خبرنگار ما روز گذشته در جریان یک تور بازدید شهری، به کوچه حجت‌دوست رفت؛ معبری که به‌دلیل نسبت بالای ساختمان‌های آسیب‌دیده در مقایسه با کل بناهای موجود، به‌عنوان یکی از معدود نقاط جنگ‌زده پایتخت در جریان جنگ تحمیلی ۱۲روزه شناخته می‌شود.
در بخشی از خیابان حجت‌دوست که مورد اصابت حملات رژیم صهیونیستی قرار گرفت، بالای ۸۰درصد هر دو سمت کوچه طیفی از تخریب را تجربه کردند. در این کوچه، پلاک‌هایی وجود دارند که جزء گروه نیازمند به تخریب کامل و بازسازی از نو قرار دارند. گروهی که شهرداری در چیدمان ساختمان‌های آسیب دیده آن را در «گرید D» قرار داده است.
این بازدید، به یکی از ابهامات اساسی پاسخ داد. در کوچه‌ای که تقریبا بخش زیادی از ساختمان‌ها تخریب جزئی تا کامل را تجربه کرده، مدل تامین مالی در جهت بازسازی و نوسازی آنها به چه صورت خواهد بود؟ در واقع بدون آنکه مالکان هزینه بالایی داشته باشند، عملیات تخریب و بازسازی برای آنها چگونه انجام خواهد شد؟ در این میان بزرگ‌ترین هزینه برای ساختمان‌های گرید D است که نیاز به تخریب کامل و نوسازی دارند.
شهردار منطقه ۶ تهران در گفت‌وگو با ما در پاسخ به این سوال که منابع مالی این نوسازی‌ها از کجا تامین می‌شود، گفت: «یکی از منابع تامین مالی از طریق تراکم تشویقی دو طبقه تا سقف ۳۶۰ درصد است، اما این کوچه با توجه به ضوابط طرح تفصیلی امکان تراکم دو طبقه را ندارد. به‌همین دلیل تراکم در نقطه‌ای دیگر از شهر در اختیار سازنده‌ای که طرف قرارداد با مالک می‌شود، قرار می‌گیرد.»
پس از گذشت ۷۴ روز از پایان جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی به ایران، شهرداری تهران، امکان بازدید از ساختمان‌های جنگ‌زده را برای رسانه‌ها فراهم کرد تا خبرنگاران از نمایی نزدیک از روند تعمیر، بازسازی و نوسازی ساختمان‌های آسیب‌دیده در منطقه ۶ تهران ۲.۵ ماه پس از حملات هوایی بازدید کنند.
این بازدید در دو خیابان حجت‌دوست و خیابان چهارم احمد‌قصیر صورت گرفت که بیشترین حجم آسیب‌ها در منطقه ۶ در این دو خیابان صورت گرفته است. بخشی از خیابان حجت‌دوست اولین هدف بازدید رسانه‌ای توسط شهرداری بود. خیابانی که در ساعت یک ظهر، در روزهای ابتدایی جنگ نزدیک به بلوار کشاورز و خیابان فلسطین مورد اصابت موشک قرار گرفت. با ورود به این کوچه، شاهد ساختمان‌های آسیب دیده‌ای در هر دو سمت آن هستیم که براساس اعلام سید محسن روحانی شهرداری منطقه ۶، در این کوچه بیشترین خسارت به ۱۰۱ واحد در ساختمان‌های پلاک ۱۰، ۱۱، ۱۳ و ۱۵ وارد شد که دو پلاک به‌طور کامل تخریب و نوسازی خواهند شد. در مجموع، حدود ۸۰۶ واحد در ۱۱۷ پلاک در منطقه ۶ تهران، مورد آسیب قرار گرفت.
با ورود به این کوچه، خانه‌های تخریب شده و به شدت آسیب‌دیده را می‌بینیم مانند خانه‌های تخریب شده‌ای که در کشورهای دیگر به‌دلیل جنگ و اصابت موشک شاهدش بودیم. برخی خانه‌ها با شیشه‌های شکسته و برخی با آسیب‌های جزئی که بخشی از سنگ‌های ساختمان افتاده و اما برخی بسیار بیشتر از شیشه‌های شکسته و افتادن چند آجر بوده است. ساختمان‌هایی که بخش زیادی از آنها کاملا تخریب شده و غیرقابل سکونت هستند و دو ساختمانی که به‌طور کامل تخریب شده و باید مجددا ساخته شوند. در این کوچه، ۹۹درصد ساختمان‌های آن مسکونی بودند.
این کوچه، طی مدت بازسازی تقریبا خالی از سکنه بوده و فقط چند خانوار طی چند روز گذشته پس از بازسازی توسط شهرداری به خانه‌های خود بازگشتند، در کنار کارگرانی که مشغول به عملیات بازسازی هستند. زنی که با دختر ۸ ساله‌اش چند روزی در خانه خود مستقر شده بودند و هنوز خانه تقریبا خالی از لوازم بود، از اینکه پس از دو ماه به خانه خود بازگشتند بسیار خوشحال بودند، زیرا علاوه بر بازگشت به خانه، در زمان حادثه نیز در منزل حضور نداشتند و تنها صدمات وارد شده به آنها مادی بوده است.
براساس آنچه که شهرداری منطقه ۶ تهران گفت، در مدت جنگ ۱۲ روزه، منطقه ۶ تهران با حملات گسترده‌ای همراه بوده که حدود ۸۰۶ واحد آسیب دیده‌اند. محاسبه آسیب به ساختمان‌ها براساس نوع درجه و شدت آسیب نشان می‌دهد، حدود ۲۵۴ واحد در منطقه ۶ با آسیب جزئی همراه بوده‌اند که در گرید A قرار می‌گیرند و حدود ۴۷۰ واحد با آسیب شدیدتر و در مرحله بازسازی یا همان گرید B هستند و حدود ۸۴ واحد نیز در گرید D یا همان تخریب و نوسازی کامل قرار گرفتند. البته شدت آسیب در درجه سوم یا همان گرید C به مقاوم‌سازی ساختمان‌ها مربوط می‌شود که با توجه به زما‌نبر بودن پروسه مقاوم‌سازی و هزینه بیشتر، شهرداری در خانه‌های آسیب‌دیده گرید C، اقدام به تخریب و نوسازی کامل می‌کند.
در ساختمان پلاک ۱۰ خیابان حجت‌دوست، که تقریبا ۲۹ واحد آن مورد آسیب قرار گرفت، حدود ۱۵واحد به‌دلیل قرار گرفتن بیشتر در موج حملات، با آسیب‌دیدگی بسیار بالایی مواجه شد که هزینه بازسازی هر واحد بالای ۶۰۰میلیون تومان خواهد بود. در مقابل پلاک‌هایی که در قسمت جنوبی ساختمان قرار داشتند و کمتر مورد اصابت موشک قرار گرفتند، آسیب‌های بسیار کمتری را متحمل شدند و در نتیجه میزان هزینه‌ها نیز بسیار پایین‌تر بوده و از ۶میلیون تا ۵۰میلیون تومان متغیر هستند.
در این ۱۵ واحد با آسیب بسیار بالا، ساکنان ۷ واحد، مستاجر بودند که در حال حاضر برای آنها خانه‌ای دیگر اجاره شده‌است. براساس اعلام شهرداری منطقه ۶ تهران، در حال حاضر، حدود ۹۰ درصد واحدهای با آسیب جزئی و واحدهای با آسیب گرید B در جهت پایداری و بازسازی، تکمیل شده‌اند. اما ساختمان‌هایی که باید به طور کامل تخریب و نوسازی شوند، از هفته آینده تعیین‌تکلیف خواهند شد و روند تخریب و ساخت‌وساز آغاز خواهد شد.
مردی اهل تبریز که مالک پلاک ۱۷ واحد سوم بوده، نیز در محل حضور داشته است. به گفته او، واحدش در اختیار مستاجر بوده که در زمان حادثه در منزل حضور داشته و تنها به پای فرزندش آسیب جزئی وارد شد. اما ساختمانش با آسیب جدی مواجه شد. از این رو، به‌منظور بازسازی خانه، مستاجر را در ساختمانی دیگر اسکان داده و در حال حاضر حدود ۷۰ درصد از خانه در مرحله بازسازی قرار گرفته است. به گفته او هزینه بازسازی در حدود ۴۰۰میلیون تومان برآورد شده است که شهرداری ۳۰۰ میلیون تومان از این مبلغ را پرداخت خواهد کرد.
همان‌طور که شهرداری منطقه ۶ تهران گفت، تمام هزینه‌های مربوط به بازسازی و تخریب و نوسازی را شهرداری پرداخت خواهد کرد و خانه‌هایی که در گرید D قرار گرفته و باید به‌طور کامل تخریب و نوسازی شود، هیچ هزینه‌ای از جانب مالکان پرداخت نخواهد شد و با توجه به تشویقی‌های شهرداری، «سازنده‌ها»، ساختمان‌ها را ساخته‌شده پس از ۱.۵ تا ۲ سال به مالکان تحویل خواهند داد. اما در بحث بازسازی و تعمیرات جزئی، هزینه‌های مربوط به ساختمان همچون تخریب دیوار، پنجره و... توسط شهرداری پرداخت خواهد شد اما بقیه تعمیرات بر عهده خود مالکان است.
در این خیابان، ساختمان پلاک ۹ کاملا بازسازی شده و مابقی ساختمان‌ها عمدتا در حال بازسازی بوده و برخی منتظر تعیین‌تکلیف برای تخریب کامل و نوسازی هستند. طبق گفته شهرداری منطقه ۶، در خیابان حجت‌دوست تعمیرات جزئی کامل به پایان رسیده است و ۹۵ درصد بازسازی ساختمان‌هایی که در گرید B قرار دارند نیز انجام شده و تنها چند پلاک برای بازسازی باقی مانده است. ساختمان‌های گرید D که نیاز به تخریب و نوسازی دارند از هفته آینده با بستن قراردادی بین سازنده‌ها و مالکان، تخریب را آغاز خواهند کرد. زمان تحویل این ساختمان‌ها بر اساس این قرارداد بین ۱.۵ تا ۲ سال خواهد بود.
اما اینکه ساخت واحدهای تخریب شده چه هزینه‌ای برای شهرداری خواهد داشت، بسته به درجه آسیب متفاوت خواهد بود. به‌طور مثال هزینه تخریب و نوسازی پلاک ۱۳ و ۱۹ در خیابان حجت‌دوست حدود ۵۳میلیارد تومان برآورد شده است. همچنین در ۱۵واحدی که در پلاک ۱۰ در مرحله بازسازی قرار دارند به‌دلیل شدت آسیب، شهرداری مجبور به اجاره خانه‌ای در محلی دیگر جهت اسکان افراد ساکن در این واحدها شده است که مبلغ رهن این خانه‌ها هم توسط شهرداری پرداخت شده است.
همچنین حدود ۲۵۰میلیون برای هزینه‌های ضروری زندگی (۱۶ قلم) برای هر خانوار نیز در نظر گرفته شده است. برای خانه‌های با آسیب جزئی و بازسازی، میزان هزینه‌ها متغیر است، هزینه برای یک پلاک چیزی حدود ۵۰میلیون تومان بوده و برای پلاکی دیگر نزدیک به ۶۵۰ میلیون تومان هزینه شده است. در مجموع هزینه‌ها برای ساختمان‌های آسیب‌دیده گرید A و B نزدیک به ۱۰۰میلیارد تومان برآورد می‌شود. اما نکته قابل‌توجه اینکه، شهرداری به منظور تامین هزینه ساخت ساختمان‌ها، به سازنده‌ها اجازه تراکم مازاد می‌دهد که برای ساخت هر ساختمان، سازندگان امکان تراکم تا دو طبقه تا سقف ۳۶۰ درصد را نیز خواهند داشت.
البته این افزایش تراکم در کوچه حجت‌دوست اتفاق نخواهد افتاد، زیرا تا قبل از حادثه، ساختمان تخریب شده دارای ۱۵ واحد در ۶ طبقه بوده است که با تراکم بیشتر، تعداد طبقات به عدد ۸ خواهد رسید که این موضوع ایمنی ساختمان‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد و علاوه بر این، منجر به افزایش بار جمعیتی می‌شود. از این رو، تراکم به سازنده‌ها در نواحی دیگر از منطقه انتقال داده می‌شود و در واقع تراکم در این کوچه جنگ‌زده، «سیار» خواهد بود.
این بازدید در خیابانی دیگر در ناحیه ۵ منطقه ۶ نیز ادامه داشت. در خیابان چهارم احمد قصیر دو موشک در آخرین دقایق پایان جنگ پیش از اعلام آتش‌بس، در ساعت ۳:۳۰ صبح به ساختمانی در این خیابان اصابت کرد که همزمان دو ساختمان به‌طور کامل تخریب شدند و دو ساختمان دیگر در شرق و غرب ساختمان‌های مورد اصابت نیز به شدت آسیب دیده و در حال حاضر کاملا تخلیه شده تا نوسازی صورت گیرد.
در این خیابان، سازنده‌ها از تراکم تشویقی تا ۲ طبقه برخوردار خواهند بود و تراکم‌ها مانند کوچه حجت‌دوست سیار نیستند. شدت انفجار موشک در این ناحیه به حدی بالا بود که چند خیابان اطراف نیز آسیب دیدند. در مجموع در ناحیه ۵ منطقه ۶، در خیابان چهارم احمد قصیر، هتل سیمرغ در خیابان ولیعصر و خیابان بیست و پنجم یوسف آباد حدود ۵۲۸ واحد با خسارت همراه شدند که برخی از این واحدها در گرید D و تخریب کامل و نوسازی قرار گرفتند و مابقی واحدها نیاز به پایدارسازی و تعمیراتی جزئی داشتند.
براساس اعلام علوی‌زاده، شهردار ناحیه ۵ منطقه ۶، روند تخریب و نوسازی ساختمان‌های گرید D بین ۱.۵ تا ۲ سال طول خواهد کشید. روند تخریب ساختمان‌ها تقریبا دو ماه خواهد بود و پس از آن مراحل گودبرداری و ساخت سازه‌ها حداکثر تا ۲ سال زمان خواهد برد. به گفته او، مجموع کل مبلغ مورد پرداخت جهت تعمیرات جزئی و بازسازی در دو ناحیه تاکنون، نزدیک به ۶۰میلیارد تومان بوده است و هزینه نهایی روند بازسازی و نوسازی در روزهای آینده محاسبه خواهد شد.
