کارشناسان معتقدند که توسعه واقعی شبکه تنها با ارتقای زیرساخت‌های فنی و بازنگری در سیاست‌های محدودکننده مانند فیلترینگ ممکن است. در این بین با وجود اعلام برنامه‌ها و دستورالعمل‌هایی از سوی دولت، وزارت ارتباطات و نهادهای مرتبط تاکنون در عمر یک‌ساله دولت چهاردهم تغییر ملموسی در تجربه کاربران و محیط کسب‌وکارهای دیجیتال مشاهده نشده است.
متولی صنعت آی‌تی ایران از وضعیت آی‌تی در کشور راضی نیست. همین چند روز پیش بود که اظهارات ستار هاشمی، وزیر ارتباطات به تیتر یک رسانه‌ها تبدیل شد. او معتقد بود که به عنوان وزیر ارتباطات از کیفیت اینترنت راضی نیست و باید تلاش شود تا خدماتی با کیفیت بهتر به مردم ارائه شود. او همچنین در نیمه دوم تیرماه نیز در خصوص نارضایتی خود از فیلترینگ صحبت کرده و در این باره بیان کرده بود که سیاست فیلترینگ در کشور شکست خورده است، زیرا هدف‌گذاری‌ها محقق نشده و ابزارهای مبارزه با فیلترینگ در دسترس عموم قرار دارند، اما نتوانسته‌اند کارآیی لازم را داشته باشند.
هاشمی بهمن سال گذشته نیز در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس، به مساله تداوم مشکل اتصال کاربران به فیبر نوری اشاره و از پایین بودن میزان اتصال به فیبر نوری نسبت به میزان پوشش آن انتقاد کرده بود. این اظهارات باعث شده کارشناسان شبکه و اینترنت این پرسش را مطرح کنند که اگر وزیر ارتباطات، متولی اصلی حوزه، مانند یک اپوزیسیون از وضعیت فعلی انتقاد می‌کند پس چه نهادی یا شخصی مسوول رفع این مشکلات و بهبود وضعیت فناوری اطلاعات کشور است.
امیرحسین دهقان، کارشناس شبکه، در این خصوص به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «متولی اصلی شبکه مادر مخابرات کشور از نظر قانونی و ساختاری، شرکت ارتباطات زیرساخت و وظیفه این شرکت راهبری و تامین سبد اصلی ارتباطی کشور است؛ به عبارت دیگر تمام شبکه‌های انتقال بین‌المللی، ظرفیت فیبر نوری و دیگر زیرساخت‌های حیاتی ارتباطی کشور زیر نظر این شرکت طراحی و مدیریت می‌شود. نگهداری، توسعه و بهره‌برداری از شبکه تا سطح مشتری نهایی مانند انجام می‌شود، اما بخش عمده زیرساخت اصلی همچنان دولتی و تحت انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت است.»
او معتقد است که اگر وزیر ارتباطات مواضعی انتقادی نسبت به روند فعلی توسعه شبکه داشته باشد، این نقد در نقش متولی شبکه ملی اطلاعات و توسعه زیرساخت معنا پیدا می‌کند؛ به این معنا که پاسخگویی در قبال کیفیت نهایی شبکه بر عهده اوست. البته بخش خصوصی و دستگاه‌های اجرایی نیز در توسعه شبکه مشارکت دارند، اما بدون نقش‌آفرینی و سرمایه‌گذاری شرکت ارتباطات زیرساخت توسعه شبکه به شکل موثر امکان‌پذیر نیست. صرفا واگذاری توسعه به اپراتورها پاسخگوی الزامات رشد و کیفیت اینترنت نیست.
البته انتقادها نسبت به وضعیت ارتباطی کشور تنها محدود به وزیر ارتباطات نیست و دیگر مسوولان نیز به ویژه در خصوص فیلترینگ طی ماه‌های گذشته انتقاداتی داشته‌اند؛ فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز یکی از همین افراد است. او در این باره اظهار کرده است: «درباره موضوع فیلترینگ کار کارشناسی تایید کرده که این اقدام هزینه‌ها را بالا می‌برد، دولت پیگیر تحقق این وعده است اما هنوز در برخی سکوها رفع نشده است. راحت نیست که از قطع برق سخن گفته شود، اما شرایط ما را مجبور به این کرد.»
محمد سرافراز، رئیس اسبق سازمان صداوسیما و عضو شورای عالی فضای مجازی معتقد است که در مورد وعده رفع فیلترینگ رئیس‌جمهور نباید این وعده غیر واقع‌بینانه را می‌داد. وعده رفع فیلترینگ هم بزرگ و مهم نبود و می‌توانست تا حدی عملی شود. با این حال به نظر می‌رسد تحت‌الشعاع شعار وفاق قرار گرفت. او توضیح داد: «این شعار البته مبهم بود، اما برداشت من این است که منظور وفاق با نهادهای حکومتی بود، نه وفاق با مردم یا احزاب. همین موضوع ظاهرا باعث شد وعده رفع فیلتر کنار گذاشته شود.
رئیس‌جمهور می‌توانست در آغاز دولت با یک دستور فیلترینگ را بردارد. اما این کار را نکرد و بعد هم مصوبه ۳۲ بندی شورای عالی فضای مجازی، عملا اختیارات او را محدود کرد.» دهقان در این خصوص نیز به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «کارشناسان و اعضای کمیسیون مجلس بارها اشاره کرده‌اند که فیلترینگ گسترده و محدودیت‌ها علاوه بر هزینه بالای تجهیزات و خدمات برای اپراتورها و دولت باعث کاهش کیفیت شبکه می‌شوند.
وزارت ارتباطات خود مسوول اعمال فیلترینگ نیست و دستورها از نهادهایی مانند شورای عالی فضای مجازی صادر می‌شود. فیلترینگ موجب افزایش استفاده از فیلترشکن‌ها و وی‌پی‌ان شده و در نتیجه کیفیت شبکه کاهش می‌یابد.» او معتقد است که حتی اگر تمام نهادهای دولتی و خصوصی دست به دست هم دهند تا شبکه توسعه یابد بدون رفع محدودیت‌ها و بازنگری در سیاست‌های فیلترینگ کیفیت اینترنت همچنان پایین باقی خواهد ماند. توسعه واقعی شبکه باید همزمان با ارتقای زیرساخت و بهبود سیاست‌های فیلترینگ پیگیری شود.
دهقان همچنین تاکید می‌کند که با وجود آغاز کار دولت آقای پزشکیان هنوز دستاورد اجرایی چشم‌گیری در حوزه توسعه شبکه اینترنت به ثبت نرسیده است، با این حال اقداماتی در دستور کار قرار گرفته‌اند؛ از جمله تشکیل کارگروه دائمی اینترنت و فضای مجازی برای اصلاح فوری وضعیت، دستور بازنگری در سیاست‌های فیلترینگ و کیفیت اینترنت و همچنین تاکید وزیر ارتباطات بر بهبود فضای کسب‌وکارهای آنلاین و کاهش مداخلات غیرکارشناسی در این حوزه.
این اقدامات اگر به طور مستمر پیگیری شوند می‌توانند گام‌های موثری برای ارتقای کیفیت شبکه، افزایش شفافیت و کاهش محدودیت‌های غیرفنی در فضای اینترنت کشور باشند. این کارشناس شبکه، در این باره توضیح می‌دهد: «با وجود اینکه برخی اقدامات در دولت پزشکیان اعلام شده، تاکنون هیچ‌یک از آنها به شکل واقعی و اجرایی محقق نشده است.
از جمله این اقدامات می‌توان به دستور بازنگری رئیس‌جمهور در سیاست‌های فیلترینگ و بهبود کیفیت اینترنت به ویژه برای کسب‌وکارها و کاهش اختلالات اینترنتی اشاره کرد. همچنین تشکیل کارگروه دائمی اینترنت و فضای مجازی برای نخستین‌بار با مسوولیت وزارت ارتباطات، وزارت اطلاعات و برخی دیگر از نهادهای امنیتی با هدف تصمیم‌گیری در حوزه زیرساخت و سیاست اینترنت از دیگر برنامه‌های اعلام شده است.»
او می‌افزاید که علاوه بر این برخی اعضای کابینه و مشاوران دولت در مصاحبه‌ها و اظهارات خود بر لزوم کاهش محدودیت‌ها و حمایت از کسب‌وکارهای آنلاین تاکید کرده‌اند. وعده‌هایی نیز برای تامین اینترنت با کیفیت برای دانشگاه‌ها و مراکز نوآوری و همچنین افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های شبکه، شامل توسعه ۵G و دیتاسنترهای داخلی اعلام شده است، اما هیچ‌یک از این اقدامات تاکنون به شکل عملی و ملموس اجرایی نشده است و تغییر محسوسی در کیفیت شبکه و خدمات اینترنت مشاهده نمی‌شود.
این وضعیت نشان می‌دهد که اعلام برنامه‌ها بدون پیگیری مستمر و اجرای واقعی هنوز نتوانسته اثر واقعی بر بهبود کیفیت اینترنت، کاهش اختلالات و ارتقای فضای کسب‌وکارهای دیجیتال داشته باشد.
