وبگاه "شبکه رهبری اروپا" در مقاله ای به قلم " حمید رضا عزیزی" پژوهشگر مهمان در موسسه امور بین‌الملل و امنیت آلمان (SWP)، احتمال فعال سازی "مکانیسم ماشه" و بازگشت تحریم های شورای امنیت علیه برنامه هسته ای ایران را مورد بررسی قرار داده است.
به گزارش عصرایران، در این مقاله با مروری بر سیر وقایع ماه ها و هفته های گذشته پس از حملات هماهنگ آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هسته ای ایران و متعاقب آن تعلیق همکاری های ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی، راه های احتمالی برای دیپلماسی به منظور جلوگیری از تشدید تنش را بررسی کرده است.
در این مطلب آمده است:
برای سه کشور اروپایی، منطق مرتبط کردن تمدید مکانیسم ماشه با تمدید دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اندازه کافی روشن است.
پرداختن به ذخایر اورانیوم غنی‌شده با غنای بالا، فوری‌ترین نگرانی در مورد گسترش سلاح‌های هسته‌ای را برطرف می‌کند، در حالی که یک تعلیق موقت می‌تواند برای مذاکرات زمان بیشتری بخرد.
از نظر سیاسی، این امر همچنین نشان می‌دهد که اروپا هنوز نقشی در مدیریت بحران دارد، نه اینکه این حوزه را به طور کامل به واشنگتن واگذار کند.
با این حال، از دیدگاه تهران، این پیشنهاد بسیار کمتر جذاب به نظر می‌رسد.
اولا، افشای محل و احتمالا مهر و موم کردن اورانیوم غنی شده در اختیار ایران، این کشور را از آنچه بسیاری از مقامات آن آخرین برگ برنده خود در مقابل ایالات متحده می‌دانند، محروم می‌کند. بدون اهرم، تهران می‌ترسد که در هرگونه مذاکره نهایی مجبور به قرار گرفتن در موقعیت ضعیف شود. این اضطراب با این واقعیت تشدید می‌شود که برنامه غنی‌سازی پس از حملات اسرائیل و آمریکا عملا متوقف شده است و هرگونه تلاشی برای از سرگیری آن، خطر حملات بیشتر را به دنبال خواهد داشت.
ثانیا، رهبران ایران معتقدند که افشای محل ذخایر، آن را به هدفی آسیب‌پذیرتر برای حملات احتمالی آینده تبدیل می‌کند. نگرانی آنها با اتهامات گذشته مبنی بر اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به طور مستقیم یا غیرمستقیم، با درز اطلاعات حساس در مورد برنامه هسته ای ایران، عملیات اسرائیل را تسهیل کرده است، تقویت می‌شود.
ثالثا، با پذیرش تمدید، ایران به طور ضمنی فرآیند "اسنپ‌بک" (ماکنیسم ماشه) را که مدت‌ها اصرار داشت اروپا حق استفاده از آن را ندارد، مشروعیت می‌بخشد.
همانطور که کوروش احمدی، دیپلمات سابق، خاطرنشان کرده است: "اگر تمدید را بپذیریم، اساسا اختیار اروپا را برای فعال کردن اسنپ‌بک مشروعیت بخشیده ایم." با این حال، رد کامل آن خطرات خاص خود را دارد.
فعال کردن اسنپ‌بک نه تنها تحریم‌های چندجانبه را دوباره اعمال می‌کند، بلکه ثبات اقتصادی شکننده ایران را بیشتر از بین می‌برد، انزوای دیپلماتیک آن را عمیق‌تر می‌کند و احتمالا تنش نظامی را تسریع می‌کند. به همین دلیل، بهترین مسیر ایران این نیست که پیشنهاد اروپا را به طور کلی رد کند، بلکه آن را به یک رویکرد مرحله‌ای گسترده‌تر تغییر شکل دهد.
چنین رویکردی نه مستلزم آن است که ایران اختیار قانونی سه کشور اروپایی را برای فعال کردن مکانیسم ماشه بپذیرد و نه از همان ابتدا اهرم ذخائر اورانیوم 60 درصدی خود را واگذار کند.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پس از گفتگو با همتایان اروپایی خود، اخیرا اظهار داشت که هرگونه تمدید این سازوکار در نهایت موضوعی مربوط به شورای امنیت سازمان ملل است، نه اینکه تهران آن را تایید کند.
این ممکن است به عنوان نشانه‌ای از موضع نرم‌تر تهران تفسیر شود. در عمل، این بدان معناست که به جای مشروط کردن تمدید قطعنامه 2231، به شفافیت کامل و فوری ایران، هر دو طرف می‌توانند ابتدا بر روی یک نقشه راه توافق کنند: ایران با گام‌های محدود و برگشت‌پذیر برای بازگرداندن همکاری جزئی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شروع کند، در حالی که سه کشور اروپایی، به طور موازی، روسیه، چین و ایالات متحده را در شورای امنیت سازمان ملل متحد درگیر کنند تا زمان بیشتری برای دیپلماسی فراهم شود.
هرگونه فرآیندی از این دست همچنین باید شامل یک مسیر تعامل موازی با واشنگتن و اروپا باشد، به طوری که کاهش مرحله‌ای تحریم‌ها و تضمین‌های امنیتی بتواند با شفافیت تدریجی مطابقت داشته باشد و سرنوشت ذخایر 60 درصدی به مرحله نهایی واگذار شود.
به این ترتیب، هر دو طرف اهرم خود را تا انتها حفظ می‌کنند، نه اینکه در ابتدا آن را به خطر بیندازند. این استراتژی مستلزم انعطاف‌پذیری از سوی هر دو طرف است.
برای تهران، این به معنای مقاومت در برابر وسوسه تشدید به سمت تسلیحاتی شدن یا خروج از NPT و در عوض استفاده از فرصت برای رسیدن به یک راه حل دیپلماتیک آبرومندانه است.
برای سه کشور اروپایی نیز این به معنای اذعان به محدودیت‌های اهرم فشار خود و همکاری با واشنگتن برای طراحی یک توالی واقع‌بینانه از مشوق‌ها و تعهدات است.
بدون چنین هماهنگی، اروپا در معرض خطر کنار گذاشته شدن قرار می‌گیرد، زیرا ایران یا به رویارویی یا به مسیر کنار گذاشتن اروپا و مذاکره مستقیم دوجانبه با ایالات متحده روی می‌آورد. مهلت بازگشت تحریم‌ها ممکن است نزدیک باشد، اما همزمان مسیری باریک نیز برای دیپلماسی و جلوگیری از فعال سازی مکانیسم ماشه باز است.
