خسوف یا ماه‌گرفتگی یکی از پدیده های نجومی و از آیات و نشانه‌های خداوند است که دین اسلام در زمان رخداد آن توصیه‌هایی دارد.

 

به گزارش مهر، خسوف، یا ماه‌گرفتگی، پدیده‌ای نجومی است که در زبان عامیه به آن «ماه خونین» نیز گفته می‌شود. در این حالت ماه وارد سایه زمین شده و خورشید و ماه و زمین در یک راستا قرار می‌گیرند. زمین مانع رسیدن نور خورشید به ماه می‌شود و نور سفیدرنگ ماه که حاصل بازتابش نور خورشید است تبدیل به نور سرخ رنگی می‌شود که از جو خود گرفته است.

 

در دین اسلام خسوف و کسوف از رویداد طبیعی و از نشانه‌ها و آیات خداوند است که در زمان تعیین شده خواندن نماز آیات به هر مسلمانی واجب است. عده‌ای با این عقیده که خسوف و کسوف نحسی و شومی دارد این مسئله را به اسلام و روایات و احادیث پیوند می‌زنند در حالی که اینها تنها نشانه‌هایی از عظمت هستی و قدرت خداوند در نظم خلقت پدیده‌ها است تا مردم از آن پند گیرند.

 

در آیه فَإِذا بَرِقَ الْبَصَرُ وَ خَسَفَ الْقَمَرُ وَ جُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ (آنگاه که چشم در دیدن متحیر شود و خسوف خورشید و ماه اتفاق افتد) منظور از خسوف بی نور شدن آن است. طبق آیه شریفه یکی از نشانه‌های قیامت خسوف است که خدای عزوجل نمونه این خسوف را در طول سال، در نقاط مختلف جهان با قرار دادن زمین بین خورشید و ماه و افتادن سایه زمین بر روی ماه نشان می‌دهد تا به جهانیان قدرت و عظمت و بزرگی خود را نشان دهد و به بندگان گوشزد کند که چنین اتفاقی در آستانه قیامت خواهد افتاد و ظلمت به خاطر خسوف کلی در خورشید و ماه، همه جا را فرا خواهد گرفت.

 

 

هیچ سند معتبری نسبت به شومی و نحسی در زمان خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی موجود نیست و گفته‌های مطرح شده نیز هیچ گونه ارزش عقلی، علمی و شرعی ندارد. تنها در برخی احادیث و روایت‌ها سفارشاتی در زنان خسوف و کسوف شده است. امام سجاد علیه السّلام می‌فرماید: «جز شیعیان ما کسی به خاطر خسوف و کسوف و زلزله نمی‌ترسد و به خدا استغاثه نمی‌کند پس اگر یکی از این‌ها رخ داد به خدا پناه ببرید و به او مراجعه کنید. و نیز سفارش شده است که به هنگام نماز آیات پیش‌آمدهای هولناک آخرت و زلزله‌های آن و گرفتگی خورشید و ماه و تاریکی قیامت و ترس خلائق از گرفتار شدن به عذاب و عقوبت الهی را بیاد آور. و دعا و تضرّع بسیار کن و با خوف و خضوع و خشوع از خدا رهایی از آن گرفتاری‌ها را طلب کن و از او بخواه که تو را از آن ظلمت بگذراند و به نور رهنمون شود و از لغزش‌هایت چشم بپوشد. از گناهانت توبه کن به امید آنکه به این نفس شکسته و سرافکنده که از تقصیر خود حیا بر او غلبه کرده نظری کند و توبه‌ات را بپذیرد و لغزشت را ندیده گیرد.»

 

در وسایل الشیعه حدیثی از ا مام محمدباقر (ع) و امام صادق (ع) نقل شده است که فرمودند «هرگاه پروردگار عالم بخواهد ب ندگانش را ب یم دهد و به آنان ترک گناه را یادآوری کند خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی می‌شود، هرگاه چنین شد با ادای نماز به او پناهنده شوید».

 

طبق شریعت اسلام نماز آیات در خورشید گرفتگی یا کسوف، ماه گرفتگی یا خسوف، زلزله چه کم باشد یا زیاد، واجب خواهد شد. علاوه بر این در مواردی مانند، رعد و برق، باد سیاه و سرخ و در کل حوادث طبیعی آسمانی، فرو رفتن زمین و ریزش کوه و در کل حوادث طبیعی زمینی که موجب ترس و وحشت اکثریت مردم شود، خواندن نماز آیات بر فرد واجب می‌شود.

 

نماز آیات دو رکعت است و مانند نماز صبح خوانده می‌شود با این تفاوت که هر رکعت پنج رکوع دارد. پس در رکعت اول و دوم سوره حمد و سوره دوم نماز (مانند سوره اخلاص) پنج بار خوانده می‌شود و پس از هر بار خواند این دو سوره یک رکوع انجام می‌گیرد. پس از رکوع پنجم فرد بلند می‌شود و به سجده می‌رود.

 

نحوه دیگر خواندن نماز آیات این است که سوره حمد تنها یک بار خوانده می‌شود و سوره دوم نماز (مانند سوره ناس یا سوره لیلة القدر که حاوی لااقل پنج آیه هستند) به پنج قسمت تقسیم می‌شود و پس از خواندن هر آیه یک رکوع انجام می‌گیرد. پس از رکوع پنجم فرد بلند می‌شود و به سجده می‌رود.

 

 

یکشنبه ۱۶ شهریور آسمان ایران شاهد این پدیده نجومی است و ماه گرفتگی کامل یا خسوف کلی در آسمان قابل مشاهده است که همگان قادر به دیدن آن با چشم غیر مسلح هستند. این پدیده مهمترین رویداد نجومی سال است که در بسیاری از نقاط جهان هم دیده می‌شود. طبق اعلام کمیته آماتوری نجوم ایران خسوف از ساعت ۲۱:۰۰ شروع می‌شود و حدود ۸۲ دقیقه به طول می‌انجامد و در ساعت ۲۲:۲۲ پایان خواهد یافت. اوج این گرفتگی در حوالی ساعت ۲۱:۴۱ است، زمانی که ماه به عمیق‌ترین بخش سایه زمین وارد می‌شود و قرص آن به‌طور کامل به رنگ سرخ درمی‌آید. اهمیت این خسوف نه‌تنها در مدت زمان طولانی آن بلکه در گستره مشاهده‌پذیری وسیع آن نیز است، چرا که این پدیده در سراسر ایران، بیشتر مناطق آسیا، استرالیا، شرق آفریقا و بخش‌هایی از اروپا به‌وضوح قابل روئیت است، در حالی که قاره آمریکا از مشاهده آن بی‌بهره خواهد ماند.

 

طبق فتوای مراجع عظام تقلید از زمانی که ماه‌گرفتگی شروع می‌شود تا زمانی که به نهایت می‌رسد، این نماز باید با نیت ادا خوانده شود؛ اما از هنگامی که ماه گرفتگی شروع به بازشدن می‌کند تا پایان‌ماه گرفتگی نماز آیات باید با نیت مافی‌الذمه خوانده شود و پس از ماه گرفتگی باید با نیت قضا خوانده شود.