تهیۀ جهیزیه یکی از مهم‌ترین مراحلی است که خانواده‌ها پیش از ازدواج دختر و پسر خود انجام می‌دهند. در اصول شرعی و قوانین مدنی جمهوری اسلامی ایران، خرید جهیزیه را بر عهدۀ داماد قرار داده است. اما در فرهنگ ایرانیان، عروس نیز در آماده کردن بخشی از جهیزیه سهیم است. با این وجود، برای بعضی از افراد این سؤال وجود دارد که آیا برای جهیزیه قرارداد یا سند لازم است یا خیر.

جایگاه جهیزیه در فرهنگ ایرانی و دین اسلام

از قرن‌های گذشته این فرهنگ وجود داشته است که عروس و داماد برای آماده کردن منزل خود و لوازم آن با هم مشارکت می‌کنند. به این ترتیب، خانواده‌های آن‌ها با توافق یکدیگر و طبق آداب و رسوم خود، خرید اقلامی از جهیزیه را بر عهده می‌گیرند.

در دین اسلام اما خانوادۀ دختر هیچ مسئولیتی در خرید جهیزیه و لوازم منزل ندارد و همان‌طور که مراجعی مانند آیت الله خامنه‌ای و آیت الله سیستانی نیز اشاره کرده‌اند، تأمین وسایل منزل بر عهدۀ داماد است.

جایگاه جهیزیه در قانون مدنی

قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، به طور مستقیم به جهیزیه اشاره نکرده است. اما در مادۀ ۱۱۰۷ آن نفقه شامل تمامی نیازهای متعارف زن می‌شود که متناسب با وضعیت اوست. از جمله می‌توان به مسکن، خوراک، پوشاک، اسباب و اثاثیۀ منزل و هزینه‌های درمانی اشاره کرد. طبق قانون مدنی، تأمین نفقه بر عهدۀ شوهر است. به این واسطه، مرد مسئول خرید جهاز عروس در برندهای معتبر خواهد بود.

با وجود چنین قانونی، داماد باید به تنهایی خرید لوازم خانگی برقی را انجام دهد. اما اگر آداب و رسوم خانوادۀ عروس اجازه می‌دهد، می‌توان انتظار داشت که خانوادۀ عروس در تهیۀ بعضی از اقلام همکاری کنند.

آیا قرارداد رسمی لازم است؟

در هیچ کدام از مفاد قانون مدنی و شرع، هیچ اشاره‌ای به وجود قرارداد رسمی برای آماده کردن و تحویل دادن جهیزیه وجود ندارد. به بیان ساده، هیچ قانونی خانوادۀ عروس را موظف نکرده است که برای خریداری جهیزیه سندی خاص تنظیم کنند. بنابراین، خانواده‌های عروس و داماد می‌توانند به صورت شفاهی و یا کتبی فهرستی از لوازم زندگی را آماده کرده و خرید جارو رباتیک با بهترین قیمت یا خریداری سرویس چوب منزل، تلویزیون، ماشین لباسشویی، یخچال و سایر لوازم منزل را میان خود تقسیم کنند. بدون اینکه نیاز به امضای سندی هنگام تحویل آن‌ها باشد. این شیوه به حل و فصل پرونده‌های متعدد طلاق در دادگاه‌ها کمک کرده است. به نحوی که برگرداندن اقلام جهیزیه به هر یک از زوجین به سهولت انجام شده است.

جمع‌بندی

اگر قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران و اصول دین اسلام و شرع را بررسی کنید، متوجه این موضوع خواهید شد که تهیۀ جهیزیه بر عهدۀ داماد است. اما با توجه به اینکه در فرهنگ ایرانیان خانوادۀ عروس نیز در تهیۀ جهیزیه مشارکت می‌کند، روند به شکل متفاوتی از قانون و شرع خواهد بود. با این وجود، برای تحویل دادن و دریافت جهیزیه به سند نیازی نیست. اگرچه بعضی از خانواده‌ها به صورت کتبی فهرست اقلام جهیزیه را ذکر کرده و آن‌ها را میان خانوادۀ عروس و داماد تقسیم می‌کنند. این روش به شفافیت مسئولیت خرید جهیزیه و امور قانونی پرونده‌های طلاق کمک می‌کند.

کشف و انتقال ۲۴ جسد در حال تجزیه در «کلرادو»ی آمریکا