به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مهدی جمالی‌نژاد استاندار اصفهان، حسینعلی حاجی دلیگانی نماینده مردم شاهین‌شهر، میمه و برخوار در مجلس شورای اسلامی و بهرام نادی استاد دانشگاه در برنامه گفتگوی ویژه خبری، فرونشست زمین در اصفهان را بررسی و درباره آن بحث و تبادل نظر کردند. متن کامل این برنامه به شرح زیر است:
مقدمه: گفتگوی خبری امشب را همزمان با رویداد «ایران‌جان» که در ایستگاه سوم به اصفهان رسیده؛ اصفهان ایران تقدیم می‌کنیم و طبیعی است که به مهمترین موضوعات مرتبط با استان اصفهان و شهر اصفهان بپردازیم. یکی از مهمترین موضوعات؛ بحث فرونشست است که البته منحصر به اصفهان نیست، ولی اصفهان جزو رتبه‌های برتر در تبعات ناشی از فرونشست است. فرونشست از بحران‌های زیست محیطی کشور است که در سال‌های اخیر هم تشدید شده و گفته می‌شود الان ۳۰۰ دشت درگیر این پدیده است و آن چه کارشناسان مطرح می‌کنند؛ اصفهان بالاترین نرخ خطرپذیری فرونشست زمین را دارد و به این معناست که اصفهان از نظر تعداد شهر‌ها و میزان بافت فرسوده در پهنه‌بندی فرونشست جزو اولین‌ها در کشور است و حتی گفته می‌شود در برخی از مناطق استان اصفهان، نرخ فرونشست به بیش از ۱۵ سانتی‌متر در سال می‌رسد. تلاش می‌کنیم به یک سری راهکار‌های اجرایی و عملیاتی کوتاه‌مدت و البته بلندمدت نه تنها در سطح محلی و استان، بلکه در سطح ملی برسیم برای این که به نوعی از این بحران حداقل در اصفهان به عنوان یک راهکار و الگو برای دیگر نقاط کشور مورد استفاده اگر قرار بگیرد، بتواند از این بحران عبور کند.
سؤال: بحث فرونشست شاید بحث تلخی باشد راجع به چالش‌های آن بخواهیم صحبت کنیم، پیش از این که به این ماجرا بپردازیم، چون بالأخره رویداد ایران جان است و الان موضوعات اصفهان در سطح ملی مطرح می‌شود و به همین دلیل این گفت‌و‌گو را تقدیم مخاطبین می‌کنیم، از هفته دولت هم خیلی فاصله‌ای نگرفتیم، راجع به مهمترین اقدامات دولت به ویژه در استان اصفهان، کار‌هایی که اتفاق افتاده و مهمترین برنامه‌هایی که پیش رو دارید بفرمایید.
مهدی جمالی‌نژاد استاندار اصفهان: بله دقیقاً هفته دولت امسال متفاوت بود، تمام همکاران و دستگاه‌های اجرایی اصفهان و همه شهرداران و دهیاران ما هم‌قسم شده بودیم هم برای دهه فجر، هم برای هفته دولت اتفاقات متفاوتی را رقم بزنیم. سال گذشته همین دهه مبارکه فجر بیش از هزار و ۱۵۸ پروژه را ما افتتاح و کلنگ‌زنی کردیم؛ این عدد بی‌نظیر است. ۵۶ همت ما هزینه کردیم. یک زمانی واحد‌ها ریال، تومان، هزار تومان و میلیون بود، حالا همت است؛ ۵۶ همت سال گذشته هزینه کردیم و امسال هفته دولت ما متفاوت بود؛ بیش از هزار پروژه را افتتاح و کلنگ‌زنی کردیم و مبلغ بیش از ۲۷ تا ۲۸ همت؛ فکر می‌کنم اینها به نوعی می‌تواند رضایتمندی ایجاد کند، پروژه‌هایی بود که فوق‌العاده مطالبه مردم در شهرستان‌های ما بود، به ویژه در شهرستان‌های کمتر برخوردار ما و فکر می‌کنم کار جدیدی بود که توانستیم آن پرژه‌هایی که بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی بود را هم‌قسم شویم و تمام کنیم؛ مصوبات سفر‌های قبل را؛ چه ریاست جمهوری، چه استانداری، آمده بودیم اینها را احصاء کرده بودیم، شهرستان به شهرستان و شهر به شهر آنهایی که بیشترین میزان پیشرفت فیزیکی داشت را به اتمام رساندیم و فکر می‌کنم خبر میمونی بود.
سؤال: الان وضعیت استان اصفهان و شهر اصفهان در حوزه فرونشست چیست و این که الان در چه مرحله‌ای قرار گرفتیم و چقدر فوریت دارد رسیدگی به این ماجرا؟
جمالی‌نژاد: بحث فرونشست در همه جای دنیا هست ولی حد استاندارد فرونشست هم در دنیا بر اساس مطالعات بین‌المللی حدود چهار میلی‌متر در سال است که فرونشست کمتر از این را بحران حساب نمی‌کنند و طبیعی است و در هر جای جهان رخ می‌دهد. ولی در اصفهان در برخی مناطق به ویژه در جا‌هایی که نزدیک شهر است این عدد بسیار بالا می‌رود. چون با دوستانمان در سازمان نقشه‌برداری بحث می‌کردم؛ فرونشست در نقاط مختلف ایران هم هست، ولی خیلی نقاط ایران در داخل دشت، کویر، جنگل و مناطقی است که کمتر نقاط شهر را شاهد هستیم. متأسفانه در استان اصفهان در یک نقطه شهری حادث شده است. در برخی مناطق تاریخی ما حتی نشست چهار تا پنج سانتی‌متر در سال می‌شود، این تا ۱۵ سانتی‌متر و حتی برخی از نقاط به ۱۸ سانتی‌متر می‌رسد. پهنه‌های فرونشست ما که پهنه‌های معمول هستند حدوداً صدهزار هکتار هستند، پهنه‌هایی با نرخ بالای فرونشست ما ۲۰۶ هزار هکتار هستند و جا‌هایی با بالاترین نرخ فرونشست حدود سه‌هزار و ۵۰۰ هکتار. برخی نقاط ما مثل دولت‌آباد، حبیب‌آباد، شرق دستگرد، دشت برخوار، مناطق ۱۵، ۱۴، ۷، ۸، ۱۲، ۲، ۹ و ۱۱ تماماً این نوار شمالی اصفهان درگیر این قضیه است و بسیار قضیه جدی است. از فرونشست به عنوان یک زلزله خاموش در اصفهان ما تعبیر نمی‌کنیم، قبلاً می‌گفتند زلزله خاموش اصفهان؛ همین فرونشست است، ولی در حال حاضر دیگر خاموش نیست، مثل آتشفشانی است که فوران کرده، مثل زلزله‌ای است که حادث شده است. این غول خفته در اصفهان بیدار شده و در حال بلعیدن یک تمدن چندهزار ساله است که در سه دوره پایتخت کشورمان بوده است. در استان اصفهان حدوداً ۲۲ تا ۲۳ هزار جاذبه تاریخی داریم؛ این کم نیست. برخی از کشور‌ها حتی برخی از شهرهایشان یکی هم ندارند، ۲۲ تا ۲۳ هزار جاذبه تاریخی کم نیست، حدود دو هزار و ۳۰۰ تا ثبت ملی است، حدود ۱۷ تا ثبت جهانی است، بسیاری از اینها داخل محدوده شهر اصفهان است، متعلق به فقط مردم اصفهان هم نیست، فقط هم متعلق به مردم ایران نیست، متعلق به جهان است و یک تمدن ارزشمندی را برای کل ایران رقم زده است. حفظ این تمدن، آسان نه فقط برای مردم اصفهان که برای کل جهان لابد و نیاز است. از نظر پهنه فرونشست جزو استان‌های با درجه بالاست و متأسفانه در کلان‌شهر اصفهان است و بعضاً شهر‌های اطراف.
سؤال: الان هم متوقف نیست؛ یعنی هر سال به آن اضافه می‌شود؟
جمالی‌نژاد: دقیقاً، بله.
سؤال: آقای حاجی دلیگانی در مجلس شما به عنوان نماینده‌ای که از اصفهان حضور دارید، چقدر ماجرا را پیگیری کردید و قوانینی که الان در دست داریم، آیا پاسخگو هست برای این که این مشکل را حل کرد؟
حاجی دلیگانی: از جهت قانونگذاری، ما خیلی خلائی نداریم، اما نکته‌ای که فکر می‌کنم در این ساعات و در این زمان لازم است به ملت بزرگ ایران عرض کنم، این است که اگر ما واقعیت تلخی که امروز اتفاق می‌افتد را برای ملت ایران و حتی جهان بیان نکنیم، چون اصفهان و استان اصفهان که متعلق به فقط خودش نیست، تمام مردم ایران اصفهان و استان اصفهان را دوست دارند، همان‌طور که ما بقیه کشورمان و همه استان‌هایمان را دوست داریم، بنابراین آن چه اتفاق می‌افتد را باید بگوییم. اگر نگوییم فردا مسئول هستیم. مشاهدات خود را عرض می‌کنم؛ بنده متولد ۱۳۴۱ هستم، سال ۱۳۵۳ در هر خانه‌ای از مناطق ما که ما در روستایی بودیم به نام دلیگان که الان جزو شهر خورزوق از شهرستان برخوار است و بقیه نقاط استان هم همین‌طور بود، روی شش متری آب داشتیم، یعنی هر خانه‌ای برای مصرف آب بهداشتی‌اش از شش متری نگاه می‌کردی آب پیدا بود، برمی‌داشتیم. الان واقعیت تلخی که وجود دارد؛ زمین‌شناسان می‌گویند که اگر زمین زیر شهر اصفهان و دشت برخوار که جزو شهر اصفهان است یک کاسه‌ای در نظر بگیریم؛ مثل یک کاسه آب، آن نقطه‌ای که گودترین است؛ حبیب‌آباد ماست، این نقطه سنگ بستری که وجود دارد که بعد از آن شرایط دیگری دارد، ولی هر چه آب برمی‌داریم و بحث فرونشست مال همین سفره اول است؛ تا آنجا حدود ۲۸۰ متر عمق وجود دارد، چاه‌هایی که الان آب برداشت می‌کند، از ۲۵۰ متری است. حساب کنید در این ۵۰ سال، وضعیت سفره آب زیرزمینی ما که زیر اصفهان و دشت برخوار است چه شده است؟
سؤال: شما در مجلس گفتید خلأ قانونی نداریم، وظایف نمایندگان که صرفاً تقنین و قانونگذاری نیست، پیگیری و نظارت، پیگیری شما به کجا رسید؟
حاجی دلیگانی: از باب نظارتی، اقداماتی صورت گرفته، مثلاً طرح الگوی کشت؛ که وزارت جهاد چرا نمی‌آیی اجرا کنی، یا گزارشی آماده است، کمیسیون اصل ۹۰ بیاید در مجلس قرائت کند و اتفاقاً بیشترین نقاطی که در این گزارش آمده، مربوط به نقاطی است که بیشترین فرونشست را دارد که از جمله نقاطی از اصفهان است. اینها در مجموع هست، هشدار‌ها و پیگیری‌ها همه صورت گرفت، ولی واقعیت این است که روند فرونشست کند شده ولی متوقف نشده است. ما الان در شمال اصفهان که همان دشت برخوار و بقیه نقاط می‌شود، میزان فرونشستی که داریم؛ ۱۶ و نیم سانتی‌متر در سال است؛ یعنی هر سال ۱۶ و نیم سانتی‌متر زمین به قول اصفهانی‌ها، روی هم چلیده می‌شود؛ فرو می‌رود. این واقعیت تلخی است وجود دارد. اگر این روند را متوقف نکنیم....
سؤال: شما در مجلس توانستید در سطح ملی وضعیت این ماجرا را مطرح کنید که بقیه پای کار بیایند؟
حاجی دلیگانی: الان این نشست برای همه در جلساتی که در مجلس؛ چه جلسات علنی و چه کمیسیون‌های تخصصی، این بحث کاملاً ملموس شده و نقاط مختلف کشور که دچار این فرونشست هستند، الان مطرح است. همان‌طور که آقای جمالی‌نژاد فرمودند، بعضی از جاها؛ مثلاً نقاط خارج از شهرهاست ولی ویژگی که ما در استان اصفهان داریم، این است که بیشترین فرونشست‌ها مربوط به نقاط شهری است و از این بابت نگرانی‌ها بیشتر شده است. ساختمان‌های عمومی ما مثل درمانگاه ها، مدارس و دیگر مراکزی که خدماتی هستند الان آسیب می‌بینند، البته بحث نصب کنتور هوشمند و کنترل برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی کار مثبتی بوده که اتفاق افتاده، البته یک سری اشکالاتی هم در آن هست.
سؤال: آقای نادی راجع به این که چرا فرونشست شکل گرفته و تقریباً وضعیتی که الان وجود دارد صحبت و در هم گزارش به آن اشاره شد، سؤال اصلی این است که آیا در این مرحله، اقدام فوری؛ یعنی به صورت کوتاه‌مدت و بعد در ادامه، به لحاظ کارشناسی اقدام بلندمدت می‌شود انجام داد یا خیر؟
بهرام نادی؛ استاد دانشگاه: بحثی که در فرونشست وجود دارد؛ چرا به اینجا رسیدیم؟ یک سری مواردی وجود دارد؛ مثل قوانینی که وجود دارد که در جهت تخلیه آب‌خوان بوده تا به حال، و این قوانین هم همچنان ادامه دارد مثل قانون توزیع عادلانه آب؛ این قانون سال ۱۳۶۱ است که این قانون منجر می‌شود به این که ۱۵۰ هزار چاه غیرمجاز، مجاز شود. وقتی ۱۵۰ هزار چاه غیرمجاز، مجاز می‌شود، مفهوم این است که ما به سمت تخلیه آب‌خوان پیش می‌رویم. تخلیه آب‌خوان، مختص اصفهان نیست، کل ایران این تخلیه اتفاق می‌افتد و طبق آماری که وزارت نیرو داده، ۱۴۷ میلیارد مترمکعب ما کسری آب‌خوان را در کشور داریم؛ یعنی تهران، البرز، قزوین، همدان، اصفهان؛ همه دچار فرونشست هستند. مشهد، حتی گلستان و حتی مازندران متأسفانه فرونشست را دارند، ولی اصفهان به صورت خاص، شهر اصفهان در گل فرونشسته است و تنها دشت نیست. چه اتفاقی می‌افتد؟ قاعدتاً می‌بایست ما یک بازنگری در قوانین کنیم، و یک قانون جامعی داشته باشیم که بتوانیم متولی آب و کنترل آب شویم.
سؤال: الان که حاجی دلیگانی می‌گویند ما خلأ قانونی نداریم که بخواهیم قانون جدید وضع کنیم؟
نادی: قانون توزیع عادلانه آب اتفاق افتاده؛ یعنی ۱۵۰ هزار چاهی که سال ۶۱ غیرمجاز شده که منحنی آب و افت تراز آب را نگاه کنیم، از سال ۶۱ فوق‌العاده شدیدتر است. قانون بعدی که آمده؛ بحث بهینه‌سازی مصرف آب کشاورزی است که اجازه می‌دهد برداشت همچنان اتفاق بیفتد، ولی مشروط به الگوی کشت است و وزارت کشاورزی را آن موقع مکلف می‌کند که ظرف یک سال الگوی کشت را انجام دهند. ولی همین الان هم الگوی کشت به صورت فراگیر انجام نمی‌شود.
سؤال: آقای نادی این قوانینی که اشاره می‌فرمایید بالأخره اجرای آن تا به نتیجه برسد زمان‌بر است، آیا اقدام فوری که بتواند به عنوان مسکن عمل کند و فعلاً یک مقداری این بحران را کندتر کند و بعد با این قوانینی که اشاره فرمودید، یک اتفاق پایداری بیفتد، آیا راهکاری می‌شود پیشنهاد داد یا خیر؟
نادی: هر کدام از این قوانین، چون حجم زیادی از آب را مصرف می‌کنند، بسیار دخیل است. مثلاً قانون بعدی طرح طوبی است، در طرح طوبی چه اتفاقی افتاده؟ ۲۲۰ هزار هکتار به باغات آذربایجان غربی اضافه شده که شده خشکی دریاچه ارومیه و بیش از ۳۰ هزار هکتار به باغات اضافه شده است؛ حداقل ۳۰ هزار هکتار و بالاتر. وقتی که ما در این طرح طوبی که قانونی هم هست و ما اجازه دادیم که باغات بالادست اضافه شود، سؤال حقیقی این است؛ آیا باغات مهم است یا فرهنگ یک کشور؟ اگر آن باغات مهم است که باغات باید بماند، ولی اگر شهر مهم است و احیای یک شهر؛ بایستی زاینده‌رود احیا شود. این که چه کسی تصمیم می‌گیرد که این باغ مهم است یا یک شهر مهم است؛ آن در حوزه اختیار یک کارشناس نیست، بایستی یک متولی بیاید و به صورت جامع این موضوع را نگاه کند.
سؤال: الان سهم هر کس از بخش‌ها؛ مثلاً حوزه کشاورزی و حوزه‌های مختلف در برداشت از آب مشخص است که ببینیم کجا بیشتر باید تمرکز کرد؟
جمالی‌نژاد: برای این که شرایط سخت را تداعی کنم؛ شما بشوی استاندار اصفهان و اولین گزارش روی شما بیاید که ۹ ایستگاه اصلی اصفهان در شرایط فرونشست بحرانی است؛ ۲۷۴ فلکه اصلی آتش‌نشانی ما متأسفانه در پهنه بالای نرخ فرونشست است. همان روز اول به من گزارش دادند و بیشتر هم شده؛ ۳۲۸ مسجد در پهنه بالای نرخ فرونشست نه نرخ معمولی وجود دارد. ۳۷ کتابخانه؛ که شش تا هفت کتابخانه در پهنه ماست؛ با نرخ بالای فرونشست بوده، واقعاً ۳۷ کتابخانه عدد کمی نیست. سه بیمارستان اصلی در پهنه بالای فرونشست، هتل‌های ما هم همین‌طور، تعداد ۲۵۸ مدرسه در پهنه بالای فرونشست است. خیلی از مدارس؛ ۷۰ تا ۸۰ مدرسه را متأسفانه تخلیه کردیم، خیلی‌ها متأسفانه اخیراً خراب شد. ۱۹ پمپ بنزین و ۱۹ پردیس فرهنگی مراکز فرهنگی ما، ۱۴ مرکز توریستی ما، ۳۷۱ مرکز آموزش که آن ۲۵۸ مدرسه هم جزو آن است. ۷۷ مرکز دولتی ۳۶ مرکز صنعتی، ۱۱۸ مرکز پزشکی ما، خیلی زیاد است؛ دقیقاً حدود یک میلیون و ۲۴۲ هزار و ۶۰۲ نفر؛ این آمار سال ۱۳۹۵ است؛ دقیقاً در این مناطق با فرونشست بالا قرار گرفتند. الان می‌فرمایند یک تمدن قرار است از بین برود؛ تمدن خیلی مهم است، یک میلیون و ۲۴۲ هزار نفر هم روی پهنه‌ای قرار گرفتند که هر آن ممکن است ریزش کند و فرو برود و دفن شود. ۳۷۸ هزار و ۷۷۱ واحد مسکونی؛ عدد قابل توجهی است، به نظرم نیاز است که واقعاً یک تدبیر جدی کنیم و خیلی زود دیر می‌شود.
سؤال: تدبیر در کجا؟
جمالی‌نژاد: این یک کار ترکیبی و پازل است. هر کس سهم خود را انجام دهد، چه کار کردیم و چه اشتباهاتی را در گذشته رقم زدیم که به این جا رسیدیم، یقیناً بسیار مفصل است. این حاجی بزرگوار فرمودند این که در اصفهان افت آب‌های زیرزمینی را به جد داریم که فرمودند اصلاً قبلاً به راحتی به آب دسترسی پیدا می‌کردی، الان در ۱۰۰ متر می‌رسی، متأسفانه نمی‌شود، افت سطح آب زیرزمینی در اصفهان که عنوان می‌کنند دو علت اصلی دارد؛ اولی خشک شدن زاینده‌رود به عنوان شاهرگ و آب‌خوان اصلی اصفهان. تنها تغذیه کننده آب‌خوان؛ اگر رودخانه زاینده‌رود نباشد، آب‌خوانی نیست و یقیناً این فرونشست هم کند نخواهد شد. از آن طرف چا‌ه‌های متعدد مجاز و غیرمجاز آب‌خوان‌های فعلی را هم تخلیه می‌کند، آن طرف هم که کشاورز است، درختانی دارد، باغاتی دارد متاسفانه از آب‌های زیرزمینی برداشت کرده و خیلی از آن مشکلات را ایجاد کرده است در بسیاری از نقاط کشور شاید در بحث دشت‌های استان اصفهان دلیل اصلی افت سطح آب زیرزمینی، فرونشست آن، برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها است به خاطر چاه‌ها ولی در خود شهر اصفهان بیشتر خشکی زاینده رود است من آن لحظه چاه‌ها را بیشتر برای اطراف اصفهان مطرح می‌کنم خود شهر اصفهان که آثار تاریخی و تمدنی را دارد بیشتر به خاطر خود رودخانه زاینده رود است.
سوال: ما الان در شرایطی داریم صحبت می‌کنیم که دیگر بحث ناترازی آب که در سطح ملی آقای رئیس جمهور هم روی آن تمرکز ویژه دارند بر کسی پوشیده نیست یعنی الان به دلیل کمبود آبی که وجود دارد خیلی سخت است که بشود یک راهکار ارائه کرد برای حل این ماجرا ولی با همه چالش‌هایی که الان داریم آیا اقدام فوری و کوتاه مدتی دارد پیگیری می‌شود که بتواند مسکنی باشد حداقل روند را کندتر از این کند یا حداقل متوقف کند؟
جمالی نژاد: به نظر من مهمترین بحث که می‌تواند به ما کمک کند اولاً نکته‌ای را عرض کنم تمام تلاش ما در استان اصفهان این است که اتفاقاتی را رقم بزنیم که برای همه منطقه برای همه فلات مرکزی ایران ارزشمند باشد یقیناً به فکر اینکه نمی‌گویم فرونشست را کم کنیم، چون اصلاً قابل انجام نیست در کوتاه مدت یا میان مدت ولی اینکه متوقف کنیم قابل انجام است تمام همت مدیریت استان در این راستا است که انشالله کار‌ها را انجام بدهد که فلات مرکزی ایران را نجات بدهد.
سوال: تا الان چه اقداماتی انجام شده است؟
جمالی نژاد: بله هم استان اصفهان است و هم استان‌های همجوار هستند مستحضر هستید یک سری اتفاقاتی را ما باید رقم بزنیم که یقیناً هم بازی برد باشد برای استان‌های همجوار و هم برای خود اصفهان یک سری پروژه‌هایی که از گذشته‌های بسیار دور مانده مثلاً پروژه سد کوهرنگ ۳ چقدر این می‌تواند به ما کمک کند ما شاید مثلاً از دهه ۸۰ تا به حال قول دو و نیم سال ساختن سدش را دادند ولی مانده، چقدر آن طرف عزیزان ما در استان بالا دست زحمت کشیدند پیگیری کردند، خود ما این طرف، آزادسازی زمین‌هایش است، ساختش است انصافاً همه همت و تلاش کردند همه مردم برای من عزیز هستند چه بالا دست و چه خود اصفهان باید همت کنیم که این اتفاق بیفتد از این پروژه‌ها تقریباً چندین مورد است خود همین آب دریایی که اخیراً اتفاق افتاد کار کمی نبود ولی مستحضر باشید آب دریا تنها کاری که توانست برای ما انجام بدهد اینکه لب تشنه صنایع را تر کند یعنی از صنایع سنگین به ویژه صنایعی که همیشه ما می‌گوییم به اشتباه به اصفهان آمدند چه مکان یابی اشتباهی بوده و چه زمان سنجی بدی، اینها را حداقل مشروع می‌کند حداقل فولاد، ذوب آهن، پالایشگاه و نیروگاه یعنی تمام تلاش ما بر این است که لب تشنه اینها را سیراب کنیم بارگذاری روی رودخانه زاینده رود تا حدی کم بشود کما اینکه اگر این کار را نمی‌کردیم همین امسال با مشکل کمبود آب شرب مواجه بودیم، مستحضر هستید خیلی از نقاط کشور آب شرب نداشتند پیش بینی کرده بودند اصفهان هم از اردیبهشت ماه آب شرب نداشته باشد ولی خوشبختانه همین پروژه‌ای که انجام گرفت تا حد زیادی الان شهریور ماه هستیم هنوز خدا را شکر مشکلی پیدا نکردیم ولی اینها باید ترکیبی انجام بشود، از آن طرف مدیریت مصرف بسیار مهم است.
سوال: آقای حاجی دلیگانی هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف را شما برای حل چالش چطور می‌بینید؟
حاجی دلیگانی: طرحی را سال گذشته به مجلس ارائه دادیم برای اینکه دولت را ملزم کنیم برای مقابله با بحث فرونشست راهکار‌های عملیاتی خودش را بیاورد که در فرایند قانونگذاری هست الان می‌خواهم بگویم همین کنتور‌های هوشمند که اشاره کردم در برخی از نقاط موثر بوده یعنی باعث کندی پایین رفتن سطح آب شده، اما کافی نیست، کار‌های ضروری که فرمودید باید انجام بشود یک کار ترکیبی است یکی اینکه مدیریت در مصرف آب که در همه کشور الان بالاخره مصرفمان به نوعی بالا است این باید هم در بخش صنعت و هم در بخش کشاورزی و هم در بخش شرب مورد مدیریت قرار بگیرد.
سوال: الان می‌دانید بیشترین بخش مصرف در استان برای کدام بخش است صنعت، کشاورزی یا خانگی؟
حاجی دلیگانی: طبیعتاً مصرف در بخش کشاورزی بالاتر است آن هم به خاطر امنیت غذایی است به خاطر اینکه چاره‌ای نداریم برای اینکه گندم و دیگر محصولات کشاورزی را تولید کنیم.
سوال: دلیلش این است که الگوی کشت رعایت نمی‌شود درست است؟
حاجی دلیگانی: الگوی کشت را وزارت جهاد هنوز پای کار آنطور که باید و شاید نیامده است.
سوال: شما در استان هنوز برنج می‌کارید؟
حاجی دلیگانی: خیلی خیلی محدود یعنی می‌خواهم بگویم تولید و کشت آن الان در خیلی از استان‌هایی که قبلاً نبوده بیشتر شده است، اما نکته دیگری که وجود دارد بحث احیای زاینده رود یعنی اگر زاینده رود احیا نشود همین دشتی که به آن اشاره کردم و شهر‌هایی که اشاره کردم واقعاً شاید دچار فروچاله شود به جای فرونشست، نکته بعدی ضرورت انتقال آب بیشتر از دریا و جا‌هایی که امکان دارد.
سوال: الان شما فرمودید احیای زاینده رود به نظر شما الان امکان احیای زاینده رود هست؟
حاجی دلیگانی: بله. می‌تواند باشد سندی هم در دولت گذشته تنظیم شد منتها به مرحله اجرا نرسید و آن اینکه در آن سند آمده بود نشست‌ها، گفت‌و‌گو‌ها با استان‌هایی که می‌تواند کمک کنند، چون واقعاً استان اصفهان بگوییم فقط استان اصفهانی‌ها نیستند بلکه جمعیتی که الان در استان اصفهان ساکن هستند جمعیتی مرکب از کل کشور و خصوصاً استان‌های همجوار هستند و ما باید با هم صحبت کنیم واقعیت‌های همدیگر را درک کنیم حقوق همدیگر را رعایت کنیم، اما از آن طرف بالاخره بخش کشاورزی الان کشاورزی که می‌بیند درخت ۷۰ ساله‌اش دارد خشک می‌شود گریه می‌کند کشاورز آمده گریه می‌کند چه در غرب اصفهان، چه در شمال اصفهان، چه در شرق اصفهان و چه در جنوب واقعیت‌هایی که وجود دارد باید اینها را بپذیریم.
سوال: الان چالشی هم مطرح می‌شود آقای نادی هم به طرح طوبی اشاره کردند و گفتند طرح طوبی اجرا می‌شود آیا باغات برای ما مهمتر است یا بحث فرهنگ و تمدنمان، یعنی چالش‌های به این صورت هم مطرح می‌کنند اولویت بندی به چه صورت باید باشد؟
حاجی دلیگانی: اینها می‌توانند منافاتی با هم نداشته باشند بالاخره هیچ ایرانی دوست ندارد سی و سه پل خراب بشود یا مثلاً مسجد شیخ لطف‌الله خراب بشود اینها تمدن‌های ما هست اینها جای خود هست از آن طرف هم بالاخره باید ما بتوانیم امنیت غذایی را هم فراهم بکنیم روش‌های کشت را اصلاح کنیم، مواردی که تبخیر اتفاق می‌افتد، چون می‌دانید بیشترین هدر رفت آب در تبخیر است که اتفاق می‌افتد بحث آبخیزداری توجه بیشتری به آن بشود، راهکار‌های دیگری که است تزریق پساب زمین باید روی این مطالعه بشود بالاخره ما آبی را داریم در سیستم آب و فاضلاب در آب شرب استفاده می‌شود پساب آن باید به نحوی کاری کنیم که دیگر تبخیر نشود در صنایع تزریق به آبخوان‌ها اینها مسائلی است که می‌شود اتفاق بیفتد یا ایجاد بارندگی‌های مصنوعی که در دیگر نقاط دنیا مرسوم است اینجا هم مسائلی از افرادی هم اعلام آمادگی کردند که بیایند و بتوانند کار کنند ما باید بتوانیم از اینها استقبال کنیم اخیرا فردی بیان کرده بود که من آمادگی دارم بنده هم جلسه‌ای قبلا با ایشان داشتم ایشان را بیاوریم بگوییم بیا انجام بده، این هم یکی از جهاتی است که باید مد نظر داشته باشیم و سرجمع آن، اینکه ما باید مسائل را ترکیبی ببینیم نمی‌توانیم یک بخش را بگوییم و یک بخش را نگوییم الان توسعه گلخانه‌هایی که اتفاق افتاده بحث آب دریا که برای صنایع فقط، چون قیمت آب طوری است که ما صنایع را بتوانیم از آب زیرزمینی جدا کنیم این خودش حرکت مثبتی می‌تواند باشد و از این گونه فعالیت‌ها اگر انجام بدهیم کم کم شاید بتوانیم بحث را به یک شرایطی برسانیم، ببینید واقعیت این است از سال ۱۳۷۷ تا الان دچار کم بارشی و خشکسالی شدیم و تقریباً می‌توانیم بگوییم اقلیم عوض شده است یک دهه خشکسالی نداریم از سال ۷۷ تا الان وضعیت ما اینطور است خوب است که ملت ایران همه این را بدانند که واقعیتی که وجود دارد در اصفهان این هست.
سوال: آقای دکتر، نظر بسیاری از کارشناسان این است که اگر زاینده رود احیا شود این اتفاق ممکن است روندش خیلی کند بشود یا متوقف شود یا بهبود پیدا کند، واقعاً می‌شود در این شرایط برای احیای زاینده رود کاری کرد؟
جمالی نژاد: بله. هیدروگراف برخی جاها در شهر اصفهان نشان می‌دهد بعد از سال ۸۷، ۸۸ بود که رودخانه زاینده رود کاملا خشک شد افت سطح آب در سطح این شهر به شدت نمود پیدا کرده و در خود شهر اصفهان خشک شدن رودخانه زاینده رود این فرونشست را حادث کرد، باور داریم که می‌شود مهار کرد و باور داریم که می‌شود این راه سخت و پرچالش را به سرانجام رساند و باور داریم که هیچ کاری نشد ندارد ولی به این شرط که همه همت کنیم، ببینید آقای حاجی دلیگانی اول فرمایشاتشان فرمودند در جنگ تحمیلی اصفهانی‌ها می‌شود گفت امتحان خودشان را پس دادند خدمت مردم خوب اصفهان بودیم خدمت حضرت آقا رسیدیم فرمایشی داشتند نزدیک به این مضمون که در بحث هنر، اصفهان همیشه سرآمد بوده و هست، در بحث صنعت، اصفهان همیشه سرآمد بوده و هست، در بخش دانش، اصفهان همیشه سرآمد بوده و همه این را می‌دانستند در بحث علم همه موضوعات اصفهان سال‌های سال سرآمد بوده و یک فرهنگ غنی داشته و این را مردم جهان همیشه می‌دانستند ایشان این جمله‌شان خیلی ارزشمند بود گفتند یک مورد را شاید مردم جهان محک نزده بودند و آن هم فداکاری و ایثار بود، فرمودند که این را در جنگ تحمیلی محک زدند، در دفاع مقدس ببینید اصفهان در فلات مرکزی ایران است استان مرکزی بوده و مستقیم درگیر مسائل نظامی نبوده ولی بیشترین میزان شهید را در کشور می‌دهد و بیش از ۱۰، ۱۲ درصد شهدای کشور همین تهاجم ۱۲ روزه اخیر همچنین ما بیش از ۱۲ درصد باز شهدای اخیر را داشتیم، می‌خواهم بگویم دل اصفهانی‌ها برای همه می‌تپد چرا، راه حل هست دل همه هم بتپد برای اصفهان و این اتفاق بیفتد حداقل در خود مجموعه ذیربطش، در وزارتخانه‌های مربوط اش این مسائل که گفتم واقعاً من به عنوان استاندار فقط پیگیری نکنم دغدغه وزارتخانه ذیربطش هم باشد، مدیران ذیربطش هم باشد، سازمان ذیربط هم باشد آنها هم پروژه خودشان بدانند و آن را دنبال کنند به نظرم اگر واقعاً این اتفاق بیفتد این امکان هست با همکاری مردم و همدلی مردم، باور کنید من از اول بهار بدنم می‌لرزد کشت بهاره می‌خواهند انجام بدهند کشاورز که واقعاً هیچ چیزی ندارد یک زمانی زکات بده بود الان زکات بگیر شده است، اول پاییز بدنم می‌لرزد این بنده خدا‌ها می‌خواهند کشت پاییزه کنند آب نیست به همین دلیل می‌خواهم عرض کنم که می‌شود مدیریت کرد من چند نکته امیدبخش عرض کنم که بگویم امکان‌پذیر هست ولی اگر همت کنیم، یک، دوستان ما در وزارت نیرو، دوستان در محیط زیست کمک کنند پروژه‌هایی که خودشان هم اذعان دارند واقعا سرعت بگیرد، دوم، اصفهان در زمینه مدیریت مصرف بهترین استان است مستحضر هستید ما در اصفهان با حدود ۱۶ و ۷ دهم درصد رتبه اول را در آب بدون درآمد داریم سرانه مصرف آب شرب مردم اصفهان ۱۵ درصد کمتر از متوسط کشور است خیلی مهم است، ۱۵ درصد کمتر از متوسط کشور است، در زمینه صنعت بزرگترین سیستم‌های باز چرخانی آب در کشور در اصفهان احداث شده است در زمینه کشاورزی میزان راندمان و بهره‌وری از متوسط کشوری بسیار بیشتر است، در فضای سبز اصفهان مستحضر باشید من خودم، چون سال‌ها شهردار اصفهان بودم، سال‌ها معاون شهرداری اصفهان بودم تنها کلان شهری است که علی رغم یعنی اگر بخواهیم ترک فعلی بگوییم شهرداری انجام داده بله ترک فعل انجام داده است باید سالیانه توسعه فضای سبز می‌داشته که نداشته است و متاسفانه سرانه‌اش همان سرانه تقریباً ۲۰ سال پیش است تقریباً سرانه دهه ۶۰ است می‌خواهم بگویم مسائل زیادی که می‌شود بحث کرد در زمینه فضای سبز باز می‌شود بردش به سمت فضای سبز عمودی همان کاری که آقای رئیس جمهور هم دستور دادند چمن را بعضی جاها محدود کردند یا مثلاً اتفاقاتی که در کشاورزی اصفهان دارد می‌افتد مستحضر هستید اخیراً واقعا داریم اصلاح الگوی کشت را خیلی از نقاط اصفهان عمل می‌کنیم، بحث برنج را فرمودید در اصفهان زمانی بود بهترین برنج کشور برنج لنجان بود میزان بسیار زیادی تقریباً کشت می‌شد شاید الان بسیار جزئی شاید الان من شنیدم یک درصد خیلی محدود آن هم کسی که مثلاً در یک منطقه محدود انجام می‌دهد، می‌خواهم عرض کنم عدم توسعه صنعت است اینجا قرار نیست که من دغدغه آقای رئیس جمهور را رفع کنم دغدغه وزرا را رفع کنم، دغدغه مجموعه دولت عزیز را رفع کنم که ما اگر هم در حوزه انتقال آب کار انجام می‌دهیم قرار نیست توسعه صنعت داشته باشیم هر آنچه که از صنعت برای ما ایجاد شده بس است، اصفهان دارد خفه می‌شود تا گردن اصفهان دود است، تا گردن اصفهان آلودگی هوا است دیگر بس است اگر هم قرار است کاری انجام بشود صنعت‌های تک است، فناوری‌های نوین است اصفهان شهر خلاق است استان اصفهان استان زیست بوم نوآوری و فناوری است شهرک علمی تحقیقاتی را توسعه بدهیم کار‌های های تک را توسعه بدهیم، صنایع کربن صفر را، می‌خواهم عرض کنم اگر توجه فرموده باشید ما اولویت‌های استان را گفتیم ۳ به علاوه یک روز‌های اول که من استاندار اصفهان شدم ۳ اولویت مشخص کردم اول گردشگری بود صنعت پاک می‌شود که اصلاً آب نمی‌خواهد، دوم هوش مصنوعی بود و سوم انرژی‌های نو، دیدیم هوش مصنوعی چقدر مهم بود در این جنگ ۱۲ روزه، انرژی‌های نو چقدر در این ناترازی‌ها مهم است، گردشگری هم که اصفهان همیشه بوده و هست یکی هم اضافه کردیم ۳+۱ خانواده محوری است که خیلی از آسیب‌های اجتماعی را کم می‌کند به همین دلیل می‌خواهم عرض کنم که یقیناً در این عرصه این را عرض کنم خوشبختانه ما در بحث توسعه صنعت بر اساس سند آمایش سرزمینی یکی از استان‌های هستیم که صنایع پاک را داریم رویش کار می‌کنیم به جد هم کار می‌کنیم، تعریف محور‌های توسعه کم آب بر، آب صفر حتی داریم در حوزه کشاورزی می‌رویم به سمت کشت‌های کم آبخواه این را عرض کنم در دانشگاه صنعتی اصفهان زمانی که من شهردار بودم حدود ۱۵ سال پیش حداقل چندین جلد کتاب کار کرده بودیم که چه کار کنیم گونه‌هایی را در اصفهان به عنوان فضای سبز بکاریم که کم آبخواه باشند، مقاوم به خشکی باشند.
سوال: منظورتان این است که در مجموع داریم به این سمت می‌رویم که بتواند اصل، راهکار عملیاتی باشد ولی الان در سطح ملی توانستید این توجهات را به ویژه دولت را به ویژه سازمان برنامه و بودجه را در بودجه سال آینده جلب کنید که این اتفاق ملی است برای کشور که به ویژه اصفهان رتبه اول را دارد.
جمالی نژاد: من احساسم بر این است که در این حوزه بیشتر باید کار کنیم ببینید فرمودند من یک جمله‌ای را از آقای حداد عادل بگویم که این جمله خیلی قشنگ است ایشان می‌فرمایند که اصفهان ۳ دوره پایتخت کشور بود و فرمودند علی رغم اینکه ۴۰۰ سال است که اصفهان پایتخت نیست مردم جهان هنوز باور نکردند که اصفهان پایتخت نیست، چون بعد از مکه مکرمه در سال ۲۰۰۶ اصفهان می‌شود پایتخت فرهنگ جهان اسلام یک تمدن کهن، یک تمدن ریشه‌دار چند هزار ساله در راه ابریشم من بحثم این است که اگر واقعاً همه همت کنند تمام بحث‌های ما هم بازی برد برد است، همه برای ما عزیز هستند من سال‌های سال معاون وزیر کشور بودم، سال‌های سال رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور بودم اذعان می‌کنند دوستانمان ۱۴۸۰ شهر داشتیم شهر به شهر رفتم بازدید، باور کنید من هر شهری می‌رفتم استان‌های همجوار بغض می‌کردند پیگیر مسائل مالی و ریالی، همه برای من عزیز هستند ولی بحث این است که فعلاً اصفهان نیاز به کمک دارد و یقیناً باید دولتمردان و همه کمک کنند این تمدن را حفظ کنیم.
سوال: ان شاالله، آقای حاجی دلیگانی آیا همچنان می‌شود پیگیری‌های دیگری را در مجلس انجام داد بلکه این ماجرا یک مقدار شرایط بهتری پیدا کند؟
حاجی دلیگانی: چند نکته محور پایانی عرض کنم یکی اینکه ما کاملاً امیدوار به آینده و حل مسئله هستیم، اما چند نکته، یک، اینکه ما باورمان است که خودمان کمتر توانستیم این مشکلی که مربوط به این استانی است که همه کشور هم آن را دوست دارند مثل ما که همه کشورمان را دوست داریم منعکس کنیم، نکته دوم این است که به نظر می‌رسد مسئولین ملی کشور، نه مسئولین استانی بیایند و آنچه واقعیت راجع به این مسئله که امشب باید تشکر کنیم از صدا و سیما که آمد به آن پرداخت را تبیین کنند آنکه واقعیت دارد همان که هست را بگویند بله این آمار و ارقام این وضعیتی است که وجود دارد پس مسئولین ملی که دیگر تفاوتی برایشان نداشته باشد این استان یا آن استان، سوم اینکه هرچه، چون هرچه خودمان می‌گوییم شاید باور بقیه نشود که ما چنین شرایطی داریم نکته بعدی اینکه باید بنشینیم با هم گفت‌و‌گو کنیم بر اساس معیار حق یعنی حق همدیگر را به رسمیت بشناسیم و بر اساس واقعیت، چون بنده معتقد هستم همین که زاینده رود الان خشک هست و باعث این فرونشست شده است هیچ ایرانی دوست ندارد چنین وضعیتی را ببیند وقتی می‌آیند کنار این زاینده رود فعلی غم همه وجودشان را در بر می‌گیرد بنابراین هر ایرانی دوست دارد اینجا تغییر وضعیت پیدا کند مثل گذشته حداقل بشود بنابراین باید بنشینیم با همه کسانی که می‌توانند در این موضوع زیربط باشند با هم بر اساس معیار حق، حق را بپذیریم واقعیت را بپذیریم و گفت‌و‌گو کنیم و انشالله بتوانیم حرکتمان را به نحوی انجام بدهیم که مردم ایران در آینده ما را مواخذه نکنند.
