وقتی برق می‌رود، سکوتی سنگین همه‌جا را می‌گیرد، کولر خاموش می‌شود، چراغ مودم‌ها از چشمک زدن می‌ایستد و اینترنت ناگهان ناپدید می‌شود. در نگاه اول شاید فقط یک قطعی ساده باشد، اما برای کسانی که زندگی و کارشان به آموزش آنلاین گره خورده، این لحظه به معنای از دست رفتن ساعت‌ها تلاش و برنامه‌ریزی است.
«مصطفی حسینی»، مدیرعامل مکتب‌خونه، در این‌باره به دیجیاتو می‌گوید: «اگرچه قطعی برق گاهی حتی می‌تواند به یک «فرصت» تبدیل شود چون یکی از مدیران کارخانه‌ها تعریف می‌کرد وقتی برق می‌رود، کارگران وقت پیدا می‌کنند سراغ آموزش‌های ضبط‌شده ما بروند، اما وقتی اینترنت هم می‌رود ما مجبور می‌شویم بخشی از هزینه‌ها را جبران کنیم. در نهایت، اثرات منفی این اوضاع قطعاً بیشتر است.»
این روایت برای مدرس‌ها اما بسیار تلخ‌تر است. «مصطفی دلیری»، مدرس زبان انگلیسی، در این‌باره به دیجیاتو می‌گوید: «یک وقت هست که فقط برق قطع می‌شود. اما خیلی وقت‌ها نه فقط اینترنت خانگی، بلکه دکل‌های مخابراتی هم از کار می‌افتند. آن وقت دیگر 4G هم کار نمی‌کند و هیچ راهی باقی نمی‌ماند.» او توضیح می‌دهد که مشکل فقط برگزاری کلاس نیست، بلکه هماهنگی ساده زمان هم به کابوس تبدیل شده: «از ساعت ۴ تا ۶ برق منطقه من قطع است، از ۶ تا ۸ برق شاگرد. یعنی چهار ساعت تمام هیچ کاری نمی‌شود کرد. این یعنی هم اتلاف وقت، هم کاهش درآمد.»
«تکتم بهرامی»، دیگر مدرس با بیش از ۲ دهه تجربه، از تجربه‌ای شخصی‌تر می‌گوید: «گاهی برای یک کلاس یک‌ساعته مجبور می‌شوم ۹۰ دقیقه بمانم تا اختلال‌ها جبران شود. نمی‌توانم به شاگردم بگویم کلاس کوتاه می‌شود چون شرایط بد است.» او راهکار جایگزین را در چنین وضعی برای خود تغییر شغل می‌داند: «اگر قطعی‌ها ادامه پیدا کند، تنها چیزی که به ذهنم می‌رسد تغییر شغل است. شاید مجبور شوم به ترجمه برگردم. ۲۲ سال است تدریس می‌کنم، اما با این وضعیت دیگر نمی‌شود.»
این اظهارنظرها درحالی است که چند ماهی است شدت خاموشی‌ها و قطعی برق بیشتر از قبل شده، از یک روز به دو سه روز و حتی حالا هر روز برق قطع می‌شود. موهبتی که تا قطع نشود نمی‌توان تصور کرد چقدر می‌تواند کلافه‌کننده باشد و انرژی را از آدمی بگیرد. کارشناسان می‌گویند به‌دنبال قطعی شبکه برق، ارتباط کاربران تلفن همراه نیز قطع می‌شود و حتی سرویس اینترنت خانگی نیز با اختلال مواجه می‌شود. دلیل قطع اینترنت سیار به باتری‌های آنتن‌های BTS در کشور برمی‌گردد که درصد قابل‌توجهی از آنها دارای باتری‌های فاسد و از دور خارج شده هستند؛ همچنین دور بودن مراکز مخابراتی و مدت زمانی که برای برقراری اینترنت ثابت لازم است، اینها از دلایل اختلال در اینترنت خانگی است.
موضوعی که «آرش کریم‌بیگی» مدیرعامل شاتل موبایل درباره آن قبلاً به دیجیاتو توضیح داده بود که «در ایران شبکه زیرساخت برق اختصاصی برای این آنتن‌ها در هیچ مکانی حتی مثل آنتن‌های کنار بیمارستان‌ها وجود ندارد. در دنیا اپراتورهای مختلف برق وجود دارند که با خدمات و نرخ‌های مختلف به اپراتورها برق می‌دهند اما در ایران توزیع شبکه برق در دست دولت است. در واقع برای اپراتورها توجیهی ندارد که خودشان بروند نیروگاه بزنند. اگر اپراتورها خودشان برای آنتن‌ها مولد برق درست کنند باید تعرفه‌هایشان را تغییر دهند از همین‌رو چنین کاری نمی‌کنند.»
توضیحات کریم‌بیگی نشان می‌دهد فقط مشکل قطعی برق نیست و کوتاهی در بخش‌های مختلف موجب شده تا حالا با قطعی‌های مکرر برق، اینترنت و آنتن‌دهی گوشی‌ها هم با مشکل روبرو شوند و این وضعیت، همان تعبیری است که «قیصر امین‌پور»، شاعر ایرانی، گفته است: «درد دامنه دارد!».
در واقع، به‌نظر می‌رسد قطعی برق و اختلال اینترنت فقط یک مشکل فنی نیست. برای معلم و دانشجو و برای تیم‌های آموزشی، این اتفاق به معنای وقفه‌ای واقعی در زندگی است. وقفه‌ای که شاید چند ساعت طول بکشد، اما اثرش روزها و هفته‌ها باقی می‌ماند.
مدیرعامل مکتب‌خونه در این‌باره به دیجیاتو می‌گوید: «در برخی موارد وقتی برق می‌رود، اینترنت هم قطع می‌شود و کاربران عملاً امکان استفاده از خدمات آنلاین را ندارند. در چنین مواقعی ما ناچاریم برای جبران، بخشی از هزینه‌ها را به صورت خدمات رایگان به سازمان یا فرد بدهیم.»
حسینی با بیان اینکه در بخش کاربران انفرادی هم شرایط مشابه است، توضیح می‌دهد: «اینترنت وای‌فای با قطعی برق از دسترس خارج می‌شود، اما اینترنت موبایل معمولاً کار می‌کند، هرچند خیلی ضعیف‌تر. با این حال، بازخورد دقیقی از کاربران درباره میزان تأثیر قطعی‌ها دریافت نکرده‌ایم.»
نکته دیگر از نظر او این است که وقتی برق می‌رود، علاوه‌بر اینترنت، کولر و سایر امکانات رفاهی هم از کار می‌افتد و همین موضوع باعث کاهش تمرکز و سخت‌تر شدن شرایط کاری می‌شود.
حالا در این وضع، پرسش این است: آیا دولت یا نهادهای زیرساختی با شما درباره پشتیبانی یا جبران خسارت‌های ناشی از قطعی‌ها همکاری داشته‌اند، یا همه بار بر دوش پلتفرم شما افتاده است؟ هم‌بنیان‌گذار مکتب‌خونه پاسخ می‌دهد: «تا امروز هیچ نوع کمک یا جبران خسارتی از سوی آنها وجود نداشته است. دولت فقط باید زیرساخت را درست و پایدار نگه دارد که همین هم به‌طور کامل انجام نمی‌دهد. واقعیت این است که وضعیت به سمت وخیم‌تر شدن پیش می‌رود. قبلاً هفته‌ای چند بار برق می‌رفت، الان تقریباً هر روز این اتفاق می‌افتد.»
حسینی اگرچه معتقد است که آموزش تعاملی زنده مزایای خاص خودش را دارد، اما راهکارش در این وضعیت ضبط کلاس‌هاست تا با قطعی برق و اینترنت، آموزش متوقف نشود. او این کار را نوعی سازگاری با شرایط می‌داند.
به عقیده او «قطعی برق و اینترنت حوزه آموزش مجازی را مختل نمی‌کند، اما قطعاً سختی‌ها و محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند.»
موضوعی که دلیری، به‌عنوان مدرس آنلاین زبان انگلیسی از زاویه دیگری به آن می‌نگرد. او می‌گوید: «وقتی درباره تأثیر قطعی برق و اینترنت بر کلاس‌های آنلاین صحبت می‌کنیم، باید این دو مسئله را از هم جدا کنیم؛ چون هر کدام مشکلات خاص خودش را دارد و وقتی با هم اتفاق بیفتند، دردسر دوچندان می‌شود.»
این مدرس دوره‌های آیلتس با بیان اینکه با قطعی برق نه فقط اینترنت خانگی، بلکه تلفن‌های ثابت فیبرنوری و حتی دکل‌های مخابراتی هم از کار می‌افتند، این وضعیت را برابر با قطعی اینترنت سیم‌کارت و 4G توصیف می‌کند که عملاً هیچ راهی برای ادامه کلاس باقی نمی‌ماند.
دلیری با اشاره به وضعیتی هم که برق هست، اما اینترنت قطع می‌شود، توضیح می‌دهد: «این معمولاً به‌خاطر مشکل در مناطق دیگر است؛ مثلاً جایی که کابل‌های فیبر نوری عبور کرده برقش قطع می‌شود و همین باعث می‌شود اینترنت ما هم از کار بیفتد. در این شرایط گاهی می‌شود به 4G سوئیچ کرد، اما باز هم کیفیت و پایداری لازم را ندارد.»
به گفته او، این وضعیت به‌طور مستقیم روی مخاطب ما تأثیر گذاشته؛ دانشجو یا هنرجو وقتی مدام با کلاس‌های نیمه‌کاره و قطعی‌های پی‌درپی مواجه می‌شود، تمایلش برای ادامه آموزش آنلاین کم می‌شود. نتیجه این بی‌ثباتی چیزی جز اتلاف وقت و کاهش درآمد برای ما مدرس‌ها نیست. خیلی از کسانی که مایل بودند کلاس آنلاین داشته باشند، به‌خاطر همین شرایط از دست می‌روند و ما عملاً بخش مهمی از بازار خودمان را از دست داده‌ایم.
دیگر مدرس دوره‌های عمومی و آیلتس نیز مشکلاتی مشابه با دلیری دارد. بهرامی با بیان اینکه این مشکلات واقعا روی کیفیت کلاس تأثیر گذاشته، می‌گوید: «بیشتر وقت‌ها کلاس‌های من به‌جای تماس تصویری، به صوتی تبدیل شده است، چون شرایط اینترنت مناسب نیست. حتی ۲ ساعت بعد از قطعی برق هم مشکل باقی می‌ماند. یعنی برخی روزها از ۱۲ ظهر تا حدود ۶ عصر نمی‌توانم با کیفیت مناسب کلاس برگزار کنم.»
او مجبور شده برای برقراری کلاس‌ها به‌صورت تصویری یا آنها را صبح زود یا آخر شب برگزار کند. مشکل دیگر این استاد زبان قطع و وصلی زیاد اینترنت است؛ او در این‌باره می‌گوید: «تا جایی که گاهی حتی نمی‌توانم یک فایل پی‌دی‌اف بفرستم یا شاگردم نمی‌تواند آن را باز کند. گاهی هم صدا با تأخیر می‌رود و این واقعا روی اعصاب همه اثر می‌گذارد. این مسایل اعتماد شاگردان به کلاس را کم می‌کند و روی درآمد هم اثر می‌گذارد. به دلیل همین شرایط تابستان امسال تمایل نداشتم زبان‌آموز جدید جذب کنم و طبیعتا روی درآمدم تأثیر گذاشت.»
با همه اینها، بهرامی معتقد است نکته‌ای که در این وضعیت برایش ارزشمند بوده، همدلی بین او و شاگردانش بوده است؛ او می‌گوید: «درک متقابل و همکاری شاگردانم تاکنون باعث شده تا راه یادگیری و آموزش را ادامه دهیم، با وجود قطعی برق، اینترنت نامطلوب و گرمایی که در تابستان واقعا کلافه‌کننده بود.»
