به گزارش خبرآنلاین، چنین شرایطی، فرصتی استثنایی برای منجمان آماتور فراهم می‌کند تا علاوه بر تماشای زیبایی خیره‌کننده قرص سرخ‌رنگ ماه، چند پروژه علمی و آموزشی را نیز انجام دهند.
کارگروه ترویجی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران با هدف هدایت علاقه‌مندان به فعالیت‌های علمی‌تر در کنار تماشای این پدیده، در ادامه مجموعه‌ای از پروژه‌های ساده اما ارزشمند را معرفی می‌کند که اجرای آن‌ها هم لذت رصد را دوچندان می‌کند و هم داده‌هایی ارزشمند برای تحلیل‌های علمی به همراه دارد.
۱. ثبت اختفای ستارگان در زمان ماه‌گرفتگی
در طول ماه‌گرفتگی، به‌ویژه در مرحله کلیت خسوف، نور ماه به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد. این شرایط، بهترین زمان برای مشاهده اختفای ستاره‌ها با ماه است. رصد این پدیده در شب‌های عادی به دلیل درخشندگی زیاد قرص ماه چندان امکان‌پذیر نیست.
برای انجام این پروژه:
- از تلسکوپ یا دوربین دوچشمی استفاده کنید.
- زمان دقیق شروع و پایان اختفا را با دقت ثانیه ثبت کنید.
- محل دقیق رصد (مختصات جغرافیایی) و نوع ابزار مورد استفاده را یادداشت کنید.
- این داده‌ها در صورت ثبت دقیق می‌تواند در بانک اطلاعاتی اختفاهای ماه کاربرد داشته باشد.
۲. شکار برخورد شهاب‌ها به سطح ماه
ماه برخلاف زمین، جو ندارد؛ بنابراین هر شهابی که به آن برخورد کند، مستقیم با سطح آن برخورد خواهد کرد. در سال‌های اخیر، رصدگران توانسته‌اند در زمان گرفت کامل، لحظه‌های نادری از برخورد شهابسنگ به سطح ماه را ثبت کنند.
برای موفقیت در این پروژه:
- باید تصویربرداری پیوسته از سطح تاریک ماه را در طول گرفت کلی انجام دهید.
- استفاده از دوربین‌های حساس به نور کم یا ویدئوهای با نوردهی کوتاه توصیه می‌شود.
- برخوردها به‌صورت یک درخشش لحظه‌ای و بسیار کوتاه ظاهر می‌شوند.
- این پروژه شانس بالایی را می‌طلبد و البته ارزش علمی و هیجان زیادی دارد.
۳. اندازه‌گیری قطر سایه زمین روی ماه
ماه‌گرفتگی بهترین فرصت برای درک هندسه زمین – ماه - خورشید است. با ثبت مرز سایه زمین روی سطح ماه می‌توانید قطر سایه را محاسبه کنید.
روش کار:
عکس‌هایی با نوردهی مناسب از مراحل گرفت نیم‌سایه‌ای و جزئی تهیه کنید. ثبت مرز بین تمام سایه و نیم سایه بر روی ماه می‌توانید قطر سایه زمین را بر اساس کیلومتر محاسبه کنید. در این بخش از پروژه بهتر است حدود 40 تا 60 درصد ماه وارد تمام سایه شده باشد.
- نسبت قطر سایه به قطر ماه (۳۴۷۴ کیلومتر) را از روی عکس‌ها محاسبه کنید.
- با این داده و دانستن قطر واقعی زمین (۱۲۷۵۶ کیلومتر) می‌توانید فاصله ماه از زمین در لحظه گرفت را نیز تخمین بزنید.
- این تمرین ساده، درک شما را از مقیاس‌های فضایی عمیق‌تر خواهد کرد.
۴. محاسبه سرعت زاویه‌ای ماه
ماه در مدار خود با سرعت حدود نیم درجه در ساعت حرکت می‌کند. شما می‌توانید این حرکت را اندازه‌گیری کنید:
- روی سطح ماه دو دهانه برخوردی هم راستا را در عرض جغرافیایی ماه انتخاب کنید که در مسیر سایه قرار دارند.
- زمان ورود هر یک از این دهانه‌ها به سایه زمین را ثبت کنید.
- با دانستن فاصله واقعی دو دهانه (از روی نقشه‌های ماه)، می‌توانید سرعت زاویه‌ای ماه در آسمان را محاسبه کنید.
- این پروژه، تمرینی عالی برای تقویت دقت رصدی و محاسبات نجومی است.
۵. محاسبه معیار دانژون (Danjon Scale)
در هر ماه‌گرفتگی کلی، شدت و رنگ سرخی ماه متفاوت است. این تفاوت به دلیل شرایط جو زمین (وجود غبار، آلودگی یا شفافیت جو) رخ می‌دهد.
عکاسان علاقه‌مند در این بخش کار بسیار جالبی را می‌توانند انجام دهند. به این شکل که می‌توانید ثبت تصویر ماه بر اساس وایت بالانس صحیح آسمان و نوردهی یکسان از زمان ورود زمین به تمام سایه تا خروج آن را انجام دهید و سپس مقدار تاریکی ماه را بدست آورید.
روش انجام:
- از ابتدای ورود ماه به سایه تا پایان خروج، تصاویر با نوردهی و تنظیم یکسان بگیرید.
- شدت تاریکی و رنگ ماه را با مقیاس دانژون ثبت کنید:
- L=0 : ماه تقریباً ناپدید می‌شود، بسیار تیره
- L=1 : قرص ماه قهوه‌ای یا خاکستری، جزئیات به سختی دیده می‌شود
- L=2 : ماه قرمز تیره با مرکز بسیار تاریک
- L=3 : ماه آجری‌رنگ با حاشیه روشن‌تر
- L=4 : ماه مسی یا نارنجی روشن با حاشیه متمایل به آبی
- این پروژه کمک می‌کند داده‌های مقایسه‌ای از شرایط جو زمین در زمان‌های مختلف جمع‌آوری شود.
ماه‌گرفتگی کلی ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ فرصتی استثنایی است تا علاقه‌مندان نجوم نه تنها شاهد یکی از زیباترین پدیده‌های آسمان باشند، بلکه با اجرای پروژه‌های ساده و عملی، تجربه‌ای علمی و آموزنده نیز کسب کنند.
۵۸۵۸
