در شرایط که بیش از نیمی از جمعیت آفریقا هنوز به برق دسترسی ندارند، تقریبا ۲۰ کشور این قاره به دنبال انرژی هسته‌ای به عنوان یک گزینه راهبردی برای تأمین نیازهای خود، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تقویت پایداری اقتصاد هستند.
با این حال، پیشرفت واقعی در این زمینه همچنان محدود است و تنها چهار کشور مرحله ساخت و ساز تاسیسات برق هسته ای را به پایان رسانده‌اند و آفریقای جنوبی تنها کشوری است که دارای یک نیروگاه هسته‌ای عملیاتی است.
* مصر در حال پیشرفت است
مصر یکی از مهمترین کشورهایی است که در این زمینه پیشرفت قابل توجهی داشته است، زیرا به فعالیت بر پروژه نیروگاه هسته‌ای «الضبعه» ادامه می‌دهد؛ نیروگاهی که شامل چهار راکتور با ظرفیت کلی تولید ۴۸۰۰ مگاوات برق است.
این پروژه توسط شرکت روسی «روس اتم» با بودجه ۳۰ میلیارد دلار اجرا می شود که ۲۵ میلیارد دلار آن از طریق وام روسیه تامین مالی شده است.
این پروژه در سال ۲۰۲۵ میلادی، مجوز ساخت تأسیسات ذخیره‌سازی سوخت مصرف‌شده را دریافت کرد و براساس اعلام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، انتظار می‌رود اولین راکتور تا سال ۲۰۲۸ میلادی عملیاتی شود.
علاوه بر مصر و آفریقای جنوبی، گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که سه کشور غنا، کنیا و نیجریه نیز در حال آماده شدن برای ورود به مرحله ساخت‌وساز تاسیسات برق هسته ای هستند. این کشورها روی مقدمات فنی و قراردادی لازم کار می کنند و منتظر تصمیم گیری سیاسی نهایی هستند.
«رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نوامبر سال ۲۰۲۳ میلادی از مغرب خواست تا در سال‌های آینده به فهرست «کشورهای هسته‌ای» بپیوندد.
با این حال، آخرین گزارش آژانس، مغرب را به عنوان کشوری در مرحله اول طبقه‌بندی می‌کند که در حال مطالعات اولیه است.
* کشورهای مرحله اول و پیش از آن
مرحله اول شامل کشورهای الجزایر، رواندا، تونس، اتیوپی، سنگال، نیجر، سودان، اوگاندا و زامبیا است که مطالعات امکان‌سنجی را بدون انجام هیچ گونه گام اجرایی آغاز کرده‌اند.
اما مرحله قبل از مرحله اول، که به عنوان «پیش‌مرحله اول» شناخته می‌شود، شامل ۹ کشور بورکینافاسو، ساحل عاج، توگو، گینه، جیبوتی، تانزانیا، ماداگاسکار، نامیبیا و زیمبابوه است که هنوز هیچ گونه گام عملی را آغاز نکرده‌اند.
* شتاب آفریقا شرکت‌ها را جذب می‌کند
علاقه آفریقا به انرژی هسته‌ای از نگاه شرکت‌های بزرگ بین‌المللی بویژه شرکت فرانسوی «ای دی اف» (EDF) که نیروگاه «کویبرگ» را در آفریقای جنوبی ساخته، دور نمانده است.
این علاقه همچنین شرکت «کپکو» (KEPCO) کره جنوبی، شرکت «روس اتم» روسیه و شرکت ملی هسته‌ای چین (CNNC) را جذب کرده که در سال ۲۰۲۴ با راه‌اندازی و ساخت ۷ پروژه از ۹ پروژه در سراسر جهان در صدر بازار جهانی قرار داشته اند.
براساس این گزارش، «وضعیت صنعت هسته‌ای جهان» که در ماه ژانویه منتشر شد، جهان طی پنج سال گذشته شاهد راه‌اندازی ساخت ۴۰ راکتور هسته‌ای شامل ۲۶ راکتور در چین، یک راکتور در پاکستان و ۱۳ راکتور در مصر، هند، ترکیه و روسیه بوده است. راه اندازی و ساخت راکتور پاکستان با شرکت های چینی و ۱۳ راکتور دیگر با صنایع هسته ای روسیه بوده است.
