خبرگزاری مهر، گروه استانها- عاطفه وفاییان: روز جهانی سوادآموزی که هر ساله در ۸ سپتامبر (۱۷ شهریور) در تقویم یونسکو ثبت شده است، یادآور تلاش‌های جهانی برای ریشه‌کنی بی‌سوادی و ارتقای سطح آگاهی جوامع بشری است. این روز، علاوه بر تاکید بر حقوق بنیادین افراد در بهره‌مندی از آموزش، فرصتی برای ارزیابی دستاوردها و چالش‌های حوزه سوادآموزی فراهم می‌آورد. مفهوم سواد در دنیای معاصر، فراتر از مهارت خواندن و نوشتن تعریف می‌شود؛ امروز یونسکو دوازده نوع سواد، از سواد رسانه‌ای و دیجیتال تا سواد زیست‌محیطی و مالی را شناسایی کرده است که هر یک در ارتقای کیفیت زندگی نقش مؤثری دارند. سواد به ابزاری حیاتی برای پیشرفت فردی و توسعه جمعی بدل شده است.
امسال شعار انتخاب‌شده توسط یونسکو «ارتقا سوادآموزی در عصر دیجیتال» است که بر ضرورت مهارت‌آموزی و آموزش‌های روزآمد، به‌ویژه در حوزه فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی تأکید دارد. این رویکرد، تحولی اساسی در نظام‌های آموزشی جهان ایجاد کرده و نقش سواد دیجیتال را برجسته‌تر از همیشه کرده است.
خراسان رضوی، پیشگام پویش ملی «باسواد»
در همین راستا، اداره‌کل آموزش و پرورش خراسان رضوی با آغاز پویش «باسواد»، گام بلندی برای هماهنگی برنامه‌های سوادآموزی با استانداردهای یونسکو برداشته است. این پویش همه اقشار جامعه را هدف قرار داده و بر یادگیری مهارت‌های زندگی تطبیق یافته با شش ساحت تربیتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، تاکید دارد. اجرای این پویش، بستر تعامل و مشارکت جمعی را فراهم آورده و با دریافت آثار در قالب‌های متنوع، امکان خلاقیت، ارتقای دانش و تقویت توانمندی‌ها را برای همگان مهیا می‌کند. آغاز این حرکت، گامی است در جهت تولید و ترویج محتوای آموزشی و گسترش مهارت‌های ضروری در سطح جامعه، با امید به کاهش شکاف‌های سواد و افزایش کیفیت زندگی شهروندان خراسان رضوی و ایران اسلامی.
تقویت سوادآموزی در خراسان رضوی با همکاری رسانه‌ها
مصطفی عبدی، معاون سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به نقش اثرگذار رسانه‌ها در توسعه آموزشی و کاهش آسیب‌های اجتماعی، از راه‌اندازی پایگاه‌های رسمی سوادآموزی در مدارس استان از مهرماه امسال خبر داد و اظهار کرد: این اقدام، برای نخستین بار در کشور، سوادآموزی را از حالت غیررسمی به ساختار رسمی آموزش‌وپرورش وارد می‌کند.
معاون سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی افزود: تجربه نشان داده هرگاه رسانه‌ها در موضوعات آموزشی فعال شده‌اند، تحولات قابل توجهی رقم خورده است. نمونه بارز آن، رشد چشمگیر آمار ثبت‌نام سوادآموزان پس از اطلاع‌رسانی رسانه‌ها بود.
وی با بیان اینکه نهضت سوادآموزی از سال ۱۳۵۸ تاکنون به عنوان بخشی از آموزش و پرورش به فعالیت خود ادامه داده است، یادآور شد: یکی از چالش‌های اساسی این حوزه، ضعف اطلاع‌رسانی بوده که امروز با تعامل رسانه‌های متعهد، این خلأ در حال برطرف شدن است.
عبدی گفت: در سال جاری ۸ هزار و ۴۲۷ نفر در دوره‌های سوادآموزی استان جذب شده‌اند که ۶ هزار و ۲۲۵ نفر پس از تأیید مراحل نظارت و بازرسی در حال تحصیل یا شرکت در آزمون پایان دوره هستند، در دوره سوادآموزی پایه هزار و ۳۱۴ نفر، در دوره انتقال ۳ هزار و ۱۰۶ نفر و در دوره تحکیم هزار و ۸۰۵ نفر مشغول به تحصیل بوده و یا در آزمون نهایی شرکت کرده‌اند.
معاون سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی از تغییر مهم در ساختار آموزشی خبر داد و گفت: از مهرماه ۱۴۰۴، پایگاه‌های رسمی سوادآموزی در ۱۱۵ مدرسه منتخب استان مستقر خواهند شد. این پایگاه‌ها تمامی فرآیندهای جذب، ثبت‌نام، شناسایی، آزمون و نظارت را بر عهده دارند و مدیر مدرسه به عنوان ناظر حوزه سوادآموزی فعالیت می‌کند.
وی با اشاره به طرح‌های اثرگذار در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی افزود: ۶۰ درصد پرونده‌های ارجاعی در طرح نماد مربوط به دانش‌آموزانی است که والدین کم‌سواد یا بی‌سواد دارند. ارتقای سواد عمومی خانواده‌ها می‌تواند نقش اساسی در پیشگیری از اعتیاد، افسردگی و بازگشت به جرم ایفا کند.
مهارت‌آموزی همراه با سوادآموزی
به گفته عبدی کلاس‌های سوادآموزی در زندان‌ها و مراکز یادگیری محلی علاوه بر آموزش خواندن و نوشتن، مهارت‌هایی مانند خیاطی، سبدبافی و شیرینی‌پزی را نیز آموزش می‌دهند تا زمینه اشتغال و خودکفایی سوادآموزان فراهم شود. وی از اجرای موفق این طرح در مراکز حاشیه‌نشین، روستاها و میان اتباع خارجی خبر داد.
معاون سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی بیان کرد: با مشارکت نهادهایی چون سپاه پاسداران، بسیج، فنی‌وحرفه‌ای و سازمان تبلیغات اسلامی، شبکه گسترده‌ای برای ارتقای سطح سواد و توانمندسازی مردم ایجاد شده است و این مسیر با قدرت ادامه خواهد یافت.
آغاز پویش «باسواد» در خراسان رضوی همزمان با روز جهانی سوادآموزی
وی از آغاز پویش «باسواد» همزمان با ۱۷ شهریور، روز جهانی سوادآموزی خبر داد و گفت: این پویش بر ارتقای مهارت‌های دوازده‌گانه یونسکو و شش ساحت تربیتی سند تحول بنیادین تمرکز دارد و تا هفتم دی‌ماه ادامه خواهد داشت.
عبدی گفت: یونسکو هر سال با تعیین یک شعار جهانی، برنامه‌هایی برای ترویج و توسعه سواد در سطح جهان برگزار می‌کند. مفهوم سوادآموزی امروز تنها به خواندن و نوشتن محدود نیست، بلکه شامل مهارت‌هایی می‌شود که کیفیت زندگی را ارتقا می‌دهد. یونسکو ۱۲ نوع سواد را معرفی کرده که یادگیری آنها می‌تواند زندگی افراد را دگرگون سازد.
معاون سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی با اشاره به شعار سال ۲۰۲۵ یونسکو «ارتقا سواد آموزی در عصر دیجیتال» افزود: این شعار بر ضرورت به‌روز شدن مهارت‌ها و آموزش‌های دیجیتال به‌ویژه در عصر هوش مصنوعی تأکید دارد.
وی ادامه داد: در همین راستا، اداره‌کل آموزش و پرورش خراسان رضوی پویش «باسواد» را آغاز کرده که جامعه هدف آن تمامی اقشار مردم هستند. این پویش، مهارت‌های دوازده‌گانه یونسکو را با شش ساحت تربیتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تطبیق داده است و آثار ارسالی در پنج قالب متنی، ویدئویی، صوتی، پوستر و گرافیکی دریافت می‌شود.
به گفته عبدی، این پویش از ۱۷ شهریور تا ۱۰ آبان آثار را دریافت خواهد کرد و داوری آنها از ۱۰ آبان تا پایان آذر انجام می‌شود. برگزیدگان نیز در هفته سوادآموزی (۱ تا ۷ دی‌ماه) و همزمان با سالروز پیام تاریخی امام خمینی (ره) مبنی بر تأسیس نهضت سوادآموزی مورد تقدیر قرار می‌گیرند.
معاون سوادآموزی خراسان رضوی هدف از این اقدام را «تولید و ترویج محتوای آموزشی در جامعه و گسترش مهارت‌های ضروری برای زندگی» عنوان کرد.
لزوم تطبیق برنامه‌های آموزشی با تحولات جهانی
الهام رشیدی، استاد علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با تأکید بر ضرورت تطبیق برنامه‌های آموزشی با تحولات جهانی اظهار کرد: امروزه مفهوم سواد محدود به خواندن و نوشتن نیست و آموزش مهارت‌های دوازده‌گانه‌ای که یونسکو تعریف کرده، از نیازهای اساسی جامعه به‌شمار می‌رود. وی گفت: این مهارت‌ها شامل سواد رسانه‌ای، دیجیتال، زیست‌محیطی، مالی و عاطفی است که هرکدام به نوعی زندگی فردی و اجتماعی را متحول می‌کنند.
استاد علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به راه‌اندازی «پویش باسواد» در خراسان رضوی افزود: این پویش با بهره‌گیری از ظرفیت‌های سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، فرصت مناسبی برای به‌روزرسانی آموزش‌ها و مهارت‌محوری در نظام تعلیم و تربیت فراهم آورد. ترکیب این دو رویکرد یعنی استانداردهای جهانی و مبانی بومی می‌تواند در ارتقای سطح آموزش و کیفیت زندگی مؤثر واقع شود.
وی تصریح کرد: موفقیت پویش‌های این‌چنینی نیازمند تداوم، نظارت و همگرایی نهادهای فرهنگی و آموزشی است، چرا که تحول آموزشی با اجراهای مقطعی تحقق نخواهد یافت.
رشیدی با بیان اینکه مشارکت گسترده مردم، به‌ویژه معلمان و خانواده‌ها کلید موفقیت چنین برنامه‌هایی است، تأکید کرد: آگاهی‌بخشی عمومی و افزایش سواد رسانه‌ای می‌تواند اثرگذاری این پویش را در جامعه چند برابر کند.
رشیدی خاطرنشان کرد: یکی از مزیت‌های پویش «باسواد» این است که هر فرد می‌تواند فارغ از سن و تحصیلات، در آموزش و تولید محتوا نقش فعال داشته باشد و استعدادها و تجربیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارد، این رویکرد خلاقانه، انگیزه یادگیری مادام‌العمر را تقویت کرده و کمک می‌کند تا آموزش صرفاً در مدرسه خلاصه نشود.
استاد علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد تأکید کرد: اگر بتوانیم این فرهنگ را در جامعه نهادینه کنیم که آموزش و پرورش همگام با تحولات جهانی پیش برود و دستیابی به سواد را فراتر از قالب‌های سنتی ببینیم، قطعاً شاهد رشد سطح زندگی و افزایش نشاط اجتماعی خواهیم بود. وی گفت: پویش «باسواد» گام مهمی در این مسیر است و حمایت از آن وظیفه همه ماست.
روایتی از بانوی سوادآموز شرکت کننده در پویش «باسواد»
در ادامه زهره یزدانی، بانوی سوادآموز شرکت‌کننده در پویش «باسواد» از تربت‌جام نیز با اشاره به پویش «باسواد» و اهمیت این پویش در زندگی شخصی و اجتماعی خود اظهار کرد: ورود من به این برنامه فقط به خاطر یادگیری خواندن و نوشتن نبود، بلکه به دنبال کسب توانایی‌های تازه برای حضور فعال‌تر در جامعه بودم.
بانوی سوادآموز شرکت‌کننده در پویش «باسواد» افزود: وقتی فهمیدم این پویش فراتر از آموزش سنتی و دربرگیرنده مهارت‌هایی مانند سواد رسانه‌ای و مالی است، ترغیب شدم تجربه‌ام را با دیگران به اشتراک بگذارم.
وی گفت: برای نخستین بار توانستم با ضبط یک روایت صوتی تجربه زندگی خود را ثبت کنم و همین مسئله اعتماد به نفس مرا افزایش داد.
یزدانی تصریح کرد: یادگرفتن مهارت‌های جدید نه‌تنها راه‌های تازه‌ای برای آموزش فرزندانم باز کرد بلکه باعث شد در محیط خانواده و حتی محله نقش فعال‌تری داشته باشم.
بانوی سوادآموز شرکت‌کننده در پویش «باسواد» خاطرنشان کرد: پویش «باسواد» سبب شد با خانواده‌های دیگری آشنا شوم که مثل من اشتیاق یادگیری داشتند.
وی افزود: این ارتباط‌ها سبب شد شبکه‌ای از حمایت و همکاری به وجود بیاید و همه ما باور کنیم می‌توانیم تغییرات مثبتی رقم بزنیم.
یزدانی با تأکید بر اهمیت حمایت مسئولان از استمرار چنین برنامه‌هایی گفت: اگر آموزش صرفاً به مدرسه یا سن خاصی محدود نشود و برای هر فرد در هر جایگاهی فرصت یادگیری فراهم شود، قطعاً جامعه‌ای شاداب‌تر و توانمندتر خواهیم داشت.
بانوی سوادآموز شرکت‌کننده در پویش «باسواد» افزود: ایجاد فضای رقابتی و تقدیر از برگزیدگان هم انگیزه مضاعفی برای تلاش بیشتر در مسیر آموزش فراهم کرد.
وی تصریح کرد: امیدوارم پویش‌هایی مانند «باسواد» تداوم یابد و جرقه‌ای برای تغییر رویکرد به آموزش و یادگیری در بین بزرگسالان و حتی مادران باشد. من امروز خودم را نه تنها باسوادتر، بلکه توانمندتر و تاثیرگذارتر از همیشه می‌بینم.
اهمیت سوادآموزی و حرکت‌های ملی
پویش «باسواد» نمونه‌ای از حرکت‌های ملی برای ترویج سواد به معنای وسیع کلمه است، که با توجه به نیازهای امروز جامعه و تحولات جهانی، نوآوری و خلاقیت را محور توسعه قرار داده است. افزایش سواد، از ارکان حیاتی در تحقق عدالت اجتماعی، کاهش فقر و دستیابی به توسعه پایدار است. این پویش، بستری مناسب برای شناسایی استعدادهای جدید و ارتقای سطح زندگی افراد جامعه به شمار می‌آید. دریافت آثار شهروندان در قالب‌های گوناگون، زمینه‌ساز رشد فرهنگی، ارتقای سواد رسانه‌ای و تقویت روحیه مشارکت شد. رقابت سالم و تقدیر از برگزیدگان، خود باعث انگیزه و اشتیاق بیشتر در عرصه آموزش خواهد بود.
شکل‌گیری برنامه‌های سوادآموزی براساس استانداردهای جهانی و تمرکز بر مهارت‌های روز در پویش «باسواد»، نویددهنده نسلی است که توانایی حل چالش‌های عصر دیجیتال را دارد و می‌تواند در مسیر توسعه قدم بردارد. با استمرار، ترویج و نهادینه‌سازی این گونه پویش‌ها و با نگاهی جامع به تعلیم و تربیت، امید است که جامعه ایرانی نه فقط در خراسان رضوی، بلکه در سراسر کشور، به سوی آینده‌ای روشن و باسوادتر حرکت کند؛ جایی که هر فرد، با هر توانایی و سن، فرصت رشد و شکوفایی خود را پیدا کند.
