قطع برق فقط چراغ‌ها را خاموش نمی‌کند؛ ستون فقرات ارتباطات کشور را هم می‌لرزاند. تجربه اخیر اروپا نشان داد حتی پیشرفته‌ترین شبکه‌ها هم بدون برق پایدار ظرف چند دقیقه زمین‌گیر می‌شوند. در ایران نیز خاموشی‌های مکرر بارها کیفیت ارتباطات را تحت تأثیر قرار داده و از تماس‌های ساده تا خدمات دیجیتال را مختل کرده است. این وضعیت نشان می‌دهد هرگونه توسعه شبکه بدون تضمین برق پایدار، دستاوردهای خود را به خطر می‌اندازد.
کشورهای مختلف برای جلوگیری از این بحران، سیاست‌های پیشگیرانه را در دستور کار قرار داده‌اند؛ از الزام اپراتورها در آمریکا به تأمین برق اضطراری طولانی‌مدت گرفته تا سرمایه‌گذاری‌های گسترده برای مقاوم‌سازی شبکه‌ها در اروپا و آفریقا. این اقدامات نشان می‌دهد تقویت زیرساخت انرژی شرط لازم برای جلوگیری از بحران‌های ارتباطی است.
شبکه سیار ایران نیز به‌عنوان قلب اقتصاد دیجیتال، به برق پایدار وابسته است. بدون انرژی مطمئن، حتی پیشرفته‌ترین تجهیزات هم تاب نمی‌آورند و دومینوی اختلال از دکل‌های موبایل تا کسب‌وکارهای آنلاین آغاز می‌شود.
پس از بحران‌های اخیر در اروپا، آمریکا و شرق آسیا، کمیسیون خدمات عمومی کالیفرنیا اپراتورهای بی‌سیم را موظف کرده است در مناطق پرخطر دست‌کم ۷۲ ساعت برق پشتیبان در اختیار داشته باشند. در آفریقای جنوبی نیز شرکت MTN برای مقابله با خاموشی‌های مکرر بیش از ۱۰۰ میلیون دلار در ژنراتور، باتری و انرژی تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کرده است.
بحران ناترازی انرژی و قطع برق در سال‌های اخیر بارها ارتباطات کشور را دچار مشکل کرده است. با هر بار قطعی برق، بخشی از سایت‌های مخابراتی تنها به باتری یا ژنراتور پشتیبان متصل می‌شوند. هرچه این ذخیره زودتر تمام شود، دسترس‌پذیری کاهش یافته و ترافیک به سلول‌های باقی‌مانده هجوم می‌برد که نتیجه آن افت شدید سرعت یا قطعی کامل ارتباط است.
«ستار هاشمی»، وزیر ارتباطات در اردیبهشت ۱۴۰۴ اعلام کرد باتری‌های سایت‌های ارتباطی «به‌طور میانگین تنها ۲۰ تا ۳۰ دقیقه تجهیزات را روشن نگه می‌دارند» و برای خاموشی‌های طولانی طراحی نشده‌اند. دو سال پیش نیز وزارت ارتباطات از خاموشی بیش از ۲۰۰۰ دکل به‌دلیل قطعی برق خبر داده بود.
بررسی تجربه‌های بین‌المللی نشان می‌دهد می‌توان برای عبور از این بحران اقداماتی از جمله سرمایه‌گذاری پیش‌دستانه در ژنراتورها و باتری‌ها، به‌کارگیری راهکارهای ترکیبی (اولویت‌بندی سایت‌ها، استفاده همزمان از منابع تجدیدپذیر و باتری‌های لیتیومی) و ایجاد مدل هزینه-فایده شفاف را مدنظر قرار داد. همچنین بهره‌گیری از کنتورهای هوشمند در سایت‌های مخابراتی می‌تواند به مدیریت زمان قطعی برق کمک کند.
قطعی برق و ناترازی انرژی مسئله‌ای نیست که یک‌باره به وجود آمده باشد. توقف طولانی‌مدت در توسعه زیرساخت‌ها باعث شده امروز شبکه ارتباطی کشور در برابر خاموشی‌ها آسیب‌پذیر باشد.
یکی از مهم‌ترین راهکارها، سرمایه‌گذاری پیشگیرانه است. تجربه شرکت MTN در آفریقا نشان داده هزینه کردن برای خرید ژنراتور و باتری، بسیار کمتر از خسارت‌های ناشی از افت کیفیت خدمات، خاموشی گسترده یا حتی سوختن تجهیزات BTS است.
راهکار دیگر، استفاده از رویکرد ترکیبی است. در این روش، سایت‌های حیاتی در اولویت قرار می‌گیرند، زیرساخت‌ها به‌طور هوشمند به صورت اشتراکی استفاده می‌شوند و منابع متنوعی همچون باتری‌های لیتیومی، ژنراتور و انرژی‌های تجدیدپذیر به‌طور همزمان به کار گرفته می‌شوند. این ترکیب می‌تواند تاب‌آوری شبکه را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
همچنین، تحلیل شفاف هزینه و فایده نشان می‌دهد حتی یک ساعت قطعی برق سراسری می‌تواند زیان میلیاردی برای کل زنجیره ارتباطی ـ از اپراتورها و استارتاپ‌ها گرفته تا کاربران و دولت ـ به همراه داشته باشد. به همین دلیل، باید نگاه جدی‌تری به مدیریت زمان قطعی‌ها داشت. استفاده از کنتورهای هوشمند در سایت‌های مخابراتی یکی از ایده‌هایی است که می‌تواند در این زمینه نقش موثری ایفا کند.
هرچقدر هم که اپراتورها روی تجهیزات پیشرفته، پوشش گسترده و ارتقاء ظرفیت شبکه سرمایه‌گذاری کنند، بدون برق پایدار این تلاش‌ها دوام چندانی ندارد. این مسیر برای استارتاپ‌ها و دیگر اجزای این زنجیره نیز مصداق دارد. شبکه ارتباطات سیار ایران یک زیرساخت الکترونیکی است که قلب تپنده‌اش به جریان مداوم انرژی وابسته است. قطع این جریان، حتی برای چند دقیقه، می‌تواند زنجیره‌ای از اختلال‌ها را برای همه ما در زندگی روزمره ایجاد کند.
تجربه‌های بین‌المللی نشان داده است که حتی بزرگ‌ترین اپراتورهای جهان هم در برابر قطعی‌های طولانی‌مدت برق، اگر پشتیبان کافی نداشته باشند، مجبور به کاهش سرویس یا خاموش کردن بخش‌هایی از شبکه می‌شوند. سیاست‌گذاری‌های سخت‌گیرانه در کشورهایی مانند آمریکا یا سرمایه‌گذاری‌های سنگین در بازارهایی با ناپایداری برق، همگی بر یک نکته تأکید دارند «انرژی پشتیبان، شرط لازم برای ارائه خدمات مداوم» است.
