به گزارش همشهری آنلاین، در بسیاری از موارد، افت شتاب خودرو، افزایش مصرف سوخت یا استارت سخت در هوای سرد می‌تواند به قطعه‌ای کوچک اما کلیدی در سیستم احتراق بازگردد: شمع خودرو. شمع، یکی از اجزای حیاتی موتور است که نقش آغازگر احتراق مخلوط سوخت و هوا را در سیلندرها بر عهده دارد. با گذشت زمان، این قطعه دچار فرسایش می‌شود و عملکرد آن کاهش می‌یابد.
درک دقیق از طول عمر مفید شمع خودرو و زمان مناسب برای تعویض آن، از بروز مشکلات فنی جدی و هزینه‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند. بسیاری از رانندگان، به دلیل ناآگاهی از نقش شمع خودرو در عملکرد خودرو، تعویض به‌موقع را پشت گوش می‌اندازند و در نهایت با خرابی‌های پرهزینه‌تری مواجه می‌شوند.
شمع خودرو دقیقا چه کاری انجام می‌دهد؟
شمع خودرو قطعه‌ای است که در سرسیلندر موتور نصب می‌شود و در لحظه مناسب، جرقه‌ای با ولتاژ بالا بین دو الکترود خود ایجاد می‌کند. این جرقه موجب انفجار مخلوط سوخت و هوا درون سیلندر شده و فرآیند احتراق را شروع می‌کند. بدون جرقه مناسب، عملکرد موتور مختل شده و راندمان خودرو به شدت کاهش می‌یابد. در واقع، بدون عملکرد صحیح شمع‌ها، سیستم پیشرانه نمی‌تواند وظیفه خود را انجام دهد و خودرو دچار مشکل می‌شود.
بیشتر بخوانید: بهترین زمان تعویض قطعات خودرو
عوامل موثر در طول عمر مفید شمع
طول عمر شمع خودرو بسته به نوع آن، شرایط رانندگی، کیفیت سوخت و نگهداری متفاوت است. در ادامه برخی از عوامل موثر را بررسی می‌کنیم:
- نوع شمع: شمع‌های مسی معمولاً طول عمر کمتری (حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر) دارند، در حالی که شمع‌های پلاتینیومی یا ایریدیومی می‌توانند تا ۸۰ یا حتی ۱۲۰ هزار کیلومتر عمر کنند. البته قیمت شمع‌های با دوام بیشتر نیز بالاتر است.
- کیفیت سوخت: استفاده از بنزین بی‌کیفیت یا آلوده می‌تواند به ایجاد رسوبات روی الکترودها منجر شود و عمر شمع را کاهش دهد. سوخت‌های دارای ناخالصی، احتراق ناقص ایجاد می‌کنند و باعث تشکیل جرم روی شمع‌ها می‌شوند.
- شرایط رانندگی: رانندگی در ترافیک‌های سنگین، استارت‌های زیاد یا رانندگی در مسیرهای کوهستانی باعث استهلاک بیشتر شمع می‌شود. در چنین شرایطی، موتور بار بیشتری را تحمل می‌کند و شمع‌ها نیز سریع‌تر فرسوده می‌شوند.
- تنظیم نبودن موتور: در صورت تنظیم نبودن سیستم جرقه‌زنی یا تزریق سوخت، شمع‌ها زودتر از حد معمول فرسوده می‌شوند. مثلا اگر ترکیب سوخت و هوا به‌درستی تنظیم نباشد، احتراق ناقص رخ می‌دهد و این موضوع فشار مضاعفی به شمع‌ها وارد می‌کند.
بیشتر بخوانید: نکات ضروری برای نگهداری از خودرو در گرمای تابستان
نشانه‌های پایان عمر مفید شمع خودرو
در بسیاری از موارد، خودرو قبل از خاموش شدن کامل یا خرابی جدی، علائمی از خرابی شمع‌ها را بروز می‌دهد. شناخت این نشانه‌ها به راننده کمک می‌کند تا پیش از بروز مشکل جدی، اقدام مناسب را انجام دهد:
- کاهش شتاب: اگر هنگام گاز دادن، خودرو واکنش کندی دارد، ممکن است به دلیل عملکرد نامناسب شمع باشد.
- افزایش مصرف سوخت: افت کیفیت جرقه باعث احتراق ناقص شده و در نتیجه مصرف سوخت افزایش می‌یابد.
- استارت سخت: در هوای سرد، استارت زدن طولانی یا بد روشن شدن می‌تواند ناشی از ضعف جرقه باشد.
- لرزش موتور در حالت درجا: زمانی که موتور در حالت ساکن کار می‌کند و لرزش غیرعادی دارد، احتمال دارد یکی از شمع‌ها درست عمل نکند.
- روشن شدن چراغ چک موتور: در برخی خودروهای مدرن، نقص در عملکرد شمع‌ها باعث فعال شدن چراغ هشدار روی داشبورد می‌شود.
بیشتر بخوانید: چند راهکار ساده برای جلوگیری از خاموش شدن خودرو در زمستان
چطور شمع مناسب خودرو خود را انتخاب کنیم؟
انتخاب شمع مناسب به عوامل مختلفی مانند نوع موتور، مدل خودرو و شرایط آب‌وهوایی بستگی دارد. بهترین راهنما در این زمینه، دفترچه راهنمای خودرو یا توصیه کارخانه سازنده است. همچنین، برخی از شمع‌ها برای عملکرد بالا (High Performance) طراحی شده‌اند که بیشتر برای خودروهای اسپرت یا پرقدرت استفاده می‌شوند.
نگهداری و تعویض شمع‌ها؛ راهکاری برای افزایش طول عمر موتور
تعویض شمع‌ها به‌موقع می‌تواند از آسیب به قطعات دیگر موتور جلوگیری کند. برای این منظور:
- هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر (در مورد شمع‌های معمولی) و هر ۸۰ تا ۱۲۰ هزار کیلومتر (در مورد شمع‌های با دوام بالا) شمع‌ها بررسی شوند.
- هنگام تعویض شمع، وضعیت وایر شمع‌ها نیز بررسی شود؛ در صورت وجود ترک، پارگی یا فرسودگی، باید تعویض شوند.
- برای نصب شمع جدید، از گشتاور مناسب استفاده شود تا به رزوه سرسیلندر آسیبی وارد نشود.
نکاتی برای پیشگیری از خرابی زودرس شمع
با رعایت چند نکته ساده می‌توان از فرسایش زودهنگام شمع جلوگیری کرد:
- استفاده از بنزین با کیفیت و ترجیحاً سوخت بدون سرب
- سرویس منظم موتور و بررسی وضعیت سیستم احتراق و زمان‌بندی موتور
- پرهیز از رانندگی مداوم در دور موتور پایین یا بالا به مدت طولانی
- تعویض به‌موقع فیلتر هوا برای جلوگیری از ورود ذرات آلوده به موتور
- جلوگیری از نفوذ رطوبت به محفظه شمع‌ها به‌خصوص در فصول سرد یا بارانی
چه زمانی مراجعه به مکانیک الزامی است؟
در برخی موارد، بررسی تخصصی توسط مکانیک ضروری است. از جمله:
- وجود دوده زیاد یا روغن روی شمع‌های تازه تعویض‌شده
- استارت نخوردن موتور حتی با شمع جدید
- شنیدن صدای تق‌تق یا انفجار از موتور
- خاموش شدن ناگهانی خودرو در حین حرکت
- روشن شدن چراغ چک و باقی ماندن آن پس از تعویض شمع
در چنین شرایطی، ممکن است مشکل از سیستم جرقه‌زنی، کوئل، سنسورها یا حتی ایراد در موتور باشد.
با انتخاب درست، رانندگی نرم‌تری داشته باشید
شمع خودرو اگرچه قطعه‌ای کوچک است، اما تأثیر مستقیمی بر عملکرد، مصرف سوخت و عمر مفید موتور دارد. با شناخت طول عمر مفید شمع خودرو و زمان تعویض و رعایت نکات نگهداری، می‌توان از بروز مشکلات جدی جلوگیری کرد و رانندگی نرم‌تر و کم‌هزینه‌تری را تجربه کرد. بی‌توجهی به این قطعه ساده، می‌تواند موجب اختلالاتی زنجیروار در موتور خودرو شود. بررسی دوره‌ای، رعایت استانداردهای نصب و استفاده از شمع مناسب، کلید داشتن خودرویی سالم و بدون دردسر است.
