خبرگزاری مهر، گروه استانها - محمدرضا بهرامی‌صفت: در دامنه‌های جنوبی کوه الوند، شهرستان تویسرکان به‌عنوان پایتخت گردوی ایران شناخته می‌شود، ارتفاع زیاد، آب و هوای کوهستانی و خاک حاصلخیز، محصولی با پوست نازک، مغز روشن و طعم کره‌ای پدید آورده که حتی در ایران و جهان جایگاهی ویژه دارد.
تاریخ کشت گردو در این منطقه به قرن‌ها قبل بازمی‌گردد و در گذشته از مسیرهای کاروانی به همدان، کرمانشاه، بغداد و حتی به‌صورت محدود به ترکیه و عراق صادر می‌شد.
فصل برداشت گردو در شهریور و مهر، آئینی خانوادگی و اجتماعی است که با رسم نذر گردو نیز همراه می‌شود. با این حال، تولید این محصول با چالش‌هایی چون سرمای دیرهنگام بهاره، آفات و بیماری‌ها و بازار نامنظم روبه‌روست. نبود آموزش تخصصی، حضور واسطه‌ها و کمبود زیرساخت‌هایی چون سردخانه، واحدهای فرآوری و بسته‌بندی استاندارد، باعث شده بخش قابل توجهی از ارزش افزوده از دست برود و گردوی تویسرکان اغلب به صورت فله‌ای عرضه شود.
کارشناسان معتقدند کیفیت بالای این محصول ظرفیت عرضه آن به‌عنوان کالایی لوکس در اروپا، خلیج فارس و شرق آسیا را دارد، به شرط رعایت استانداردهای کیفی و بسته‌بندی فاخر، بسته‌بندی باید حس اصالت و کیفیت را با طراحی لوکس، متریال مقاوم و اطلاعات چندزبانه منتقل کند؛ تجربه پسته ایران نشان داده است چنین رویکردی می‌تواند قیمت محصول را چند برابر کند.
جشنواره سالانه گردو در تویسرکان فرصتی برای برندسازی و پیوند با بازارهای جهانی است. آینده گردوی تویسرکان در گرو ایجاد زیرساخت‌های فرآوری و سردخانه‌ای، آموزش باغداران، حذف دلال‌ها، ثبت جهانی برند و توسعه صنایع جانبی مانند روغن و شیرینی‌های گردویی است. محصولی که اگر شایسته عرضه شود، نام ایران را در میان صادرکنندگان محصولات کشاورزی لوکس دنیا پرآوازه خواهد کرد.
تویسرکان؛ مقام اول گردوی باکیفیت ایران و چالش‌های پیش‌رو
سجاد محمد اصغری در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به شرایط خاص اقلیمی شهرستان تویسرکان اظهار کرد: شرایط آب‌وهوایی خنک و کوهستانی، بستر مناسبی برای رشد و تولید گردوی مرغوب فراهم کرده است، به‌طوری‌که با اطمینان می‌توان گفت گردوی تویسرکان در هیچ نقطه‌ای از دنیا همتا ندارد.
رئیس جهاد کشاورزی تویسرکان با بیان اینکه از ۱۱ هزار و ۳۰۰ هکتار باغات شهرستان، ۸ هزار و ۳۰۰ هکتار به باغات گردو اختصاص دارد، افزود: بیش از ۸ هزار بهره‌بردار رسمی در این حوزه فعال هستند، اما عملاً تمام اعضای خانواده‌های باغدار در مراحل داشت، برداشت و فروش محصول مشارکت می‌کنند.
اصغری خاطرنشان کرد: افزون بر این، ۲۵۰ واحد صنفی با پروانه فعالیت در خرید و فروش گردو و بانوانی که در منازل به مغزکردن گردو مشغول‌اند، جزو بدنه فعالان این بخش محسوب می‌شوند.
وی با اشاره به خسارت سرمازدگی امسال بیان کرد: با وجود کاهش حداقل ۳۰ درصدی محصول، پیش‌بینی ما برداشت ۲۰ هزار تُن گردو در سال جاری است.
مدیر جهاد کشاورزی تویسرکان تغییر اقلیم و تداوم خشکسالی‌ها را از مهم‌ترین چالش‌ها دانست و ابراز امیدواری کرد با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری و مشارکت باغداران، راندمان آب و بهره‌وری تولید افزایش یابد.
وی همچنین به هجوم آفت سنجاب به باغات اشاره کرد و گفت: این آفت سنجاب تاکنون به حدود دو هزار هکتار باغ گردوی تویسرکان خسارت وارد کرده است آفت تاکنون به حدود دو هزار هکتار باغ خسارت وارد کرده است. برای مقابله، جلساتی با محوریت فرمانداری و اداره محیط زیست برگزار شد و استفاده از روش‌هایی چون تله‌گذاری، پوشش تنه و بهره‌گیری از شکارگران طبیعی توصیه شده است.
مدیر جهاد کشاورزی تویسرکان از طرح جوان‌سازی و سرشاخه‌کاری درختان گردو به‌عنوان راهکار مهمی برای کاهش آسیب سرمازدگی و افزایش کیفیت محصول نام برد و ادامه داد: ثبت نظام سنتی باغات گردوی تویسرکان در سازمان خواربار جهانی، جایگاه این شهرستان را به‌عنوان شهر جهانی گردو تثبیت کرده است.
به گفته وی، وجود بزرگ‌ترین زنجیره تولید نهال گواهی‌شده گردو در مرادآباد، واحدهای صنعتی ساخت دستگاه پوست‌گیر و شیکر گردو، تولید کربن فعال از پوست گردو، و تنها مرکز تحقیقات گردوی کشور از دیگر ظرفیت‌های منحصربه‌فرد تویسرکان است.
اصغری مهم‌ترین نیاز در حوزه صادرات گردو را ایجاد واحدهای فرآوری، بسته‌بندی و صنایع تبدیلی دانست و افزود: اکنون عمده صادرات به‌صورت چمدانی انجام می‌شود که باید برای توسعه بازارهای بین‌المللی، زیرساخت‌های لازم فراهم شود.
لزوم توجه به بیمه و حمایت دولتی از باغداران تویسرکان
عبدالرضا سوری باغدار باسابقه تویسرکانی، در گفتگو با خبرنگار مهر سرمای دیرهنگام بهاره را مهم‌ترین کابوس باغداران دانست و اظهار کرد: یک شب یخبندان کافی است تا بیش از نیمی از محصول نابود شود.
وی تغییرات اقلیمی و پیش‌بینی‌ناپذیری هوا را عاملی برای دشواری برنامه‌ریزی عنوان کرد و خواستار بیمه و حمایت دولتی شد.
این باغدار با سابقه ۳۰ سال فعالیت، آفات و بیماری‌هایی مانند کرم مغزخوار و بلایت باکتریایی را از دیگر تهدیدها برشمرد و تأکید کرد: مبارزه علمی نیازمند آموزش، سموم استاندارد و حضور کارشناسان در روستاهاست.
سوری با انتقاد از بی‌سامانی بازار و حضور پررنگ واسطه‌ها، افزود: وقتی محصول را با قیمت پایین از ما می‌خرند و چند برابر در بازار می‌فروشند، انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری و توسعه باقی نمی‌ماند.
این باغدار کمبود سردخانه، بسته‌بندی مدرن و کارگاه فرآوری را مانع اصلی حضور گردوی تویسرکان در بازارهای جهانی کمبود سردخانه، بسته‌بندی مدرن و کارگاه فرآوری را مانع اصلی حضور گردوی تویسرکان در بازارهای جهانی دانست و گفت: این محصول به دلیل کیفیت ممتاز، شایسته حضور مستقیم در مقاصدی چون اروپا و خلیج فارس است.
وی با وجود همه مشکلات، ابراز امیدواری کرد با اتحاد دولت، بخش خصوصی و باغداران، گردوی تویسرکان در ویترین فروشگاه‌های لوکس جهان جای بگیرد و به‌عنوان میراث و هویت این منطقه حفظ شود.
تویسرکان با ۸ هزار هکتار باغ و تولید سالانه ۲۵ هزار تُن، نه‌تنها قلب تپنده گردوی استان همدان و دارنده رتبه نخست تولید در کشور به شمار می‌آید، بلکه به واسطه قدمت چند هزار ساله باغ‌هایش، بخشی از شناسنامه کشاورزی ایران را تشکیل می‌دهد.
گردوی تویسرکان که بیش از ۸۰ درصد باغ‌های این شهرستان را دربر گرفته، در سال ۱۳۷۹ به همت مسئولان در سازمان مالکیت فکری جهانی (WIPO) ثبت شد و در آبان ۱۴۰۲ نظام کاشت، داشت و برداشت آن نیز در فهرست جهانی سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) جای گرفت.
این دو ثبت بین‌المللی نه‌تنها مُهر تأییدی بر کیفیت بی‌بدیل طلای سبز منطقه است، بلکه فرصتی استثنایی برای رساندن این محصول از باغ‌های الوند به ویترین بازارهای جهانی فراهم می‌آورد؛ فرصتی که اگر با برنامه‌ریزی دقیق و رفع چالش‌های پیش‌رو همراه شود، می‌تواند تویسرکان را به برند اول گردوی ممتاز جهان بدل کند.
