خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: برقراری تعادل میان حقوق و الزامات هسته‌ای، از به‌کارگیری «مکانیسم ماشه» گرفته تا سیاسی‌سازی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به یکی از مسائل محوری در امنیت غرب آسیا بدل شده است.
تهران‌تایمز در راستای بررسی این معادلات پیچیده، مصاحبه‌ای با دکتر خالد حسین، دانشمند برجسته و استاد دانشگاه، انجام داد. او که فارغ‌التحصیل فیزیک هسته‌ای از دانشگاه کلود برنارد در لیون فرانسه و عضو شورای ملی تحقیقات هسته‌ای لبنان است، دیدگاه‌های دقیقی درباره حقوق ایران تحت معاهده NPT، چالش‌های ناشی از تحریم‌ها و پیامدهای گسترده‌تر فشارهای آمریکا و اسرائیل بر ثبات منطقه ارائه کرد.
متن کامل مصاحبه در زیر آمده است:
حقوق ایران را ذیل معاهده NPT چگونه ارزیابی می‌کنید و این حقوق تا چه میزان در عرصه بین‌المللی رعایت می‌شوند؟
ایران حق دارد که از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز استفاده کند. این کشور هیچ‌گاه به استفاده‌های ممنوعه روی نیاورده و همواره به استانداردهای بین‌المللی در زمینه عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای پایبند بوده است. همچنین، ایران در حالی به معاهدات بین‌المللی عمل می‌کند که کشورهای دیگر، بدون هیچ‌گونه پاسخگویی از سوی سازمان ملل، آن‌ها را نقض می‌کنند.
نظر شما در خصوص استفاده کشورهای اروپایی از «مکانیسم ماشه» برای تحت فشار قرار دادن ایران چیست و این مسئله چه تأثیری بر اعتبار حقوق بین‌الملل دارد؟
مکانیسم ماشه از دوره اوباما این امکان را به ایالات متحده آمریکا می‌داد که قطعنامه‌های شورای امنیت را دوباره فعال کرده و آن‌ها را ظرف ۳۰ روز، بدون اینکه روسیه و چین بتوانند از حق وتوی خود استفاده کنند، به‌صورت الزام‌آور به اجرا بگذارد، اما این سازوکار در عمل قابل اجرا نیست.
این مکانیسم تنها یک‌بار به‌کار گرفته شد و من علی‌رغم همه تهدیدها، مایل به اجرای دوباره آن نیستم؛ چراکه اختلافات بسیاری میان آمریکا و اروپا وجود دارد و آمریکا در صورت استفاده از آن، در انزوای بین‌المللی قرار گرفته و خطری جدی برای امنیت حوزه مدیترانه ایجاد خواهد کرد. از این رو، ترجیح می‌دهم اجرای آن به تعویق بیفتد و به‌جای بی‌اعتبار کردن قوانین بین‌المللی، به‌دنبال فرمولی جدید مبتنی بر اجماع باشیم.
از نظر شما، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران بی‌طرفانه عمل می‌کند یا تحت تأثیر فشارهای سیاسی قرار دارد؟
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، با وجود اینکه گروسی از اعتبار برخوردار بوده و بر بی‌طرفی تأکید دارد، همواره نسبت به ایران جانبدارانه عمل کرده است؛ اما بیشتر بازرسان تحت فشار دولت آمریکا قرار می‌گیرند و این موضوع در گذشته نیز مشهود بوده است.
فشارهای ایالات متحده و رژیم صهیونیستی در خاورمیانه، به‌ویژه در حوزه انرژی هسته‌ای و امنیت، چه تأثیری بر ثبات منطقه می‌گذارد؟
تا زمانی که آمریکا در تمامی عرصه‌های فنی و امنیتی به حمایت همه‌جانبه از اسرائیل ادامه دهد، خاورمیانه از هرگونه ثبات بی‌بهره خواهد ماند.
وضعیت کنونی برنامه هسته‌ای ایران را از نظر پیشرفت‌های فناورانه، در مقایسه با سایر کشورهای منطقه، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ایران از کارایی بالایی در برنامه هسته‌ای خود برخوردار است و ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها و تجربیاتی معادل حدود ۵۰ هزار کارشناس هسته‌ای در اختیار دارد. این کشور صددرصد به صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود پایبند است و در تمامی گام‌های عملی خود بر شفافیت و وضوح کامل تأکید دارد، در حالی که اسرائیل در همه‌چیز به ایالات متحده وابسته است و هیچ‌یک از معاهدات بین‌المللی هسته‌ای را رعایت نمی‌کند.
غنی‌سازی اورانیوم به‌منظور مصارف صلح‌آمیز انرژی چه اهمیتی دارد و این فرایند چگونه در دستیابی ایران به استقلال انرژی نقش‌آفرین است؟
غنی‌سازی اورانیوم گامی مهم در چرخه هسته‌ای برای تولید برق و درمان‌های پرتوی است. این فرایند صرفه‌جویی مالی چشمگیری برای ایران به همراه دارد، چراکه دانش و تخصص آن کاملاً ایرانی و بومی است.
ایران به‌سبب تحریم‌ها و محدودیت‌های غربی بر پژوهش‌های هسته‌ای‌اش، با چه چالش‌های فنی اصلی‌ای روبه‌رو است؟
بیش از چهار دهه است که ایران با یک محاصره شدید روبه‌روست، به‌طوری که اجازه خرید تجهیزات پیشرفته یا دسترسی به فناوری‌ها و دستگاه‌های مدرن در همه زمینه‌ها را ندارد. با این حال، ایران این محدودیت را با بهره‌گیری از تخصص برجسته داخلی و افزایش تعداد سانتریفیوژها و ارتقای آن‌ها از مدل IR۱ به IR۱۰ جبران کرده است و اکنون نیز حدود نیم تُن اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد.
آیا شما بر این باور هستید که چارچوب فعلی نظارت بین‌المللی هسته‌ای به‌طور کافی میان حقوق و وظایف کشورهای هسته‌ای و غیرهسته‌ای تعادل برقرار می‌کند؟
نظارت بین‌المللی بر انرژی هسته‌ای کاملاً تابع دستورات واشنگتن است و حقوق کشورهای هسته‌ای و غیرهسته‌ای را در نظر نمی‌گیرد. واشنگتن نیز از نقض استانداردها در راستای تحت سلطه قرار دادن دولت‌ها به‌واسطه سیاست‌های دلخواه خود استفاده می‌کند.
حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران، چه در سطح منطقه‌ای و چه در سطح جهانی، چه پیامدهای احتمالی را در پی دارد؟
ایران در ۱۲ مرکز هسته‌ای خود بسیار مستحکم است و در صورت مواجهه با حمله یا ضربات نظامی، این تأسیسات دچار تخریب کامل نخواهند شد؛ بلکه برنامه هسته‌ای تنها چند ماه به تعویق خواهد افتاد و آنچه آسیب دیده است با تخصص بومی ایرانی بازسازی خواهد شد. من از نشت رادیواکتیو در منطقه هیچ ترسی ندارم.
آیا در تجارب شما مواردی وجود داشته که افرادی که به دنبال تصدی مناصب ارشد در سازمان ملل بوده‌اند، با دولت‌های غربی علیه یک کشور ثالث همکاری کرده باشند؟
البته؛ اسرائیل و آمریکا در تمامی مراکز تصمیم‌گیری بین‌المللی، عوامل نفوذی خود را دارند.
از نظر شما، رهبری رافائل گروسی چگونه می‌تواند بر اثربخشی و اعتبار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأثیر بگذارد؟
رافائل گروسی دیپلماتی باتجربه از آرژانتین است که نزدیک به ۴۰ سال سابقه فعالیت در پرونده‌های هسته‌ای را دارد. او جوایزی از انجمن هسته‌ای آمریکا دریافت کرده و در سال ۲۰۲۳ در میان چالش‌های بین‌المللی مربوط به نظارت بر برنامه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای و تأمین مواد هسته‌ای، برای دومین دوره، مجدداً به‌عنوان رئیس آژانس انتخاب شد.
به نظر من، گروسی کانال‌های ارتباطی با همه طرف‌ها را حفظ کرده است. او تعادلی ظریف میان فشارهای غرب و حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای برقرار می‌کند؛ اما نمی‌تواند مانع از آن شود که برخی بازرسان در گزارش‌های خود علیه ایران جانبداری کنند.
