به گزارش بهداشت نیوز، دکتر ساسان ساکت با بیان اینکه آشنایی با الگوهای طبیعی رشد و تکامل به افرادی که از کودک مراقبت می‌کنند این امکان را می‌دهد تا تغییرات غیرعادی را شناسایی و مدیریت کنند اظهار کرد: انحراف در الگوهای رشد ممکن است نشانه مهمی از اختلالات جدی و مزمن پزشکی باشد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تاکید کرد: اندازه‌گیری دقیق قد، وزن و دور سر باید در هر ویزیت کودک سالم انجام شود و اگر نتیجه در محدوده نرمال نبود، باید با پزشک مشورت شود.

پاسخ مناسب به نیازهای کودک مساوی با آینده‌ای موفق‌تر و سالم

‌ دکتر ساکت با اشاره به اینکه زیربنای رشد و تکامل سال‌های ابتدایی حیات کودک است ادامه داد: تجربیات این سال‌ها زیربنای زندگی آینده هر انسانی خواهد بود، بنابر این اگر به نیازها و حیطه‌های تکاملی کودکان در این سال‌ها پاسخ مناسبی داده شود، کودکان در آینده زندگی موفق‌تر و سالم‌تری خواهند داشت.

وی توضیح داد: تکامل ابتدایی کودک شامل حیطه‌های مختلفی از قبیل شناختی، کلامی، احساسی، اجتماعی، جسمی و روانی می‌شود که تمام این موارد بر یادگیری ابتدایی و پایه‌ای فرد، موفقیت تحصیلی، خطر ابتلا به بیماری‎های جسمی و روانی، مشارکت اقتصادی، نقش اجتماعی شهروندی و سلامت او در آینده تاثیر بسزایی دارد.

به گفته وی عوامل پیش از تولد مانند ناخواسته بودن بارداری، فقر و یا بیماری‌های مادر و پدر بر تکامل نوزاد اثر دارد و در ادامه دوران رشد، حمایت والدین و افسردگی بعد از زایمان از جمله موارد اثر گذار بر رشد و تکامل محسوب می‌شود.

دکتر ساکت به اولین ارتباطات اجتماعی پس از تولد نوزادان اشاره کرد و ادامه داد: نوزادان بلافاصله بعد از تولد حدودا تا 40 دقیقه کاملا هوشیارند و پس از آن دوره‌های کوتاه بیداری دارند. میانگین خواب آنان در شبانه‌روز 18 ساعت، میدان دید 20 تا 30 سانتی‌متری و شنوایی تکامل یافته است و با صدای مادر و پدر آشنایی دارند.

نشانه‌های تکامل کودک یک‌ماهه

عضو هیئت علمی دانشگاه به نشانه‌های رشد و تکامل شیرخواران در سن یک‌ماهگی اشاره کرد و ادامه داد: دنبال کردن اشیا به صورت افقی یا عمودی، برگشتن به طرف منبع صدا و بدنبال خستگی مکیدن انگشت و خمیازه از نشانه‌های تکامل در این دوران است.

 وی با بیان اینکه سال اول تولد پایه و اساس رشد و تکامل در تمام طول زندگی است ادامه داد: حجم مغز در سال اول تولد دو برابر می‌شود و به 72 درصد تا بلوغ خواهد رسید.

فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان دانشگاه به نشانه‌های تکامل ادراکی در دو ماهگی نیز اشاره کرد و گفت: تشخیص حالات صورت مثل لبخند، دنبال کردن محرک‌ها مثل بینایی، لمسی، بویایی و شنوایی، افتراق الگوهای ریتمیک در زبان مادری از زبان غیرمادری و توجه به محرک‌های تکرار شونده و فهمیدن تغییر محرک از جمله این موارد است.

جلب توجه یکی از نشانه‌های تکامل توضیحاتی درباره تکامل عاطفی نوزادان از تولد تا دوماهگی بخش دیگری از مواردی بود که دکتر ساکت به آن اشاره کرد و ادامه داد: نوزادان وابستگی شدید به محیط و نیاز به مراقبی دائم و قابل اعتماد برای ایجاد حس امنیت دارند به این معنی که توجه و مراقبت بیشتر ازکودک مساوی با کاهش بدخلقی و پرخاشگری در سالهای بعد تولد است ضمن اینکه عدم توجه به گرسنگی منجر به تحریک‌پذیری و پرخاشگری بیشتر نوزاد خواهد شد.

وی گفت: روند جلب توجه در شیرخواران یکی دیگر از نشانه‌های تکامل عاطفی تا دوماهگی است.

دکتر ساکت گفت: ابراز خشم، شادی، علاقه، ترس، تنفر و حیرت در چهره، شروع به بازی و آوازخواندن و ابراز علاقه به پدرو مادر از دیگر نشانه‌های تکامل ادراکی در شیرخواران دو تا شش ماهه است.

فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان دانشگاه ادامه داد: گریه با شنیدن گریه نوزادی دیگر از نشانه‌های تکامل و همدلی کودک شماست. گریه و نق نق زیاد برای نوزادان کمتر از دو ماه (20 درصد نوزادان)، کولیک از شش هفتگی( تا سه یا پنج ماهگی) و همراه با گریه شدید بیش از سه ساعت در روز برای بیش از سه روز در هفته (گریه در نوزادان با ریفلاکس و آلرژی به پروتئین شیرگاو) نیاز به بررسی بیشتر دارد.

وی به اهمیت تکامل کلامی و زبان آموزی نیز اشاره کرد و ادامه داد: یادگیری اصولی ابزارهای پایه زبان(آواشناسی و بخش کردن کلمات) حائز اهمیت است. شیرخواران از دو تا شش ماهگی ارتباط چشمی بیشتری برقرار می‌کنند و لبخند ارادی می‌زنند، حس علاقه و عشق متقابل دارند، هدف دار می‌غلتند، میدان دید بیناییشان بیشتر شده، سیکل منظم خواب و بیداری دارند، به اطراف توجه داشته و در اطراف بدن خود کاوش می‌کنند.

فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان تاکید کرد: فهمیدن وجود خود جدای از مادر اولین مرحله تکامل شخصیت است.

دکتر ساکت ادامه داد: به صورت کلی کودکان تا شش ماهگی اغلب می‌خندد، ترجیح می‌دهد والدین و اعضای خانواده از او مراقبت کنند، وقتی با او سخن می‌گویند مشتاقانه گوش می‌دهد، دست و پایش را می‌شناسد، اشیا را به دهان می‌گذارد، با کمک می‌نشیند، غلت می‌زند، حرکات جهشی دارد و بدون استفاده از شست به اشیا چنگ می‌زند.

وی درباره تکامل کلامی از شش تا 9 ماهگی نیز گفت: ادای سیلاب‌های متعدد مثل با، دا و ما ، توانایی یادگیری دو زبان به صورت همزمان و توجه بیشتر یا خواندن کتاب‌های شکل دار برای کودک مهیا می‌شود(مثل نشان دادن تصویر اشیا یا حیوانات از روی شکل).

فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان به تکامل ادراکی در کودکان شش تا 12 ماهه نیز اشاره کرد و ادامه داد: توانایی در نشستن، افزایش تحرک، کاوش در اطراف، کشف دست‌ها، به دهان بردن اشیا، درک تداوم وجود اشیا در 9 ماهگی، لذت بردن از برخی بازی‌‌ها، شروع به غریبی کردن، میل به غذا خوردن با انگشت، میل به تسلط و خودمختاری از جمله این موارد است.

کودک در یک‌سالگی وقایع را به‌خاطر می‌آورد

دکتر ساکت درباره رفتارهایی که کودکان از هفت تا 12 ماهگی انجام می‌دهند نیز گفت: کودک دراین بازه زمانی وقایع ساده را به خاطر می‌آورد، قسمت‌های مختلف بدن و صداهای افراد فامیل را تشخیص داده، اسم خود و سایر لغات رایج را درک می‌کند، اولین لغت‌های معنی‌دار را بیان می‌کند، اشیا را تکان می‌دهد، اجسام مختلفی را پیدا می‌کند، اجسام را در ظروف جای می‌دهد، به تنهایی می‌نشیند(حداکثر تا 9 ماهگی)، چهار دست و پا راه می‌رود، خودش را راست نگه می‌دارد، راه می‌رود و ممکن است از غریبه‌ها خجالت کشیده و یا غریبی کند.

 وی درباره تکامل ادراکی و حرکتی درکودکان 12 تا 18 ماهه نیز گفت: کودکان در این بازه زمانی راه می‌روند، در گرفتن و رها کردن اشیا مهارت داشته و بازی‌های تقلیدی انجام می‌دهند، تکامل عاطفی نیز در این کودکان به این شکل است که در راه رفتن توانایی و دنبال کردن مهارت نسبی پیدا می‌کنند و این موضوع باعث هیجان در آنان می‌شود، اعتماد به‌نفس بیشتری داشته و از والدین فاصله می‌گیرند و توانایی برقراری ارتباط کلامی بین شش تا چهار کلمه را دارند.

فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان درباره تکامل ادراکی و عاطفی کودکان 18 تا 14 ماهه نیز یادآور شد: کودکان در این سن شروع به دویدن و بالارفتن از پله‌ها کرده، درک علت و معلولی دارند(مثل کوک کردن ماشین کوکی)، به والدین وابسته هستند، نسبت به خود آگاهی دارند(مثل فهمیدن لکه قرمز روی گونه در آیینه)، آگاهی از خرابی وسایل، تکامل بارز تکلم(حدود 50 لغت در 18 ماهگی و 200 در دو سالگی) و توانایی ساخت جملات ساده را دارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره اهمیت ارزیابی کودکان از نظر تکامل نیز توضیح داد: ارزیابی کودک فرآیندی مداوم و ممتد است که در آن تیم سلامت با استفاده از ابزارهای استاندارد نسبت به بررسی وضعیت تکاملی کودک و مراقبت‌های روتین را انجام می‌دهند، توجه داشته باشید تمام کودکان باید از نظر تکاملی غربال شوند.

غربالگری کودکان را جدی بگیرید

وی ادامه داد: برای غربالگری کودکان باید با توجه به گروه سنی کودک، برای دو تا 9 ماهگی، 18 ماهگی و چهار سالگی از سوالات استاندارد و یا در سنین شش ماهگی، 12 ماهگی، 24 ماهگی و سه سالگی از پرسشنامه استاندارد استفاده شود.

دکتر ساکت ادامه داد: برخی موارد از علامت‌های هشداردهنده مشکلات تکاملی است.

وی تاکید کرد: به صورت کلی اگر کودکتان در پنج سالگی نتواند طیف وسیعی از عواطف را نشان دهد، رفتارهای افراطی از خود نشان داده مثل حالت‌های غیرمعمول ترس، خجالت، افسردگی یا رفتار تهاجمی، معمولا گوشه‌گیر و غیرفعال باشد، به‌راحتی حواسش پرت ‌شود و نتواند بیش از پنج دقیقه روی یک موضوع تمرکز کند، به مردم پاسخ نداده و یا پاسخ سرسری ‌دهد، قادر به انجام بسیاری از بازی‌ها و فعالیت‌ها نباشد، نتواند نام و نام خانوادگی خود را بگویید، افعال جمع یا گذشته را درست بکار برد، راجع به فعالیت‌های روزانه یا تجاربش صحبت کند، نقاشی بکشد، بدون کمک دندانش را مسواک کند، دست و صورتش را بشوید، خشک کند و یا لباس بپوشد، مهارت‌هایی را که قبلا کسب کرده از دست بدهد؛ باید بصورت اورژانسی توسط فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان ویزیت شود و در صورت ضرورت نوار مغزی اخذ و یا تصویربرداری مغزی انجام شود.

وی ادامه داد: باید در صورت مشاهده موارد بالا ازمایش‌های تکمیلی توسط پزشک درخواست شده و پس از ارزیابی‌های اولیه، از همکاران سایر رشته‌ها مانند فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، شنوایی شناس، کاردرمانگر، بینایی سنج و گفتاردرمانگر نیز برای اخذ بهترین پاسخ تشخیصی و درمانی بهره مند شوید.