اظهارات محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی در مورد مثبت بودن گفت‌وگوها در وین همزمان با تندتر شدن لحن اروپایی‌ها را می‌توان اینگونه تحلیل کرد که اروپا از ضعیف شدن موضعش در قبال ایران و ناتوانی در اعاده جایگزینی امریکا ناراحت است. به نظر می‌آید، توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، آنطور که اروپایی‌ها انتظار داشتند، نبود و این توافق مانع بهانه‌جویی آنها شده است.
در همین راستا، رئیس سازمان انرژی اتمی در پایان سفر به وین با اشاره به امضای توافق ایران و آژانس گفت: درست از لحظه‌ای که توافقنامه میان وزیر محترم امور خارجه کشورمان و مدیرکل آژانس امضا شد، شاهد مواضع جدید و تندتری از سوی کشورهای اروپایی بودیم.
وی افزود: با توجه به شرایطی که جریان‌های امریکایی و صهیونیستی با عملیات روانی، رسانه‌ای، سیاسی و فشارهای گسترده علیه کشورمان دنبال می‌کنند، حضور ما در این مقطع زمانی ضروری بود. لازم بود در صحنه حضور داشته باشیم تا با بیان حقایق، وضعیت کشورمان را تشریح و مهم‌تر از همه، آسیب‌هایی را که به حقوق بین‌الملل، نظام پادمانی و آژانس وارد شده مطرح کنیم.
در کنفرانس وین که اسلامی در آن به نمایندگی از ایران حضور داشت، ایران به همراه چین، نیکاراگوئه، روسیه، ونزوئلا و بلاروس در راستای دفاع از تمامیت پیمان منع اشاعه (NPT)، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را در خصوص ممنوعیت حمله و تهدید به حمله علیه تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به کنفرانس عمومی آژانس ارائه کرد؛ اقدامی که از نظر اسلامی بسیار مهم تلقی شد و می‌تواند حقایق انکار و سانسور شده غربی را در هم بشکند و همچنین مسیر جدید را برای احیای حقوق بین‌الملل در قبال رفتار خصمانه علیه فعالیت‌های هسته‌ای کشورها به وجود آورد.
به گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران، این ابتکار عمل می‌تواند اقدامی ضروری برای حفظ قوانین بین‌المللی و دفاع از یکپارچگی پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) باشد. آنچه از بررسی فرامتن سخنان اسلامی برمی‌آید، این است که اروپا با اقدامات موازی علیه ایران تلاش دارد از یک طرف با اعمال فشارهای روانی و سیاسی و تبلیغاتی کردن و تهدیدآمیز خواندن فعالیت‌های هسته‌ای ایران و از طرف دیگر با درخواست‌های حداکثری و ارائه شروط با بهانه تعلیق مکانیسم ماشه، اهداف مشترک اروپایی- امریکایی را برآورده سازد. چنانچه وزیر انرژی امریکا در کنفرانس وین، بدون اشاره به همکاری‌های همیشگی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدعی شد کمبود شفافیت مداوم ایران در تعامل با آژانس، به‌ویژه تشدید فعالیت‌های هسته‌ای، غیرقابل قبول است. در مقابله با این اظهارات، ایران نیز با استفاده از تریبون‌های بین‌المللی و اقدامات خود به تبیین مواضعش در صحنه جهانی می‌پردازد و روایت‌های غربی را به چالش می‌کشد.
انگیزه ایران برای توافق با آژانس هم برای رفع این هجمه‌سازی علیه کشور و ناکارآمد کردن ابزار فشار اروپایی بود، هر چند افق این همکاری‌ها با توجه به سابقه رفتار آژانس و شخص گروسی چندان روشن نیست، ولی به طور مقطعی از شدت هیاهوسازی‌های ضدایرانی اروپا کاسته است.
با توجه به سخنان اسلامی، نکته‌ای که موضع تند اروپا را برانگیخته، تمایل به تعریف جدید از نظام پادمانی در چارچوب قوانین تصویب شده مجلس است. این موضوع را اسلامی چنین تشریح کرد: «در این چارچوب، تأکید ما بر ضرورت تعریف رویه‌ای جدید در نظام پادمانی است، چراکه تاکنون چنین سازوکاری پیش‌بینی نشده بود، به ویژه باید مشخص شود در شرایطی که تأسیسات هسته‌ای یک کشور مورد حمله نظامی قرار می‌گیرد، نظام بازرسی چگونه باید عمل کند، به ویژه که ما قانون مجلس شورای اسلامی را نیز داریم که باید در چارچوب این قانون عمل کنیم.» ایران پس از جنگ، ملاحظات امنیتی ویژه و قانونی‌شده‌ای را در قبال بازرسی‌های آژانس در نظر دارد. گفته‌های اسلامی نشان می‌دهد این نگرانی‌ها در گفت‌وگوهای ایران با آژانس در نظر گرفته شده و در تصمیم‌گیری دخیل بوده است. با توجه به اینکه تردیدهای عمیقی در مورد نحوه فعالیت‌های آژانس در داخل کشور وجود دارد، اما تعیین چارچوب‌ها از سوی مجلس شورای اسلامی می‌تواند این نگرانی‌های جدی را رفع کند. افزون بر اینکه این چارچوب‌ها می‌تواند همزمان با تغییر و تحولات و ماجراجویی‌های آژانس به‌روزرسانی شود.
اروپا بعد از سرخوردگی در تحولات مهم جهانی، چون جنگ اوکراین و در حاشیه بودن در مسائل منطقه‌ای به دنبال احیای نقش برتر خود در معادلات جهانی است. جایگزینی اروپا به جای امریکا، به آنها فرصت داده است نقش‌آفرینی خود را در مسائل مهم جهانی، چون پرونده هسته‌ای ایران به همگان ثابت کنند، از این رو با هر فرایندی که این آمال را مخدوش کند، به شدت برخورد می‌شود. در واقع، تروئیکای اروپایی اساساً علاقه‌ای به حل مسائل با ایران ندارند و اکنون هم که به گونه‌ای از سوی امریکا در مناسبات جهانی کنار گذاشته شده‌اند، دنبال احیای نقش خود در تحولات جهانی هستند، بنابراین مرتب دنبال بهانه‌جویی هستند.
اظهارات اسلامی درباره اینکه آنها تندتر شده‌اند نیز مؤید همین موضوع است، از این رو نگرانی اروپا به خاطر از دست دادن موقعیتش در قبال پرونده هسته‌ای ایران، سبب برانگیختن موضع تند آنها علیه ایران شده است.
