به گزارش مشرق، با رسیدن تورم خوراکی‌ها در مرداد امسال به ۵۱.۴ درصد، این گروه کالایی به پیشران اصلی افزایش هزینه‌های خانوار تبدیل شده است. تازه‌ترین آمارهای مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که بخش بزرگی از اقلام پرمصرف مانند برنج، حبوبات و میوه‌ها رشد قیمتی کم‌سابقه‌ای را تجربه کرده‌اند؛ اتفاقی که بیش از همه، دهک‌های کم‌درآمد را تحت فشار قرار داده و امنیت غذایی خانوارها را در معرض تهدید قرار داده است. کارشناسان معتقدند اصلاح ساختار تولید، توزیع و نظارت برای مهار این روند ضروری است.
خوراکی‌ها در صدر تورم مرداد
طبق گزارش مرکز آمار، در مرداد امسال، قیمت خوراکی‌ها نسبت به مرداد سال گذشته ۵۱.۴ درصد رشد داشته است؛ یعنی هزینه خانوارها برای خرید این اقلام، یک‌ونیم برابر شده است. در مقابل، تورم کالاهای غیرخوراکی در همین دوره ۳۸ درصد بوده که شکاف معناداری بین این دو گروه را نشان می‌دهد.
در میان گروه‌های خوراکی، سه دسته اصلی یعنی میوه و خشکبار، سبزیجات و حبوبات و نان و غلات – که حدود ۱۵ درصد سبد هزینه خانوار را تشکیل می‌دهند و به‌نوعی جایگزین کالاهای پروتئینی گران‌تر محسوب می‌شوند – هر سه رشد قیمتی بالای ۵۰ درصد را در یک سال تجربه کرده‌اند.
۶۰ درصد خوراکی‌های منتخب بالاتر از تورم کل
جزئیات داده‌های مرداد نشان می‌دهد که از میان ۵۳ قلم کالای منتخب خوراکی، قیمت ۳۴ قلم (معادل حدود ۶۰ درصد) بیش از ۴۱.۹ درصد رشد داشته که همان تورم نقطه‌ای کل کشور است. این آمار نشان می‌دهد بخش عمده خوراکی‌های اساسی و پرمصرف، نه‌تنها دچار تورم بالاتر از میانگین شده‌اند، بلکه حتی در مقایسه با سایر کالاهای مصرفی، شتاب بیشتری در رشد قیمت داشته‌اند.
قیمت برنج ایرانی ۲.۵ برابر شد
یکی از چشمگیرترین افزایش قیمت‌ها مربوط به گروه غلات و به‌ویژه برنج است. طبق داده‌های مرکز آمار:
قیمت برنج ایرانی در مرداد امسال نسبت به مرداد سال گذشته ۱۴۲ درصد رشد کرده و به‌طور متوسط به ۲۹۰ هزار تومان در هر کیلو رسیده است.
قیمت برنج خارجی نیز حدود ۶۰ درصد افزایش داشته و اکنون به‌طور متوسط ۹۸ هزار تومان است.
این ارقام نشان می‌دهد که حتی کالاهایی که به‌طور سنتی نقش پایه‌ای در سفره خانوار دارند، عملاً به کالاهای نیمه‌لوکس تبدیل شده‌اند؛ وضعیتی که فشار بیشتری بر دهک‌های پایین وارد می‌کند.
حبوبات در صدر گرانی‌ها
حبوبات به‌عنوان جایگزین مهم گوشت در سبد غذایی خانوار، بیشترین رشد قیمتی را در میان گروه‌های خوراکی تجربه کرده‌اند. جزئیات آمار نشان می‌دهد:
قیمت لوبیاچیتی در یک سال گذشته ۳.۵ برابر شده و اکنون به‌طور متوسط به ۴۱۱ هزار تومان رسیده است.
لپه حدود ۱۳۳ درصد رشد داشته و به ۲۲۰ هزار تومان رسیده است.
لوبیاقرمز بیش از دو برابر شده و اکنون بیش از ۲۲۰ هزار تومان قیمت دارد.
نخود و عدس نیز به ترتیب ۱۰۲ درصد و ۷۷ درصد رشد قیمت داشته‌اند و هر دو در محدوده ۱۸۰ هزار تومان معامله می‌شوند.
این افزایش قیمت‌ها نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین پناهگاه‌های خوراکی خانوار پس از گوشت قرمز، عملاً در دسترس بسیاری از خانوارهای کم‌درآمد قرار ندارد.
میوه‌های تابستانی در آستانه لوکس شدن
قیمت میوه‌های تابستانی نیز جهش چشمگیری داشته است؛ به‌طوری‌که برخی اقلام پرمصرف جایگاه سنتی خود را در سفره خانوار از دست داده‌اند. طبق آمارهای مرکز آمار و گزارش‌های بازار:
قیمت موز از ۸۸ هزار تومان در مرداد سال گذشته به ۱۶۵ هزار تومان رسیده است (۸۷ درصد رشد).
هلو در یک سال ۷۳ درصد گران شده و اکنون به ۱۱۵ هزار تومان رسیده است.
قیمت سیب نیز از ۶۶ هزار تومان به بیش از ۱۰۰ هزار تومان رسیده است (۷۰ درصد رشد).
در مقابل، خربزه و هندوانه افزایش قیمت کمتری داشته‌اند؛ قیمت خربزه از ۳۲ هزار تومان به ۳۷ هزار تومان رسیده (۱۵ درصد رشد) و هندوانه حتی ۴ درصد ارزان‌تر شده و به ۱۶ هزار تومان رسیده است.
این تغییرات، الگوی مصرف میوه را به‌شدت دگرگون کرده و دسترسی به میوه‌های پرمصرف تابستانی را برای بسیاری از خانواده‌ها دشوار کرده است.
چرا خوراکی ها گران شدند؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش قیمت خوراکی‌ها حاصل ترکیب سه لایه‌ای از عوامل کلان، بخشی و مدیریتی است:
۱. عوامل کلان اقتصادی
تورم عمومی و نوسان نرخ ارز: افزایش هزینه واردات نهاده‌های کشاورزی و کود شیمیایی.
ناترازی انرژی: قطعی برق در فصل کشت و برداشت که موجب آسیب به تولید گلخانه‌ای و زنجیره سردخانه شده است.
افزایش هزینه‌های عمومی تولید: شامل دستمزد کارگر، حمل‌ونقل و سوخت.
۲. عوامل بخشی و تولیدی
کم‌آبی و فشار اقلیمی: کاهش سطح زیرکشت محصولات آب‌بر مانند برنج و گندم.
ضعف فناوری و بذرهای اصلاح‌شده: بهره‌وری پایین کشاورزی و کاهش عرضه محصولات جایگزین مانند حبوبات.
۳. عوامل مدیریتی و نظارتی
آمارهای غیرشفاف تولید: در مرداد امسال حتی کمیسیون کشاورزی مجلس خواستار اعلام فوری آمار دقیق سطح زیرکشت برنج شد؛ نشانه‌ای از نبود اطلاعات قابل اتکا.
نظام توزیع ناکارآمد: تعدد واسطه‌ها، اجاره‌بهای بالا در میادین و نبود زیرساخت‌های لجستیک مناسب موجب می‌شود قیمت میوه و سبزیجات تا دو برابر بین مزرعه و مصرف‌کننده افزایش یابد.
ضعف در ابزارهای نظارتی و دیجیتال: تجربه موفق برخی پلتفرم‌های آنلاین که فاصله باغ تا سفره را کوتاه کرده‌اند، نشان می‌دهد که تحول در نظام توزیع می‌تواند قیمت میوه را تا نصف کاهش دهد.
درمجموع باید گفت وضعیت تولید و توزیع محصولات خوراکی به خصوص محصولات کشاورزی نیازمند بازبینی جدی است. بدون در نظر گرفتن این موضوع، باید روز به روز شاهد آب رفتن سفره خانوار و تهدید امنیت غذایی کشور باشیم. کشوری که نیروی کارش غذای سالم و مقوی و کامل نخورد، حال قدم گذاشتن در مسیر پیشرفت را نیز ندارد.
راه برون‌رفت از چرخه گرانی
کارشناسان تأکید می‌کنند که مهار تورم خوراکی‌ها نیازمند اقدام همزمان در سه محور اصلی است:
اصلاح نظام توزیع: توسعه سامانه‌های دیجیتال و حذف واسطه‌های غیرضروری.
افزایش بهره‌وری تولید: استفاده از بذرهای اصلاح‌شده، فناوری‌های نوین کشاورزی و مدیریت بهینه آب.
شفافیت آماری و نظارت یکپارچه: ایجاد سامانه متمرکز داده برای پایش تولید و قیمت از مزرعه تا بازار.
درمجموع باید گفت با عبور تورم خوراکی‌ها از ۵۱ درصد و رشد بی‌سابقه قیمت در کالاهای اساسی، امنیت غذایی خانوارها بیش از هر زمان دیگری در معرض تهدید است. ادامه روند کنونی بدون بازبینی در ساختار تولید و توزیع، نه‌تنها فشار معیشتی دهک‌های پایین را تشدید می‌کند، بلکه می‌تواند آثار بلندمدتی بر سلامت نیروی کار و رشد اقتصادی کشور بگذارد. تحلیل آمارها نشان می‌دهد که مهار تورم خوراکی‌ها صرفاً با سیاست‌های کلان پولی ممکن نیست؛ بازطراحی زنجیره تولید و توزیع و مداخله هدفمند وزارت جهاد کشاورزی برای افزایش عرضه و کاهش هزینه‌ها یک ضرورت فوری است.
