خبرگزاری مهر، گروه استانها - سعید رضایی: دریا و ساحل نعمت بزرگی برای همسایگان محسوب می‌شود و کشورهایی که از این موهبت برخوردار هستند، تلاش دارند که بهترین استفاده را از آن داشته باشند و بخش عمده اقتصاد آنها به دریا وابسته است اما در ایران اقتصاد دریا تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
هر چند مردم نقاط ساحلی کشور چه در جنوب و چه در شمال، از دیرباز از طریق دریا فعالیت‌های اقتصادی متنوعی داشته‌اند ولی تکیه بر اقتصاد نفتی باعث شده اقتصاد دریامحور کمتر مورد توجه قرار گیرد.
طی ده‌های اخیر و به ویژه در چند سال گذشته مسئولان همواره بر توسعه اقتصاد دریا محور تاکید ویژه‌ای داشته‌اند ولی در این بین، عمل چندانی مشاهده نمی‌شود و برنامه و سند عمیاتی در این زمینه تعریف نشده است.
اقتصاد دریا محور یا اقتصاد دریاپایه فعالیت‌های اقتصادی را شامل می‌شود که به نوعی به دریا، اقیانوس‌ها و سواحل مربوط می‌شوند و می‌توان به صیادی و آبزی‌پروری، استحصال منابع دریایی، صنایع کشتی‌سازی و تعمیرات دریایی، حمل و نقل دریایی، گردشگری دریایی و ساحلی و… اشاره کرد.
صید ماهی، میگو و سایر آبزیان، و همچنین پرورش این آبزیان، کشتیرانی تجاری، حمل و نقل کالا و مسافر از طریق دریا، قایق‌رانی، غواصی، تفریحات ساحلی، هتل‌ها و رستوران‌های کنار دریا، استخراج نفت، گاز، مواد معدنی و انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی امواج و جزر و مد، ساخت و تعمیر انواع شناورها و… از جمله فعالیت‌های دریایی هستند.
همانگونه که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در ابلاغ سیاست‌های کلی توسعه دریا محور تاکید کرده‌اند، دریاها و خصوصاً دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها از مواهب الهی و ذخایر و منابع سرشاری برای زمینه‌سازی رشد علم و فناوری، افزایش کار و ثروت، تأمین نیازهای حیاتی و تولید اقتدار و بستر مناسبی برای تمدن‌سازی هستند.
ایران با موقعیت ممتاز جغرافیایی و قرار داشتن بین ۲ دریا و برخورداری از کیلومترها ساحل و نیز جزایر و ظرفیت‌های فراوان بر زمین مانده، لازم است با حضور مؤثر در ساحل، فراساحل، دریا و اقیانوس و بهره‌گیری از آن به عنوان یک پیشران و محور توسعه کشور، برای احراز جایگاه شایسته منطقه‌ای و جهانی در بهره‌گیری از دریا اقدام کند.
سهم ناچیز از اقتصاد دریا
کارشناس حوزه اقتصاد دریا در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: استان بوشهر با داشتن ۹۰۰ کیلومتر ساحل و مرز دریایی دارای موقعیتی کم‌نظیر است که به تنهایی برای اقتصادی یک کشور کافی است.
محسن باقری با بیان اینکه خلیج فارس به عنوان نعمتی بزرگ برای این استان و برای کل کشور محسوب می‌شود اضافه کرد: باید برای بهره‌برداری بیشتر و بهتر از ظرفیت‌های خلیج فارس تلاش بیشتری صورت گیرد.
وی به سهم قابل توجه اقتصاد دریا محور در سطح جهانی، اشاره کرد و ادامه داد: بسیاری از کشورهای دارای سواحل طولانی، سهم قابل توجهی از اقتصاد خود را از طریق فعالیت‌های دریایی تأمین می‌کنند.
باقری با اشاره به سهم حدود ۲۰ درصدی دریا در اقتصاد کشورهای صاحب دریا و ساحل، بیان کرد: سهم اقتصاد دریا پایه در کشورهای توسعه‌یافته با فناوری پیشرفته دریایی و مدیریت منابع پایدار، معمولاً بیشتر است.
وی بیان کرد: در ایران با وجود داشتن پتانسیل بسیار بالا در زمینه اقتصاد دریایی با توجه به خط ساحلی در جنوب و شمال، سهم واقعی اقتصاد دریایی در تولید ناخالص داخلی خیلی پائین‌تر از ظرفیت‌های موجود است.
باقری با بیان اینکه سهم ایران از اقتصاد دریا محور نسبت به دیگر کشورها پایین است، افزود: اقتصاد ایران به شدت به درآمدهای نفتی وابسته بوده و توسعه سایر بخش‌ها، از جمله اقتصاد دریا محور، کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
وی با اشاره به بی‌توجهی به زیرساخت‌های اقتصاد دریا محور در استان بوشهر، تاکید کرد: برای توسعه زیرساخت‌های دریایی مانند بنادر مدرن، ناوگان حمل و نقل، صنایع شیلات و گردشگری، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان و بلندمدت است.
توسعه کاریکاتوری اقتصاد دریا محور در بوشهر
فعال حوزه بندر و دریا در گفتگو با خبرنگار مهر با انتقاد از بی‌توجهی به زیرساخت‌های اقتصاد دریایی در استان بوشهر اظهار کرد: تکیه بر اقتصاد نفت و گاز و پتروشیمی باعث شده تا شاهد توسعه کاریکاتوری اقتصاد دریا محور باشیم و بخش‌هایی به صورت خیلی برجسته شده و بخش‌هایی نیز بسیار کوچک مانده است.
قاسم احمدی که سال‌ها در زمینه تجارت دریایی فعالیت داشته است اضافه کرد: در استان بوشهر به بخش‌هایی همچون صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و تا حدودی آبزی‌پروری توجه شده است ولی زیرساخت‌های مهم و اساسی مانند تجارت دریایی، گردشگری دریایی، تفریحات ساحلی، ساخت صنایع دریایی و… مغفول مانده و یا کوچک باقی مانده است.
وی تصریح کرد: کشتی‌های تجاری بزرگ قابلیت ورود به بندر بوشهر را ندارند و در بندر دیر که نزدیک‌ترین نقطه به کشور قطر است، زیرساخت‌های مناسب برای صادرات به خوبی فراهم نشده است.
این فعال حوزه دریا و بندر تصریح کرد: در زمینه آبزی‌پروری استان بوشهر قابلیت بالایی برای پرورش ماهی و میگو و دیگر آبزیان دارد ولی تمرکز بر پرورش میگو بوده و سهم استان در پرورش ماهی بسیار ناچیز است.
وی اضافه کرد: گردشگری دریایی یکی از مهمترین بخش‌های اقتصاد دریاپایه است که در استان بوشهر زیرساختی ندارد؛ اینجا خبری از کشتی‌های تفریحی، قابق‌های تفریحی، تورهای دریایی و حتی اسکله، پلاژ و مجموعه‌های تفریحی و بازی‌هایی دریایی نیست.
احمدی تصریح کرد: رستوران‌های ساحلی و هتل‌های دریایی جذابیت فراوانی دارند و برای جذب گردشگر و همچنین درآمدزایی، اشتغال و ارزآوری برای کشور اثر فراوانی دارند.
لزوم تقویت زیرساخت‌های بندری
یکی از پیش‌نیازهای توسعه اقتصاد دریامحور، رونق تجارت دریایی است که در استان بوشهر فعالیت‌های سنتی تجارت دریایی با چالش‌های جدی روبرو شده و قوانین جدید واردات ته‌لنجی معیشت ساحل‌نشینان را با مشکل روبرو کرده است.
ضعف زیرساخت‌های بندری در استان بوشهر یکی دیگر از چالش‌ها است و نیاز است که بندر بوشهر و دیگر بنادر استان برای ورود کشتی‌های بزرگ آماده شوند.
اکنون فضا و فرصت لازم برای ورود کشتی‌های بزرگ و پهن‌پیکر در بندر بوشهر وجود ندارد که این موضوع باعث می‌شود تا برخی از تجار میل و رغبت لازم را برای استفاده از ظرفیت‌های بندر بوشهر نداشته باشند رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بندر بوشهر باید شرایطی داشته باشد که زمینه ورود کشتی‌های ۵۰ هزار تنی و بزرگ‌تر در این بندر فراهم شود.
خورشید گزدرازی با تاکید بر لزوم لایروبی و تعمیق کانال ورودی بندر بوشهر اضافه کرد: برای اینکه بندر بوشهر توان رقابت‌پذیری با دیگر بنادر کشور را داشته باشد، باید با لایروبی و تعمیق کانال ورودی بندر زمینه ورود کشتی‌های بالای ۵۰ هزار تن فراهم شود.
وی ادامه داد: اکنون فضا و فرصت لازم برای ورود کشتی‌های بزرگ و پهن‌پیکر در بندر بوشهر وجود ندارد که این موضوع باعث می‌شود تا برخی از تجار میل و رغبت لازم را برای استفاده از ظرفیت‌های بندر بوشهر نداشته باشند.
گزدرازی تصریح کرد: استان بوشهر هاب تجارت با کشور قطر است و ۸۰ درصد صادرات ما به قطر از طریق بندر دیر انجام می‌شود که باید زیرساخت‌هایی نظیر سردخانه و امکانات بندری در این بندر تقویت شود.
سرپرست اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر نیز با اشاره به لایروبی و ایجاد زیرساخت‌های جدید در اسکله‌های مجتمع بندری نگین بوشهر اظهار کرد: پهلوگیری شناورهای بزرگ نویدبخش گشایش فضاهای جدید اقتصادی در استان خواهد بود.
سیاوش ارجمندزاده از توسعه بنادر متناسب با نیاز منطقه و با پشتیبانی سازمان بنادر و دریانوردی خبر داد و گفت: پروژه‌های متناسب با ظرفیت هر بندر در حال اجرا یا مطالعه است تا هم نیازهای فعلی و هم نیازهای آینده منطقه پوشش داده شود.
وی تأکید کرد: بخشی از اقدامات فوری در زمینه بهبود زیرساخت‌های بندری و دریایی، با هماهنگی سازمان بنادر و حمایت استان، زمینه‌ای مناسب برای فعالیت هرچه بهتر تجار و بازرگانان استان بوشهر را فراهم خواهد کرد.
افزایش سهم اقتصاد دریایی در تولید ناخالص داخلی، توسعه بنادر و زیرساخت‌های دریایی، رونق گردشگری دریایی، حمایت از شیلات و آبزی‌پروری، توسعه صنایع دانش‌بنیان دریایی، حفاظت از محیط زیست دریایی از شعارهایی که مسئولان برای توسعه اقتصاد دریامحور در استان بوشهر داده‌اند ولی هنوز عملی دیده نشده است.
هنوز راه درازی در پیش است تا ایران و به ویژه استان بوشهر بتواند از پتانسیل‌های بی‌نظیر دریایی خود به طور کامل بهره‌مند شوند و سهم واقعی اقتصاد دریایی را در شکوفایی کشور به نمایش بگذارد. نیاز به یک برنامه جامع، سرمایه‌گذاری پایدار، هماهنگی بین بخشی و مهم‌تر از همه، عزم ملی برای تحقق این هدف است.
پیشنهاد می‌شود که برای توسعه تجارت دریایی، زیرساخت‌های بندری در نقاط مختلف استان بوشهر تقویت شود و برای معیشت ساحل‌نشینان، قوانین واردات ته‌لنجی به گونه‌ای تنظیم شود که سود اصلی به ساکنین جوار دریا برسد.
در زمینه گردشگری دریایی می‌طلبد که با تسهیل صدور مجوزها و حمایت از بخش خصوصی زمینه برای توسعه تفریحات و بازی‌های دریایی، احداث هتل‌ها و رستوران‌های دریایی و ساحلی، فعالیت انواع شناورها، برگزاری تورها و گشت‌های دریایی فراهم شود.
در زمینه پرورش ماهی و دیگر آبزیان نیاز است که ضمن تسهیل صدور مجوزها، تسهیلات مورد نیاز به متقاضیان پرداخت شود تا زمینه برای توسعه آبزی‌پروری فراهم شود.
هر چند در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی پیشرفت‌های خوبی صورت گرفته ولی ایجاد صنایع پائین‌دستی در این حوزه می‌تواند علاوه بر درآمدزایی، اشتغال و ارزآوری نقش مهمی در رفع نیازهای کشور داشته باشد.
