل پیام‌هایی فرهنگی‌اند که می‌توانند مسیر تربیت را هموار یا منحرف کنند.
در شرایطی که نمادهای غیربومی و شخصیت‌های کارتونی غربی به انتخاب غالب بازار تبدیل شده‌اند، غفلت از تولید و ترویج طرح‌های ایرانی و اسلامی، زمینه‌ساز تضعیف تدریجی فرهنگ ملی و دینی در نسل آینده خواهد بود. همذات‌پنداری کودکان با این نمادها، اگر در مسیر صحیح هدایت نشود، ممکن است به الگوسازی ناهماهنگ با ارزش‌های خانواده و مدرسه منجر شود و پیامدهای تربیتی، اجتماعی و روانی گسترده‌ای به همراه داشته باشد.
از این‌رو، خانواده‌ها، مدارس، نهادهای فرهنگی و تولیدکنندگان داخلی باید نقش خود را در هدایت انتخاب‌ها، تقویت تولیدات بومی، آموزش سواد رسانه‌ای و ارتقای ذائقه فرهنگی کودکان جدی بگیرند.
بی‌توجهی امروز به این ابزارهای ساده، ممکن است فردا ما را با چالش‌های عمیق‌تری در حوزه هویت، تربیت و فرهنگ مواجه کند.
