عصر ایران؛ علی محبوبی - منطقه آزاد ماکو، گنجی با وسعت بیش از ۵۰۰ هزار هکتار و شاهراهی حیاتی میان ایران و اروپا، بزرگترین منطقه آزاد خاورمیانه است. این منطقه که با سه کشور هم‌مرز بوده و در قلب کریدورهای ترانزیتی قرار دارد، با مزیت‌های بی‌بدیل تجاری، گمرکی و گردشگری می‌توانست موتور محرک توسعه غرب ایران باشد، اما بخش بزرگی از ظرفیت‌هایش همچنان در برگه‌ها و تابلوهای تبلیغاتی محصور مانده است.
در سال‌های اخیر، آمارها از رشد سرمایه‌گذاری و پروژه‌های چند هزار میلیاردی حکایت دارد. اما در این اثنا نشانه‌های «تناقض ظرفیت و عملکرد» بیش از پیش به چشم می‌خورد. ارقامی که در جداول رسمی درخشان‌اند، اما در زندگی روزمره مردم محلی، بازتابی کمرنگ و گاه نامحسوس دارند و سؤال کلیدی همچنان پابرجاست: آیا این رشد واقعی است؟ و اینکه سهمی از ارزش افزوده برای مردم ایجاد کرده؟
پرسش‌های مردم و نخبگان منطقه همچنان بی‌پاسخ مانده‌اند؛ از اینکه چرا زیرساخت‌های لجستیکی و صنعتی با وسعت و جایگاه منطقه تناسب ندارد، تا اینکه پروژه‌های دانش‌بنیان و نوآورانه نیز در بین پروژه‌های این منطقه وجود دارد یا خیر و همچنین شرکت‌های دانش بنیان و برنامه های توسعه ای علمی در ساختار سازمانی و برنامه ریزی بزرگترین منطقه آزاد تجاری خاورمیانه جایگاه و سهمی دارد؟ شفافیت مالی و سازوکار نظارت عمومی چگونه عمل می‌کند؟ و نقش واقعی کارآفرینان خرد، روستاهای ماکو و جوامع بومی در اقتصاد منطقه کجاست؟
همایش بین‌المللی «اینوا» از ابتکارات رضا رحمانی استاندار آذربایجان‌غربی آغازی بر فرآیند جذب سرمایه‌گذار از طریق ریل گذاری و تغییر سیاستها و رویکردهای استان که ناشی از سوء مدیریت‌های دهه های قبل در استان بود و همچنین تغییر نگاه های غیر اصولی به استانی که ظرفیت‌های اقتصادی سرشاری دارد، خروجی‌های مثبتی در سطح استان داشت طوری که به گفته رئیس جمهور، استان آذربایجان‌غربی تنها استانی بود که حتی حین جنگ تحمیلی اخیر نیز موفق به جذب سرمایه‌گذار شده است مضافآ اینکه بنا به اظهار وزیر کشور، این استان طی سه ماه اول سال جاری از قعر جدول رشد اقتصادی، با ارتقایی چشم گیر، هم اکنون در بین پنج استان اول کشور در رشد شاخصهای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی قرار گرفته است و این موفقیت‌ها بدون اغراق مرهون زاویه نگرش استاندار جدید و مدیران جدید استان میباشد چرا که تا کنون و طی ده‌ها سال چنین موفقیتی برای آذربایجان‌غربی کسب نشده است. و قطعآ می‌توان متصور شد که با تغییر هر یک از مدیرانی که نه تنها اعتقادی به وفاق ندارند بلکه حتی با ادامه سکون و رکود به ارث مانده از دهه های قبل، عملآ سرعت گیری برای رشد استان می‌باشند و با تغییرشان می‌شود که در همه شاخصهای رشد، رتبه‌های صدر جدولی را برای این استان زرخیز کسب کرد. اما با توجه به موضوع این یادداشت، آنچه که موجب مسرت است، شنیدن اخبار خوب در راستای تحقق اهداف پروژه "اینوا" در جای جای استان آذربایجان‌غربی میباشد و نداشتن هیچ سهمی از این موفقیت‌ها در بزرگترین منطقه آزاد خاورمیانه که با عدم وجود قوانین دست و پا گیر نسبت سایر دستگاه‌های دولتی و حتی بخش خصوصی، می‌توانست نقش بیشتری در تحقق اهداف "اینوا" داشته باشد، موجب اندوه و شگفت است.
بر پایه گزارش‌های میدانی از دستاوردهای منطقه آزاد ماکو و داده‌های رسمی، اکثریت مشاغل خرد و جامعه روستایی بهره‌ای جدی از آن آمارهای رشد نبرده‌اند و اشتغال بومی در آنجا محدود است، فرصت‌های کارآفرینی روستایی کمرنگ و چرخه مالی عمدتاً در دست شمار اندکی از پروژه‌ها و شرکت‌های معدود می‌چرخد. یکی از بانوان کارآفرین روستایی می‌گوید: «جز گردوخاک جاده و غرش کامیون‌ها، چیز دیگری نصیب ما نشده. اگر بخواهیم گلخانه یا تعاونی ایجاد کنیم، باید هفت‌خوان مجوز را بگذرانیم و آخرش همه هزینه و ریسک پای خودمان باشد. حمایتی نیست.»
این شکاف میان آمار و واقعیت، خطر مهاجرت، افت سرمایه اجتماعی و گسترش نابرابری را پررنگ‌تر کرده است. در حالی که تیترها پر از عناوینی چون «رکورد صادرات» و..... است، توسعه واقعی تنها زمانی اتفاق خواهد افتاد که مردم منطقه آزاد ماکو صرفاً تماشاگر رویدادها نباشند بلکه ذینفع و شریک اصلی اقتصاد آزاد منطقه باشند.
انتظار افکار عمومی و فعالان اقتصادی منطقه امروز واضح است: بازنگری فوری در سیاستها، پایان دادن به موانع اداری و ایجاد فرصت‌های عادلانه برای کسب‌وکارهای کوچک و روستاهای محروم ماکو ضرورت دارد.
این گزارش با هدف شفاف‌سازی و مطالبه‌گری منتشر می‌شود و آغاز موجی تازه برای الزام به پاسخگویی، برای ارتقای حکمرانی تآثیر گذار و به‌کارگیری ظرفیت‌های معطل‌مانده بزرگترین منطقه آزاد ایران میباشد. ادامه این سلسله گزارش‌ها به بررسی دقیق‌تر کمبود زیرساخت‌ها، شفافیت مالی و وضعیت فناوری و ایجاد نوآوری در منطقه خواهد پرداخت.
