خبرگزاری مهر، گروه استانها – راضیه سالاری: این روزها تب خرید و فروش و تهیه ملزومات آغاز سال تحصیلی در سراسر کشور بالا رفته است و همه والدین تلاش دارند با کیفیت‌ترین کالا را با مناسب‌ترین قیمت برای فرزندان خود تهیه کنند اما این دو پارامتر تنها ویژگی‌هایی نیست که باید به آن توجه کرد چرا که هر کالای آموزشی یک اثر فرهنگی محسوب می‌شود و روح آن محصول دارای پیام‌هایی است که در بلند مدت یا کوتاه مدت می‌تواند تأثیرات مثبت یا منفی بر روی دانش‌آموز بگذارد.
لوازم‌التحریر، جدای از اینکه ابزاری برای نوشتن و یادداشت‌برداری به شمار می‌آید نقشی کلیدی در ایجاد انگیزه و بهبود فضای یادگیری در میان نوجوانان و دانش‌آموزان و حتی شکل‌گیری شخصیت آنها ایفا می‌کند.
مطالعات نشان می‌دهد که اشکال جذاب و رنگ‌های زنده در لوازم‌التحریر می‌توانند احساس مثبت و شادابی را در دانش‌آموزان تقویت کنند. وقتی نوجوانان از وسایلی با طراحی‌های خلاقانه و متنوع استفاده می‌کنند، احساس راحتی و رضایت بیشتری دارند که این موضوع مستقیماً روی افزایش انگیزه یادگیری آنها تأثیر می‌گذارد اما زیاده روی در این موضوع آثار جبران ناپذیری نیز به همراه دارد.
بازار نوشت افزار در محاصره «لبوبو» و الگوهای بیگانه در سایه غیبت محصولات ایرانی اسلامی
اگر دوری در مراکز عرضه لوازم‌التحریر و ملزومات مدرسه بزنیم با نکته‌ای جالب روبرو خواهیم شد؛ عروسک «لبوبو» که این روزها توانسته است خود را از چین به کشورهای مختلف برساند در عرضه محصولات مرتبط با دانش آموزان نیز جای ویژه‌ای باز کرده است؛ کیف‌های لبوبو، جامدادی‌های لبوبو، مداد تراش با عکس لبوبو، دفتر و دفترچه‌های لبوبو بازار را به محاصره درآورده‌اند و در کمال تأسف کاملاً جای محصولات منطبق با الگوی ایرانی و اسلامی خالی است؛ در نمایشگاهی که بیش از ۲۰۰ غرفه برای عرضه نوشت افزار دارد فقط در یک غرفه محصولات منطبق با الگوی ایرانی و اسلامی عرضه می‌شود و این یعنی مسئولان همچنان برای صیانت از داشته‌های فرهنگی کشورمان برنامه خاصی ندارند و این حوزه رها شده باقی مانده‌است؛ الگوهای نامتجانس با فرهنگ ایرانی و اسلامی آثار مخربی دارد و باید به آن توجه شود.
هشدار روان‌شناس تربیتی درباره اثرات روانی و اجتماعی ترند شدن عروسک «لبوبو» میان کودکان
نیلوفر رضایی سرخائی، کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به ویژگی‌های این پدیده گفت: ما با یک اسباب‌بازی ساده یا سرگرمی گذرا مواجه نیستیم. لبوبو به‌عنوان یک کاراکتر بصریِ تحریک‌کننده، در کنار تبلیغات هدفمند و فشار اجتماعی همسالان، مجموعه‌ای از سازوکارهای روان‌شناختی را در کودکان فعال می‌کند که نیازمند توجه فوری خانواده‌ها، مدارس و سیاست‌گذاران است.
وی با اشاره به تحریک بیش‌ازحد سیستم عصبی کودکان تأکید کرد: چهره‌های اغراق‌شده و رنگ‌های تند این کاراکتر، برای مغز در حال رشد کودک محرک‌هایی شدید و غیرقابل تنظیم هستند.
به گفته وی، این محرک‌های حسی می‌توانند باعث فعال شدن محور استرس در مغز (HPA Axis)، افزایش هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و در نهایت بروز بی‌قراری، اختلال خواب، کاهش تمرکز و نشانه‌هایی شبیه به ADHD شوند.
او افزود: در کلینیک‌های روان‌شناسی کودک، این نشانه‌ها به‌وضوح در کودکانی که در معرض تحریکات مکرر قرار دارند، مشاهده می‌شود.
ایجاد فاصله بینِ خودِ واقعی و خودِ آرمانی
وی در ادامه، نسبت به تأثیر این ترند بر شکل‌گیری هویت کودک هشدار داد و گفت: کودکان در خلال بازی و تعامل با کاراکترها، در حال تمرین نقش‌های اجتماعی و ساختن خود پنداره هستند؛ وقتی این فرآیند با الگوهای اغراق‌شده و غیرواقعی شکل بگیرد، می‌تواند فاصله‌ای آسیب‌زا میان خودِ واقعی و خود آرمانی ایجاد کند؛ وضعیتی که بر اساس نظریه‌ی کارل راجرز، منجر به کاهش عزت‌نفس، اضطراب اجتماعی و حتی اختلال در تصویر بدنی کودک خواهد شد.
این روان‌شناس تربیتی، بعد اجتماعی پدیده‌ی لبوبو را نیز نگران‌کننده توصیف کرد و گفت: این عروسک به‌تدریج از یک اسباب‌بازی فردی به یک نماد گروهی در محیط مدرسه تبدیل شده است؛ جایی که داشتن یا نداشتن آن، می‌تواند معیار تعلق یا طرد شدن از جمع همسالان باشد.
رضایی سرخائی این وضعیت را مصداقی از «سرایت اجتماعی» دانست و گفت: کودکانی که امکان تهیه این محصولات را ندارند، ممکن است احساس شرم یا طردشدگی کنند و خانواده‌ها نیز تحت فشار روانی، وارد چرخه‌ی خرید و رقابت مصرف گرایانه شوند؛ این فرایند در بلندمدت منجر به شکل‌گیری هویت کالا محور در کودکان خواهد شد؛ یعنی کودک به‌جای اینکه خود را بر پایه توانایی‌هایش ارزش‌گذاری کند، بر اساس آنچه دارد و می‌خرد، تعریف می‌شود.
رضایی سرخائی با اشاره به تأثیر این ترند بر کیفیت بازی‌های کودکانه گفت: بازی‌های نمایشی و ایفای نقش یکی از پایه‌های رشد همدلی، مسئولیت‌پذیری و تنظیم هیجان در کودکان هستند. اما وقتی این بازی‌ها حول کاراکترهایی غیرواقعی، ترسناک یا پرخاشگر شکل می‌گیرند، زمینه برای بروز الگوهای بازی ناسالم فراهم می‌شود؛ الگوهایی که نه‌تنها موجب کاهش همدلی، بلکه باعث تقویت پرخاشگری، بی‌تفاوتی و حتی بازتولید ترس در کودکان می‌شوند.
به گفته این کارشناس، در محیط مدرسه نیز سه پیامد رفتاری به‌صورت محسوس قابل‌مشاهده است: کاهش تمرکز دانش‌آموزان در کلاس به‌دلیل مشغولیت ذهنی با وسایل فانتزی لبوبو، افزایش تعارض و رقابت میان دانش‌آموزان بر سر داشتن این محصولات، و کاهش انگیزه‌ی یادگیری ذاتی به‌دلیل جابجایی ارزش‌گذاری از توانمندی به جایگاه اجتماعی یا دارایی.
رضایی سرخائی ضمن تأکید بر لزوم رویکرد پیشگیرانه در مواجهه با این پدیده، راهکارهایی را برای خانواده‌ها، مدارس و سیاست‌گذاران فرهنگی ارائه داد.
وی توصیه کرد که خانواده‌ها از طریق گفت‌وگو با کودک درباره واقعیت تبلیغات، محدودسازی استفاده از این محصولات در زمان خواب، تنوع‌بخشی به اسباب‌بازی‌ها و آموزش مهارت‌های اجتماعی، زمینه مقاومت در برابر فشار گروهی را تقویت کنند. همچنین پیشنهاد کرد مدارس، برنامه‌های آموزش مهارت‌های هیجانی و اجتماعی (SEL) را در دستور کار قرار دهند، قوانین روشنی برای مدیریت وسایل فانتزی در کلاس تدوین کرده و با ارتقا سواد رسانه‌ای والدین و معلمان، سطح آگاهی عمومی را بالا ببرند.
لزوم بازنگری جدی در نحوه‌ی تبلیغات کودک‌محور
این روان‌شناس همچنین خواستار بازنگری جدی در نحوه تبلیغات کودک‌محور در شبکه‌های اجتماعی شد و افزود: تا زمانی‌که محصولات فرهنگی بدون کنترل وارد فضای کودک می‌شوند و الگوهای ذهنی آنها را شکل می‌دهند، نباید از تأثیرات عمیق این ترندها غافل شویم. کمپین‌های آگاه‌سازی، پژوهش‌های علمی و تدوین سیاست‌های فرهنگی باید در اولویت قرار گیرند.
رضایی سرخائی در پایان با تأکید بر ضرورت اقدام سریع و آگاهانه، تصریح کرد: لبوبو نمادی از نفوذ رسانه، بازاریابی و مصرف‌گرایی در ذهن کودک است؛ اگر امروز خانواده‌ها، مدارس و مسئولان فرهنگی با شناخت و درک درست وارد میدان شوند، می‌توان این تهدید را به یک فرصت آموزشی تبدیل کرد؛ فرصتی برای پرورش نسلی که ارزش خود را نه در کالا، بلکه در انسانیت و توانمندی خود جست‌وجو می‌کند.
زمینه‌سازی برای تولید و عرضه لوازم‌التحریر با طرح‌های ایرانی اسلامی انجام شود
یکی از شهروندان بندرعباسی با ابراز نگرانی نسبت به کمبود لوازم‌التحریر متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی در بازارهای محلی، خواستار توجه بیشتر تولیدکنندگان و مسئولان به این موضوع شد.
علی ذاکری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر تاکید کرد: ورود گسترده و بدون کنترل لوازم‌التحریر با اشکال و طرح‌های بیگانه، تأثیر منفی قابل توجهی بر روحیه و تفکر نوجوانان و دانش‌آموزان دارد.
وی گفت: استفاده از لوازم‌التحریری که بازتاب‌دهنده هویت فرهنگی و ارزش‌های ایرانی اسلامی نباشد، باعث تضعیف پیوندهای فرهنگی دانش‌آموزان با اصالت‌های ملی و دینی‌شان می‌شود.
ذاکری افزود: متأسفانه بسیاری از تولیدات موجود در بازار، طرح‌هایی با مضامین غربی یا غیربومی دارند که نه تنها جذابیتی برای نوجوانان ایجاد نمی‌کند، بلکه باعث سردرگمی و دور شدن آنها از فرهنگ خود می‌شود.
این شهروند همچنین بر لزوم حمایت از تولیدات داخلی و عرضه لوازم‌التحریری با طراحی‌های برگرفته از هنر و فرهنگ ایرانی اسلامی تأکید کرد و گفت: وجود چنین محصولاتی در مدارس و بازارها، می‌تواند به تقویت هویت فرهنگی دانش‌آموزان کمک کند و فضایی مثبت و سازنده برای یادگیری فراهم آورد.
ذاکری همچنین از مسئولان مربوطه خواست تا با همکاری تولیدکنندگان داخلی، زمینه‌سازی لازم برای تولید و عرضه لوازم‌التحریر با اشکال و طرح‌های ایرانی اسلامی را فراهم کنند و نظارت بیشتری بر ورود کالاهای خارجی غیرمتناسب با فرهنگ کشور داشته باشند.
