مکانیسم ماشه، بندی در توافق برجام است که به کشورهای غربی اجازه می‌دهد بدون نیاز به قطعنامه جدید، تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را بازگردانند. به گفته فواد ایزدی، عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان، این ابزار بیش از آنکه تأثیر اقتصادی داشته باشد، ابزاری سیاسی و روانی است که می‌تواند با ایجاد التهاب در بازارها، اقتصاد ایران را تحت فشار قرار دهد.
ایزدی تأکید می‌کند که ایران می‌تواند با دیپلماسی هوشمندانه، از اختلافات میان آمریکا و اروپا و همچنین حمایت چین و روسیه بهره ببرد تا از اجماع جهانی علیه خود جلوگیری کند. تجربه سال ۲۰۲۰ نشان داد که حتی متحدان غربی آمریکا نیز در برابر فعال‌سازی یک‌جانبه ماشه مقاومت کردند، و این فرصت بزرگی برای ایران است.
سازمان همکاری شانگهای، بریکس و جنبش عدم تعهد، به گفته ایزدی، بسترهایی مناسب برای ایران هستند تا روایت خود را در صحنه جهانی تقویت کند. ایران می‌تواند با استفاده از این نهادها نشان دهد که مکانیسم ماشه بیشتر ابزاری سیاسی است تا حقوقی، و از این طریق مشروعیت اقدامات خود را افزایش دهد.
ایزدی معتقد است که بزرگ‌ترین اثر مکانیسم ماشه، ایجاد التهاب روانی در بازارهای ایران است. حتی شایعه فعال‌سازی آن می‌تواند قیمت دلار و طلا را بالا ببرد. برای مقابله، ایران باید:
اطلاع‌رسانی شفاف: گزارش‌های مستمر درباره ذخایر ارزی و وضعیت تجارت خارجی، اعتماد عمومی را تقویت می‌کند.
مدیریت بازار ارز: عرضه هدفمند و جلوگیری از سفته‌بازی، آثار روانی افزایش قیمت دلار را کاهش می‌دهد.
تقویت سرمایه اجتماعی: بهبود خدمات عمومی و مبارزه با فساد، اعتماد مردم به توانایی دولت در مدیریت بحران را افزایش می‌دهد.
ایزدی تأکید می‌کند که بازدارندگی راهبردی، کلید حفظ منافع ملی است. ایران می‌تواند با تکیه بر سیاست صلح‌آمیز هسته‌ای، مشروعیت بین‌المللی خود را حفظ کند، اما طرح گزینه‌هایی مانند خروج از NPT (بر اساس ماده ۱۰) می‌تواند به عنوان اهرم فشار عمل کند. تقویت توان موشکی و نفوذ منطقه‌ای نیز پیام روشنی به طرف مقابل می‌فرستد که ایران در برابر فشارها منفعل نخواهد بود.
مکانیسم ماشه، ایران را به بازنگری در دکترین امنیتی و هسته‌ای خود دعوت می‌کند. ایزدی پیشنهاد می‌دهد که ایران می‌تواند بدون روی آوردن به گزینه‌های پرهزینه، هزینه اقدامات علیه خود را برای طرف مقابل بالا ببرد. این رویکرد، نه‌تنها بازدارندگی ایران را تقویت می‌کند، بلکه جایگاه آن را در مذاکرات بین‌المللی بهبود می‌بخشد.
مکانیسم ماشه، اگرچه چالشی سیاسی و روانی است، اما با دیپلماسی هوشمندانه، تقویت سرمایه اجتماعی و بازدارندگی راهبردی می‌تواند به فرصتی برای ایران تبدیل شود. این کشور با استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی و مدیریت جنگ روانی، نه‌تنها می‌تواند اثرات منفی ماشه را خنثی کند، بلکه جایگاه خود را در نظام جهانی مستحکم‌تر سازد.
