مکانیسم ماشه بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، به یکی از کشور‌های مشارکت‌کننده در برجام اجازه می‌دهد در صورت نقض جدی توافق توسط ایران، با اعلام به شورای امنیت، یک بازه ۳۰ روزه برای بازگشت خودکار همه تحریم‌های بین‌المللی پیش از برجام (تحریم‌های متعددی مانند تحریم‌های تسلیحاتی، مالی، بانکی و نفتی) فراهم شود؛ حتی بدون نیاز به وتو! 
این ماجرا در تاریخ ۲۸ اوت ۲۰۲۵، توسط انگلستان، فرانسه و آلمان راه‌اندازی شد و فرآیند ۳۰ روزه برای بازگرداندن تحریم‌ها آغاز شد.

به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، بازگرداندن تحریم‌های پیشین به‌معنای انسداد کامل مسیر فروش نفت ایران به بازار‌های جهانی، قطع دسترسی به سیستم مالی بین‌المللی و فعال شدن مجدد محدودیت‌های مالی و بانکی است.

اگر حتی کشور‌هایی مانند چین نیز تابع تحریم‌ها شوند، صادرات نفت ایران دچار بحران شدیدی می‌شود. در حالی که تا پیش از این، چین یکی از بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران به‌شمار می‌رفت.

سرنوشت دارایی های نفتی ایران چه می شود؟

به گفته کارشناسان، بازگشت تحریم‌ها به همراه ایجاد ناامنی اقتصادی، ضعف شدید ارزش ریال و افزایش شدید نرخ تورم همراه است. طبق گزارش‌ها، ارز کشور حتی پیش از فعال شدن ماشه تا بیش از یک میلیون ریال برای هر دلار سقوط کرده بود. 

از سویی دیگر بازگشت تحریم‌ها باعث مسدود شدن دارایی‌های خارجی ایران، محدودیت در انجام معاملات مالی و دشواری در همکاری‌های بین‌المللی در حوزه نفت می‌شود.

استفاده از مکانیسم ماشه از سوی اروپا، زمینه‌ساز گسست دیپلماسی و تضعیف همکاری‌های امنیتی و انرژی با ایران می‌شود. البته ایران استفاده از این ابزار را «غیرقانونی» خوانده و تهدید به واکنش کرده است.

چین و هند مسیری برای تنفس / سناریوهایی برای کاهش فشار

گسترش همکاری راهبردی با چین و هند به‌عنوان بزرگ‌ترین خریداران نفت، از جمله راهکار‌های کلیدی و مؤثر برای کاهش وابستگی به بازار‌های غربی است. 

این کشور‌ها حاضرند نفت را خریداری کنند تا تحریم‌ها را دور بزند، چرا که کیک اقتصادی آنها به شکلی است که همواره تقاضای برای نفت را دارا ست. ایران روش‌هایی مانند انتقال کشتی‌به‌کشتی، تغییر پرچم نفتکش‌ها، واسطه‌گری و تغییر اسناد منبع محموله‌ها را برای پوشاندن مبدأ نفت و ادامه فروش استفاده کرده است.

ساخت و توسعه پالایشگاه در داخل کشور، یا حتی خارج از ایران، به‌منظور تبدیل نفت خام به فرآورده‌های نفتی با ارزش افزوده بالا، توسعه بیشتر فرآورده های پتروشیمی به ویژه فرآورده هایی که ارزش افزوده بیشتری دارند، کمک شایانی به کاهش آسیب‌های خام‌فروشی و افزایش درآمد دارد.

برقراری تعاملات دیپلماتیک مؤثر و فعال در سازمان‌هایی مانند اوپک و اوپک‌پلاس می‌تواند موقعیت ایران را در تعیین سهمیه‌ها و قیمت‌گذاری جهانی تقویت کند. پذیرش استاندارد‌های FATF نیز برای بازگشت روابط بانکی با شرکای بین‌المللی حیاتی است. این در حالی است که به طور کلی تمرکز بر حمایت از فناوری‌های نو، شرکت‌های دانش‌بنیان، تولیدات داخلی و صادرات غیرنفتی، می‌تواند پایه‌های اقتصاد را در شرایط تحریم مستحکم کند.

رمزارزها را جدی بگیریم؟

استفاده از ابزار‌هایی مثل رمزارز، نظام بانکی مستقل و پیمان پولی نیز مؤثر است. هدایت نقدینگی بزرگ داخلی از طریق بورس برای ایجاد تأسیسات پالایشی، هم درآمدزایی داخلی را افزایش می‌دهد و هم سرمایه را از بازار‌های غیرمولد مثل ارز و طلا خارج می‌کند.

توسعه بنادر، اسکله‌ها و پالایشگاه‌های مشترک یا در کشور‌های دیگر، همکاری با چین برای تسهیل صادرات نفت، و ایجاد مسیر‌های زمینی جایگزین برای کاهش آسیب تحریم، راهبرد‌هایی مؤثر هستند. دریافت درآمد نفتی به‌وسیله رمزارزها، استفاده از تهاتر یا شبکه‌های مالی جایگزین، ابزار‌هایی هستند که می‌توانند مشکلات بانکی ناشی از تحریم را تا حد زیادی کاهش دهند.

به گزارش تابناک، در نهایت، فعال شدن مکانیسم ماشه، آبشار فشار بر صنعت نفت ایران را به همراه دارد؛ اما با بهره‌گیری از روش‌های کوتاه‌مدت برای حفظ صادرات و درآمد، و برنامه‌های بلندمدت برای بازسازی پایه اقتصادی، ایران می‌تواند این فشار‌ها را مدیریت و آثار آن را کاهش دهد.