به گزارش بهداشت نیوز، اضطراب یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که زندگی فرد را در ابعاد مختلف تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این حالت می‌تواند از نوع طبیعی باشد و نقش محافظتی در برابر تهدیدها ایفا کند، اما وقتی به صورت شدید و مزمن رخ دهد، تبدیل به یک اختلال روانی می‌شود. انواع مختلفی از اضطراب وجود دارد، از اضطراب اجتماعی گرفته تا وسواس فکری-عملی یا ترس‌های خاص. شواهد علمی نشان داده‌اند که سیستم‌های عصبی و شیمیایی گوناگون در شکل‌گیری اضطراب نقش دارند. به عنوان مثال، ماده شیمیایی «گابا» که نوعی انتقال‌دهنده عصبی است، در ایجاد یا کنترل اضطراب دخالت دارد. همچنین، سیستم کولینرژیک و ماده‌ای به نام «استیل‌کولین» در تنظیم واکنش‌های اضطرابی موثر شناخته شده‌اند. تغییر در این سیستم‌ها می‌تواند آستانه تحریک‌پذیری مغز را پایین بیاورد و باعث واکنش‌های شدیدتر به عوامل عادی شود.
از سوی دیگر، محیط پیرامون انسان پر از مواد شیمیایی است که می‌توانند عملکرد مغز را تغییر دهند. یکی از این مواد، بخار بنزین است. بنزین ترکیبی پیچیده از بیش از ۵۰۰ نوع هیدروکربن است که بسیاری از آن‌ها اثرات شناخته‌شده‌ای بر سیستم عصبی دارند. افرادی که در محیط‌های کاری مانند جایگاه‌های سوخت‌گیری یا تعمیرگاه‌های خودرو فعالیت می‌کنند، بیش از سایرین در معرض این بخارات قرار دارند. غلظت هیدروکربن‌ها در چنین محیط‌هایی می‌تواند چندین برابر حد معمول باشد. پژوهش‌های پیشین نیز نشان داده‌اند که مواجهه طولانی‌مدت با این ترکیبات می‌تواند به مشکلاتی مانند کاهش تمرکز، اختلال حافظه و حتی بروز اختلالات روانی از جمله اضطراب منجر شود. از این رو، بررسی دقیق اثر بخارات بنزین بر سلامت روان به‌ویژه اضطراب، اهمیتی ویژه دارد.
در همین خصوص، نوشین امینی، عضو کمیته مدیریت شبکه جهانی تحقیقات، آموزش و رویدادها (GREEN)، با همکاری کالج بین‌المللی اوی‌سینا در بوداپست مجارستان و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و زنجان، تحقیقی را در این زمینه انجام داده است. این گروه پژوهشی در قالب مطالعه‌ای آزمایشگاهی، اثرات استنشاق بخار بنزین را بر سطح اضطراب در مدل حیوانی بررسی کردند. هدف آن‌ها روشن‌کردن این نکته بود که آیا بخارات بنزین می‌توانند باعث افزایش رفتارهای اضطرابی شوند یا خیر.
در این مطالعه، ۲۸ موش صحرایی نر از نژاد ویستار انتخاب شدند و به صورت تصادفی در چهار گروه قرار گرفتند. یک گروه در شرایط عادی بدون تماس با بخار بنزین قرار داشت و سه گروه دیگر به مدت‌های متفاوت (یک، دو و سه ساعت در روز) و به مدت پنج هفته در معرض بخارات بنزین قرار گرفتند. برای اندازه‌گیری سطح اضطراب، از آزمونی به نام ماز به‌علاوه‌ای شکل استفاده شد که یکی از روش‌های معتبر در سنجش اضطراب حیوانات آزمایشگاهی است. این آزمون در هفته‌های اول، سوم و پنجم انجام شد و داده‌ها با استفاده از روش‌های آماری دقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج این تحقیق که در «فصلنامه مطالعات علوم پزشکی» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ارومیه منتشر شده‌اند، نشان می‌دهند که سطح اضطراب در حیواناتی که در معرض بخارات بنزین بودند، به شکل معنادار و قابل توجهی افزایش یافت. این افزایش به‌ویژه در هفته‌های سوم و پنجم مشخص بود و هرچه مدت زمان قرارگیری بیشتر بود، شدت اضطراب نیز بالاتر می‌رفت. تنها در هفته اول، تفاوت چشمگیری میان گروه‌ها مشاهده نشد.
پژوهشگران در پایان به این نتیجه رسیدند که بخار بنزین می‌تواند نقش مهمی در افزایش اضطراب ایفا کند. به نظر می‌رسد ترکیبات فرار موجود در بخارات بنزین با ایجاد «استرس اکسیداتیو» و تأثیر بر سیستم عصبی، زمینه‌ساز اضطراب شوند. استرس اکسیداتیو به معنای افزایش مواد شیمیایی آسیب‌زا در بدن است که می‌تواند به سلول‌های عصبی آسیب بزند و تعادل شیمیایی مغز را بر هم زند.
مطالعات دیگر نیز یافته‌های این پژوهش را تأیید می‌کنند. تحقیقات قبلی نشان داده‌اند که بخارات بنزین و حتی سوخت دیزل می‌توانند باعث افزایش اضطراب، تغییرات رفتاری و حتی مشکلات جدی‌تر مانند آسیب‌های قلبی و ریوی شوند. همچنین، در بررسی‌های آزمایشگاهی دیده شده است که هرچه مدت زمان تماس با این بخارات بیشتر باشد، اضطراب نیز شدیدتر می‌شود. البته برخی پژوهش‌ها نیز نشان داده‌اند که غلظت‌های پایین این ترکیبات ممکن است اثر چندانی نداشته باشند، اما در شرایط واقعی محیط‌های کاری، افراد اغلب با غلظت‌های بالاتر مواجه‌اند.
این یافته‌ها زنگ خطری برای سلامت عمومی به شمار می‌روند، چرا که میلیون‌ها نفر روزانه به نوعی در معرض بخارات بنزین قرار می‌گیرند. شناسایی این اثرات می‌تواند به طراحی مداخلاتی برای کاهش آسیب‌ها و ارتقای بهداشت روانی کمک کند. همچنین، نتایج این تحقیق می‌توانند مبنایی برای تدوین دستورالعمل‌های ایمنی در محیط‌های کاری مرتبط با سوخت وباشند.
منبع: ایسنا
