به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، در دنیای پرالتهاب سیاست و اقتصاد بین‌الملل، همواره گزارش‌هایی منتشر می‌شوند که تحلیلگران را به واکاوی عمیق‌تر پدیده‌ها سوق می‌دهند. اخیراً اخباری مبنی بر افزایش چشمگیر درآمدهای نفتی ایران، به‌ویژه در سال‌های اخیر، موجی از پرسش‌ها را در محافل اقتصادی و رسانه‌ای ایجاد کرده است. در شرایطی که ایران تحت شدیدترین تحریم‌های اقتصادی قرار دارد، این افزایش درآمد می‌تواند نشانه‌ای از تغییر در موازنه قدرت یا اتخاذ استراتژی‌های جدید در حوزه تجارت بین‌الملل باشد.
بر اساس گزارش‌های معتبر بین‌المللی، از جمله آماری که اخیراً توسط انستیتو انرژی (Energy Institute) منتشر شده، ایران توانسته است تولید نفت و میعانات گازی خود را به بیش از ۵ میلیون بشکه در روز برساند. این رقم بی‌سابقه در تاریخ پس از انقلاب اسلامی، شامل نفت خام، میعانات گازی و ال‌پی‌جی می‌شود. بخش قابل توجهی از این تولید، همانطور که در گزارش‌ها اشاره شده، به صادرات اختصاص یافته و مقصد اصلی آن کشور چین است. این وابستگی تقریباً ۹۰ درصدی به بازار چین، هرچند از منظر امنیت انرژی چالش‌هایی را به همراه دارد، اما در شرایط فعلی تحریم‌ها، دریچه‌ای حیاتی برای اقتصاد ایران به شمار می‌رود.
یکی از نکات مهمی که در این گزارش‌ها مطرح شده، رقابت ایران با روسیه در زمینه ارائه تخفیف‌های نفتی به پالایشگاه‌های چینی است. در حالی که کشورهای اروپایی از خرید نفت روسیه به دلیل تحریم‌های مربوط به جنگ اوکراین خودداری می‌کنند، مسکو نیز به دنبال بازارهای جایگزین، به‌ویژه چین، است. این وضعیت، رقابتی پنهان بین تهران و مسکو برای جذب مشتریان چینی، به‌ویژه پالایشگاه‌های مستقل (موسوم به تی‌پات‌ها)، ایجاد کرده است. تخفیف‌های نفتی ایران در مقاطعی به ۱۲ درصد نیز رسیده، اما اکنون در سطح پایین‌تری قرار دارد. این تخفیف‌ها به پالایشگاه‌های مستقل چین این فرصت را می‌دهند که نفت را با قیمتی بسیار رقابتی خریداری کنند و در عین حال، شرکت‌های بزرگ نفتی چین که در بورس‌های بین‌المللی فعال هستند، از قرار گرفتن تحت تحریم‌های ثانویه آمریکا در امان بمانند.
مذاکرات احیای برجام و گمانه‌زنی‌ها درباره فعال شدن مکانیسم ماشه (Snapback) یکی از نگرانی‌های اصلی در مورد آینده صادرات نفت ایران است. در صورت فعال شدن این مکانیسم، تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران باز خواهند گشت که می‌تواند وضعیت فعلی تجارت نفت را به چالش بکشد. این وضعیت، ایران را در دوراهی مهمی قرار داده است: آیا باید با دیپلماسی فعال، مانع از اجرای اسنپ‌بک شد یا از این وضعیت به عنوان یک اهرم فشار در روابط خود با چین استفاده کرد؟
برای مدیریت این شرایط پیچیده، دو راهبرد اصلی برای دستگاه دیپلماسی ایران پیشنهاد می‌شود:
۱. مذاکره با اروپایی‌ها با ارائه پکیج‌های پیشنهادی: ایران می‌تواند با استفاده از فرصت‌ها و تهدیدهایی که اجرای اسنپ‌بک برای کشورهای اروپایی ایجاد می‌کند، وارد مذاکره شود. برای مثال، با توجه به کاهش ۱۰۰ میلیارد متر مکعبی صادرات گاز روسیه به اروپا و تاثیر آن بر صنایع گازمحور این قاره، ایران می‌تواند با ارائه پکیج‌های جذاب برای توسعه میادین گازی و تضمین تامین بلندمدت گاز، اروپایی‌ها را به همکاری ترغیب کند.
۲. تقویت روابط استراتژیک با چین در سایه اسنپ‌بک: در صورت فعال شدن اسنپ‌بک، ایران می‌تواند از اهرم‌های موجود در روابط خود با چین، مانند توافق‌نامه ۲۵ ساله، استفاده کند. در جریان توافق بزرگ ایران و عربستان که با میانجیگری پکن به سرانجام رسید، چین نشان داد که برای تأمین امنیت انرژی خود و ثبات منطقه، حاضر به ایفای نقش فعال است. ایران باید به چین یادآوری کند که در دوران تحریم، تهران منافع پکن را در نظر گرفته و اکنون نیز پکن باید در قبال فشارهای غرب، از منافع ایران در بازار نفت و سایر حوزه‌های اقتصادی دفاع کند.
افزایش درآمدهای نفتی ایران، نتیجه مجموعه‌ای از عوامل از جمله کاهش فشار حداکثری دولت ترامپ، استفاده هوشمندانه از فضای رقابتی در بازار نفت و اتخاذ روش‌های خلاقانه برای دور زدن تحریم‌ها است. این موفقیت در سایه روابط نزدیک با چین به دست آمده است. با این حال، آینده صادرات نفت ایران به شدت به نحوه مدیریت پرونده اسنپ‌بک و توانایی ایران در تبدیل تهدید به فرصت بستگی دارد. در این میان، استفاده از ابزارهای دیپلماتیک و اقتصادی موجود، به‌ویژه با شریک اصلی تجاری خود، چین، کلیدی‌ترین راهکار برای عبور موفق از این مرحله است.
