به گزارش همشهری آنلاین، آیا تا به حال آزمایش خون داده‌اید و با اصطلاح "پلاکت پایین" روبه‌رو شده‌اید؟ پلاکت خون پایین می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل مهم در بدن باشد. کاهش تعداد پلاکت‌ها در خون اگر از یک حدی پایین‌تر برود، نه تنها باعث نگرانی می‌شود بلکه می‌تواند فرد را در معرض خونریزی‌های داخلی و خارجی قرار دهد. اما دقیقاً پلاکت خون پایین چیست؟ چه زمانی باید نگران شویم و برای درمان اقدام کنیم؟
پلاکت خون چیست و چرا اهمیت دارد؟
پلاکت‌ها (Platelets) یا ترومبوسیت‌ها، سلول‌های کوچکی در خون هستند که وظیفه اصلی آن‌ها کمک به لخته شدن خون و جلوگیری از خونریزی است. وقتی جایی از بدن زخم می‌شود، پلاکت‌ها در محل آسیب جمع می‌شوند و با تشکیل لخته، جلوی خونریزی را می‌گیرند. پایین بودن سطح پلاکت می‌تواند مانع از عملکرد مناسب این سیستم شود.
شناخت میزان طبیعی پلاکت برای درک اهمیت آن ضروری است. به‌طور طبیعی، تعداد پلاکت‌ها بین ۱۵۰هزار تا ۴۵۰هزار عدد در هر میکرولیتر خون است. اگر این عدد کمتر از ۱۵۰هزار باشد، به آن ترومبوسیتوپنی گفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: برای افزایش پلاکت خون چه بخوریم؟
نشانه‌های پلاکت خون پایین چیست؟
پلاکت خون پایین ممکن است در ابتدا هیچ علامتی نداشته باشد، اما در موارد شدیدتر، نشانه‌هایی آشکار می‌شوند:
- کبودی‌های بی‌دلیل: ظاهر شدن کبودی حتی با ضربه‌های بسیار جزئی یا بدون هیچ علت مشخص
- خونریزی‌های غیرطبیعی: خونریزی از بینی، لثه‌ها یا هنگام مسواک زدن
- قاعدگی شدید در زنان: پریودهای طولانی‌تر یا شدیدتر از حد معمول
- نقاط قرمز یا بنفش زیر پوست: به نام پتشی (Petechiae) که ناشی از خونریزی‌های کوچک زیرپوستی است
- خون در ادرار یا مدفوع: که می‌تواند نشانه خونریزی داخلی باشد
- خستگی یا ضعف عمومی
بیشتر بخوانید: بیماری خود ایمنی چیست؟
علت‌های کاهش پلاکت خون
دلایل کاهش پلاکت در خون بسیار متنوع است و ممکن است به دلایل موقتی یا بیماری‌های زمینه‌ای برگردد:
- عفونت‌های ویروسی: مانند کرونا، آنفلوآنزا، هپاتیت و HIV
- اختلالات خودایمنی: مانند لوپوس یا پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایمنی (ITP)
- داروها: برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، ضدتشنج‌ها یا داروهای شیمی‌درمانی
- مصرف الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند بر مغز استخوان تأثیر منفی بگذارد
- کمبود ویتامین B۱۲ یا فولات
- بیماری‌های مغز استخوان: مانند لوسمی یا کم‌خونی‌های شدید
بیشتر بخوانید: راهکارهایی برای تقویت سیستم ایمنی بدن پس از بیماری
آیا پلاکت پایین همیشه خطرناک است؟
پاسخ بستگی به شدت کاهش پلاکت و دلیل زمینه‌ای آن دارد. در موارد خفیف، ممکن است هیچ خطر جدی وجود نداشته باشد و با درمان علت زمینه‌ای، سطح پلاکت به حالت طبیعی بازگردد. اما در موارد شدید (مثلاً زیر ۵۰هزار)، خطر خونریزی حتی بدون ضربه نیز وجود دارد و باید جدی گرفته شود.
روش‌های درمان پلاکت پایین
درمان به علت زمینه‌ای بستگی دارد. برخی از روش‌های معمول عبارت‌اند از:
- درمان علت زمینه‌ای: مانند توقف مصرف داروی مضر یا درمان عفونت
- داروهای تقویت سیستم ایمنی: برای مواردی که سیستم ایمنی به اشتباه به پلاکت‌ها حمله می‌کند
- تزریق پلاکت: در موارد حاد که خطر خونریزی بالا باشد
- داروهای افزایش پلاکت: مانند Romiplostim یا Eltrombopag که برای تحریک مغز استخوان استفاده می‌شوند
بیشتر بخوانید: هر گروه خونی را چه بیماری هایی تهدید می کند؟
مراقبت‌های خانگی و سبک زندگی مناسب
اگر دچار کاهش پلاکت هستید، رعایت برخی نکات ساده می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند:
- پرهیز از فعالیت‌های سنگین یا ورزش‌های پرخطر
- استفاده از مسواک نرم برای جلوگیری از آسیب به لثه
- اجتناب از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن بدون مشورت با پزشک
- مصرف غذاهای حاوی ویتامین B۱۲، فولات و آهن
- نوشیدن آب کافی و اجتناب از مصرف الکل
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، حتماً با پزشک مشورت کنید:
- کبودی‌های مکرر و بی‌دلیل
- خونریزی غیرقابل توقف
- وجود خون در ادرار یا مدفوع
- احساس ضعف شدید یا بی‌حالی مداوم
- کاهش ناگهانی تعداد پلاکت در آزمایش خون
چگونه از کاهش پلاکت پیشگیری کنیم؟
اگرچه برخی موارد ترومبوسیتوپنی قابل پیشگیری نیستند، اما با رعایت موارد زیر می‌توان خطر آن را کاهش داد:
- واکسیناسیون به‌موقع برای پیشگیری از عفونت‌های ویروسی
- تغذیه سالم و متنوع برای تأمین ویتامین‌های ضروری
- محدود کردن مصرف الکل و ترک سیگار
- بررسی منظم آزمایش خون در افراد با بیماری‌های زمینه‌ای
مراقب نشانه‌ها باشید، سلامت خون‌تان را جدی بگیرید
پلاکت خون پایین اگرچه همیشه خطرناک نیست، اما نادیده گرفتن آن می‌تواند منجر به عوارض جدی شود. شناسایی به‌موقع علائم، پیگیری دلایل زمینه‌ای و رعایت مراقبت‌های روزانه نقش مهمی در حفظ سلامت دارند. اگر شما یا اطرافیانتان با چنین مشکلی روبه‌رو هستید، مشورت با پزشک بهترین قدم برای مدیریت این وضعیت است.
