همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: احتمالا نام «پیش‌دیابت» را شنیده‌اید و اگر هم تا امروز چیزی درباره آن به گوش‌تان نخورده، لازم است که اطلاعات‌تان را در این زمینه بیشتر کنید و بیشتر از قبل مراقب خود باشید.
پیش‌دیابت، یک مرحله قبل از ابتلا به دیابت است که اگر آن را کنترل نکنید، احتمال آن که به دیابت نوع ۲ مبتلا شوید، بالا است. به خصوص اگر سابقه خانوادگی این بیماری را داشته باشید. بدی ابتلا به دیابت این است که هم مجبورید تا پایان عمر دارو مصرف کنید، هم باید نگران بروز بیماری‌های ثانویه‌ی ناشی از دیابت باشید و هم باید ابتلا به افسردگی دیابت را به جان بخرید. مشکلاتی که می‌توانند بر کل زندگی شما سایه بیندازند و کیفیت آن را به شدت پایین بیاورند.
عدد قندخون این باشد، پیش‌دیابت دارید
پیش‌دیابت به شرایطی گفته می‌شود که قند خون بالاتر از حد طبیعی اما پایین‌تر از محدوده دیابت است. اگر قند خون شما بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ باشد، این یعنی شما در مرحله پیش‌دیابت و در یک‌قدمی ابتلا به این بیماری خاموش هستید. اگر هم قند خون شما چند بار پیاپی بالاتر از ۱۲۵ باشد، یعنی شما به دیابت نوع ۲ مبتلا شده‌اید و دیگر راه برگشتی وجود ندارد. برای تشخیص این وضعیت آزمایش‌های مختلفی وجود دارد؛ از آزمایش قند خون ناشتا گرفته تا آزمایش قند خون پس از دو ساعت و قند خون سه‌ماهه و ... .
تعداد افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند، ۲ برابر افراد مبتلا به دیابت است. این آماری است که خود وزارت بهداشت سال گذشته اعلام کرد. براساس این آمار، حدود ۷.۵ میلیون نفر در ایران مبتلا به دیابت هستند و تخمین زده می‌شود که بیش از ۱۳ میلیون نفر هم به پیش‌دیابت مبتلا باشند و اگر تعداد جمعیت کشور را ۸۵ میلیون نفر در نظر بگیریم، در مجموع حدود ۲۰ میلیون نفر به دیابت و پیش‌دیابت مبتلا هستند.
سالانه حداقل ۵۰۰ هزار نفر به جمعیت دیابتی‌های کشور اضافه می‌شود و هر سال هم حدود ۵۰ هزار مورد مرگ ناشی از دیابت در کشور رخ می‌دهد. و مساله نگران‌کننده این است که بسیاری از دیابتی‌ها از ابتلای خود خبر ندارند. دکتر شکور امیدی، رئیس انجمن دیابت ایران به همشهری می‌گوید: «نه تنها ۷۰ درصد دیابتی‌ها از بیماری خود خبر ندارند، بلکه سن این بیماری در کشور بسیار پایین آمده و حالا دارد دانش‌آموزان را درگیر خود می‌کند.»
چطور بفهمیم در خطریم یا نه؟
دیابت نوع ۲، یک بیماری خاموش است و هیچ علائم بالینیِ مشخصی ندارد. برای همین تقریبا نیمی از افراد مبتلا از بیماری خود خبر ندارند. برعکس دیابت نوع ۱ که علائم بارزی دارد و عمدتا از دوره کودکی خود را نشان می‌دهد.
البته هرچند پیش‌دیابت معمولاً بدون علامت است، اما نشانه‌هایی وجود دارند که می‌توانند به ما بگویند احتمالا داریم به سمت دیابتی شدن می‌رویم. نشانه‌هایی مثل اضافه‌وزن، چاقی در ناحیه شکم، سابقه خانوادگی، فشار خون بالا، کلسترول و تری‌گلیسرید بالا و حتی مشکلی مثل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک.
اگر از بین این علائم، ۲ علامت مهم را دارید، - مثلا اگر هم چاق هستید و هم سابقه خانوادگی دیابت را دارید -، ممکن است در معرض ابتلا باشید. پس لازم است که بیشتر از بقیه افراد مراقب باشید و مدام قند خون خود را کنترل کنید. علاوه بر این، باید مصرف خوراکی‌های حاوی قند و فست‌فودها را به شدت کاهش دهید تا از خطر ابتلا دور بمانید.
رئیس انجمن دیابت ایران می‌گوید: «تنها راه برای پی بردن به این که در معرض ابتلا به دیابت هستیم یا نه، این است که هر ۶ ماه یا سالانه یک بار حتما برای آزمایش خون یا چکاپ مراجعه کنیم. همچنین باید وزن خود را طوری کنترل کنیم که اصلا دچار اضافه وزن و چاقی نشویم و شاخص توده بدنی ما از ۲۵ بالاتر نرود. انجام این دو کار به خصوص برای افرادی که سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲ دارند، یک ضرورت و الزام است. نه صرفا یک توصیه.»
بیشتر بخوانید؛
-
شیوع خاموش دیابت بین بچه‌مدرسه‌ای‌ها
-
قند سه‌ماهه روی این عدد باشد پیش‌دیابت دارید
-
کرونا آمار کودکان دیابتی ایران را افزایش داد
-
چرا افراد مبتلا به دیابت افسردگی می‌گیرند؟
۸ توصیه طلایی برای مبتلا نشدن
کارشناسان تاکید می‌کنند که حتی اگر سابقه خانوادگی دیابت داشته باشید، با اصلاح سبک زندگی می‌توانید تاثیر ژنتیک و درنتیجه، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهید و از آن پیشگیری کنید. البته احتمال ابتلا به دیابت در افراد با سابقه خانوادگی هیچ وقت به صفر نمی‌رسد، اما سبک زندگی سالم می‌تواند ابتلا را سال‌ها به تأخیر بیندازد.
برای آن که از مرحله پیش‌دیابت دور شویم و درنتیجه از دیابت نوع ۲ هم در امان بمانیم، انجام چند کار الزامی است که مهم‌ترین آنها را مطرح می‌کنیم؛
اصلاح تغذیه: قدم اول برای دور ماندن از دیابت، مصرف غذاهای کم‌کالری، کم‌چرب و کم‌قند و افزایش فیبر (سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل) در رژیم غذایی است. از نوشیدنی‌های شیرین هم باید پرهیز کرد.
کنترل وزن و فعالیت بدنی: حتی کاهش ۵ تا ۷ درصدی وزن بدن می‌تواند خطر ابتلا به دیابت را تا ۵۸ درصد کاهش دهد. پس اگر دچار اضافه‌وزن هستید یا چاق محسوب می‌شوید، حتما وزن‌تان را با اصلاح تغذیه و انجام مرتب ورزش کم کنید. نه تنها باید وزن خود را کنترل کنید، بلکه باید فعالیت بدنی کافی هم داشته باشید. با ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی متوسط در هفته یا ۲ بار در هفته تمرینات قدرتی می‌توانید دیابت را از خود دور نگه دارید.
کنترل استرس: ارتباط استرس و ابتلا به دیابت از نظر علمی ثابت شده است. پس لازم است استرس‌های روزمره خود را به شیوه‌های مختلف کنترل کنید. کارشناسان می‌گویند: «در ابتلا به دیابت، عوامل متعددی مثل ژنتیک، چاقی، تغذیه، بی‌تحرکی و ... موثرند اما در دیابت نوع ۲ مهم‌ترین عامل، استرس و تنش است که تا ۷۰ درصد در ابتلا به این بیماری نقش دارد.»
خواب باکیفیت: خوب نامنظم و ناکافی، یکی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به دیابت است. پس طوری برنامه‌ریزی کنید که شب‌ها ۶ تا ۸ ساعت بخوابید. درضمن خیلی مهم است که هر شب رأس ساعت ثابت و مشخصی بخوابید و صبح‌ها هم رأس یک ساعت ثابتی بیدار شوید. خواب کافی و باکیفیت می‌تواند استرس را هم کنترل کند. بنابراین با یکدیگر مرتبط‌اند.
کنترل فشار خون و چربی خون: شاید فکر کنید فشار خون بالا چه ربطی به دیابت دارد؟ اما باید بدانید که فشار خون و چربی خون بالا با ایجاد التهاب مزمن و آسیب زدن به عروق، مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهند. چربی‌های ناسالم هم موجب تجمع چربی در کبد و عضلات می‌شود و کنترل قند خون را سخت می‌کند.
ترک سیگار و الکل: الکل حاوی کالری زیادی است و مصرف بیش‌ازحد آن می‌تواند باعث چاقی به‌ویژه در ناحیه شکم شود که ریسک دیابت را بالا می‌برد. درضمن الکل می‌تواند عملکرد طبیعی کبد را هم که نقش مهمی در تنظیم قند خون دارد، مختل کند. سیگار هم با افزایش چربی شکمی مرتبط است که عامل اصلی مقاومت به انسولین است.
چکاپ سالانه: آزمایش خون سالانه یا ۶ ماه یک بار را پشت گوش نیندازید. چون خیلی از بیماری‌ها از جمله دیابت نوع ۲ فقط با انجام آزمایش خون، خود را نشان می‌دهند. خیلی از افراد برای کنترل قند خون خود تنها به دستگاه‌های خانگی بسنده می‌کنند. درحالی‌که این دستگاه‌ها فقط یک نقطه از وضعیت قند خون را نشان می‌دهند و نمی‌توانند اطلاعات مربوط به هموگلوبین خون یا HbA1c که به قند خون سه‌ماهه معروف است را نشان دهند. مثلا ممکن است قند خون ناشتای شما زیر ۱۰۰ باشد که نرمال است، اما قند خون سه‌ماهه شما بین ۵.۷ تا ۶.۴ درصد باشد که نشان می‌دهد در مرحله پیش‌دیابت هستید. پس برای تشخیص دیابت، فقط آزمایش قند سه‌ماهه یا HbA1c تست مناسبی محسوب می‌شود.
