به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، این روزها تصاویر و گزارش‌هایی از خروج دود سفیدرنگ، شبیه به بخار آب، از دهانه قله دماوند منتشر شده است. پدیده‌ای که بار دیگر نگاه‌ها را متوجه بلندترین قله خاورمیانه و آتشفشان دیرینه ایران کرده است. برای بررسی این موضوع با دکتر مهدی زارع، استاد تمام زمین‌شناسی و متخصص زمین‌لرزه گفت‌وگو کردیم.
دکتر زارع در توضیح این پدیده به خبرنگار اجتماعی رکنا می گوید:
«از دماوند همواره گازهای مختلفی خارج می‌شود؛ از جمله گازهای فرومرولیک و گازهای گوگردی. بخار آب نیز می‌تواند همراه این گازها از دهانه کوه بیرون بیاید. آنچه امروز دیده می‌شود، در واقع بخشی از یک روند طبیعی است. دماوند یک سیستم آتشفشانی فعال است، اما این فعال بودن به معنای فوران یا انفجار قریب‌الوقوع نیست. شواهدی مبنی بر آغاز فوران یا انفجار آتشفشانی در حال حاضر وجود ندارد.»
به گفته این استاد زمین‌شناسی، خروج بخار و دود تنها یکی از نشانه‌های فعالیت درونی دماوند است:
«فعالیت آتشفشان فقط به فوران محدود نمی‌شود. بخارهایی که گاهی از دهانه قله دیده می‌شوند، همانند چشمه‌های آب‌گرمی هستند که در اطراف دماوند وجود دارند؛ مانند آب‌گرم لاریجان یا استراباکو. این‌ها همه بازتاب فعالیت‌های حرارتی درون سیستم آتشفشانی دماوند هستند.»
زارع توضیح می‌دهد که حتی تأثیر فعالیت آتشفشانی دماوند را می‌توان در ساختار زمین‌شناسی منطقه هم دید:
«برای نمونه، در سد لار، همواره پدیده آبکشی وجود داشته است. دلیل اصلی این موضوع به ساختار آهکی منطقه و فعالیت‌های درونی آتشفشان دماوند برمی‌گردد. به بیان ساده، حفره‌ها و خلل و فرج در لایه‌های آهکی که در مجاورت آتشفشان قرار دارند، با گذر زمان گسترش پیدا کرده و مانع از نگه‌داشتن کامل آب پشت سد می‌شوند. این خود نشانه‌ای است از تداوم فعالیت‌های حرارتی و زمین‌ساختی در منطقه.»
اما آیا این فعالیت‌ها می‌توانند به زلزله‌های اخیر ارتباطی داشته باشند؟ دکتر زارع می‌گوید:
«دیشب در منطقه لالون زلزله‌ای کوچک رخ داد. این زمین‌لرزه بیشتر به قطعه مرکزی گسل مشا مربوط بود، گسلی که درست در مجاورت قله دماوند قرار دارد. میان آتشفشان دماوند و این گسل ارتباط متقابل وجود دارد؛ فعالیت‌های دماوند روی گسل اثر می‌گذارد و جابه‌جایی‌های گسلی نیز می‌تواند به تحریک سیستم آتشفشانی کمک کند. به همین دلیل است که این دو را باید در پیوند با یکدیگر بررسی کرد.»
وی همچنین به نکته‌ای نگران‌کننده اشاره می‌کند:
«در طول ۲۰ سال اخیر تنها سه زمین‌لرزه با بزرگی حدود سه ریشتر در این منطقه ثبت شده است. این سکوت لرزه‌ای در بخشی از گسلی به طول حدود ۸۰ کیلومتر میان کلان و شهرستانک می‌تواند جای نگرانی داشته باشد. چرا که این محدوده به تهران بسیار نزدیک است و وقوع زلزله‌ای بزرگ در این گسل می‌تواند پیامدهای جدی به دنبال داشته باشد.»
با وجود همه این نکات، دکتر مهدی زارع تأکید می‌کند که آنچه امروز دیده می‌شود، نباید باعث نگرانی عمومی شود:
«خروج بخار و دود از دهانه قله دماوند موضوعی غیرعادی نیست. این پدیده بارها و در دوره‌های مختلف دیده شده است. آنچه امروز مشاهده می‌کنیم، در واقع یادآوری است که دماوند یک سیستم آتشفشانی فعال است؛ اما بر اساس شواهد موجود، این فعالیت‌ها در حد بخار و گاز باقی مانده و نشانه‌ای از فوران یا انفجار قریب‌الوقوع مشاهده نشده است.»
تصاویر اخیر از قله دماوند اگرچه توجه عمومی را جلب کرده، اما از نگاه زمین‌شناسان، بخشی از چرخه طبیعی حیات این آتشفشان است. دماوند، غول خفته ایران، همچنان زنده است و نشانه‌های حیات خود را گاه در بخارها و دودهای سفیدرنگ، و گاه در زلزله‌های کوچک به رخ می‌کشد. آنچه مسلم است، ضرورت توجه بیشتر به پایش دائمی این کوه و گسل‌های اطراف آن، چرا که هر نشانه‌ای از فعالیت در چنین منطقه حساسی می‌تواند هشداری برای آینده باشد.
