به گزارش اقتصادنیوز، مهلت تعیین‌شده از سوی سه کشور اروپایی برای ایران رو به پایان است، هرچند وزارت خارجه مشروعیت اروپایی‌ها برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه را زیر سوال برده است. با توجه به آنکه فعال سازی مکانیسم ماشه به معنای بازگشت همه تحریم های شورای امنیت سازمان ملل است، این پرسش مطرح می شود که چه راه های حقوقی و دیپلماتیکی پیش روی تهران قرار دارد؟

اقتصادنیوز این موضوع را با یوسف مولایی، کارشناس حقوق بین‌الملل در میان گذاشته است. 

او معتقد است که توسعه همکاری با آژانس و اعتمادسازی با اروپایی ها می تواند زمان فعال سازی مکانیسم ماشه را فعال کند. 

متن کامل گفتگوی اقتصادنیوز با این کارشناس حقوق بین‌الملل را در ادامه بخوانید؛

******

سه کشور اروپایی‌ برای تهران ضرب‌الاجل تعیین کرده‌اند که یا مکانیسم ماشه را فعال کنند یا به یک راهکار دیپلماتیک برسند. به نظر شما چه مسیرهای حقوقی و دیپلماتیکی پیش‌روی ایران وجود دارد تا از فعال شدن مکانیسم ماشه جلوگیری کند؟ 

مکانیزم ماشه در مناسبات بین‌المللی ابزاری جدید است و تاکنون سابقه اجرایی نداشته که بتوان بررسی کرد چگونه می‌توان از آن جلوگیری کرد. با این حال، باید حداکثر تلاش خود را به کار بگیریم تا همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توسعه یابد. لازم است رضایت آژانس جلب شود و اطمینان یابد که فعالیت‌های ایران منطبق با NPT و تمامی سازوکارهای ضروری برای راستی‌آزمایی است.

البته راه‌حل مشخصی به ذهنم نمی‌رسد که بتوان از آن برای جلوگیری از فعال شدن مکانیزم ماشه استفاده کرد، چرا که این موضوعات اجرایی است و مقامات دولتی بهتر می‌توانند در این زمینه اظهارنظر کنند. با این حال، به نظر می‌رسد همکاری با آژانس می‌تواند در تعویق فعال‌سازی مکانیزم ماشه مؤثر باشد. هرچند، قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مانعی برای همکاری حداکثری محسوب می‌شود و لازم است در سطح شورای عالی امنیت ملی درباره این قانون تجدیدنظر صورت گیرد.

وزارت خارجه معتقد است که فعال سازی مکانیسم ماشه، در صلاحیت و مشروعیت کشورهای اروپایی نیست. این موضوع در نامه آقای عراقچی به دبیرکل سازمان ملل هم مطرح شده بود. به نظر شما این موضع چه معنایی و یا تاثیری دارد؟

به نظر من تاثیری ندارد، مکانیزم ماشه در بند شش 36 و 37 برجام آمده است و این موضوع در صلاحیت این کشور و آن کشور نیست. اعضای برجام به جز آمریکا که از این برنامه خارج شده، هرلحظه که بخواهند می‌توانند این مکانیزم را فعال کنند. من نمی ‎دانم منظور از اینکه اروپایی ها صلاحیت ندارند چیست؛ چراکه شرایط خاصی برای کشورهای عضو تعریف نشده که ما بگوییم این کشورها چون دارای این شرایط نیستند پس صلاحیت فعال سازی مکانیسم را ندارند.

این مکانیسم خیلی محکم به نفع کشورهای طرف برجام تعریف شده است. حتی اگر فقط یک دولت با ایران مخالف باشد و مابقی آنها همراه ایران باشند هم این مکانیسم فعال خواهد شد.

یعنی حتی امکان وتو در شورای امنیت سازمان ملل وجود ندارد... 

... نه همانطور که گفتم این مکانیسم ابزار جدیدی است و چون در اینجا اصلا رای‎ گیری نمی ‎شود، وتویی درکار نیست. در صورتی که وقتی در شورای امنیت موقعی که قطعنامه‌ای صادر می‌شود با مخالفت یک کشور وتو می شود. در مورد مکانیسم ماشه اما اگر فقط یک کشور موافق باشد، مکانیزم فعال خواهد شد.

موضع ایران که اروپایی ها را فاقد صلاحیت به کارگیری مکانیسم ماشه می داند، با این استدلال است که اروپایی ها در برجام به توافقات خود پایبند نبوده اند و به همین خاطر نمی توانند برای این مکانیسم تصمیم گیری کنند. این استدلال هم به نظر شما قابل قبول نیست؟

در برجام پیش‌بینی نشده است که اگر دولتی موافق فعال‌سازی مکانیزم ماشه باشد اما خود مرتکب خطا شده باشد، این حق را از دست بدهد. تفسیر این موضوع نیز بر عهده شورای امنیت سازمان ملل نیست. اگر نگاهی به الزامات بند ۳۷ برجام بیندازید، هیچ شرط و شروطی در آن ذکر نشده است. بنابراین، حتی اگر حق با ایران باشد، امکان طرح این موضوع در شورای امنیت سازمان ملل وجود ندارد.

به طور کلی مسیر و فرایند دیپلماتیکی را که اکنون در جریان است، به گونه‌ای می‌بینید که مانع بازگشت مکانیزم ماشه شود؟

این امر فقط در صورتی ممکن است که رضایت حداکثری آژانس جلب شود و یا در نهایت بتوان رضایت کشورهای اروپایی را فراهم کرد. در حالی‌که ایران در مسیر رفع شبهات و ایراداتی که به آن وارد می‌کنند اقدام خاصی انجام نداده است؛ برخی اطلاعات را ارائه نکرده، بیش از حد مجاز اورانیوم غنی‌سازی کرده و به بازرسان آژانس نیز اجازه دسترسی برای بازدید از سایت‌های هسته‌ای را نمی‌دهد. بنابراین، از آنجا که این فعالیت دیپلماتیک پشتوانه عملی ندارد، بعید است مؤثر واقع شود.

احتمال فعال شدن مکانیزم ماشه وجود دارد. با فعال شدن این مکانیزم، چه سناریوهایی پیش روی ایران خواهد بود؟ آیا فکر می‌کنید احتمال درگیری نظامی مجددی وجود دارد؟

من واقعاً نمی‌توانم پیشگویی کنم، اما می‌دانم که وضعیت ما از نظر تحریم‌ها شدیدتر خواهد شد. تنگناهای موجود افزایش می‌یابد، فروش نفت با مشکل مواجه می‌شود، مبادلات دچار اختلال خواهد شد و بر اساس قطعنامه ۱۹۲۹ حتی می‌توانند کشتی‌های ما را محاصره، توقیف و بازرسی کنند.