عصرایران - تصور کنید مغازه‌ای دارید که سال‌ها ضرر می‌دهد، چون اجناس را ارزان می‌فروشید، خرج زیادی دارید و بدهی‌هایتان روزبه‌روز بیشتر می‌شود. یک روز تصمیم می‌گیرید خرج‌های اضافی را کم کنید، قیمت‌ها را واقعی کنید و با گرفتن وام از بانک، مغازه را بازسازی کنید تا مشتری‌ها برگردند. این دقیقاً کاری است که خاویر میلی در آرژانتین کرد.
او هزینه‌های اضافی دولت را کم کرد، یارانه‌های غیرضروری را حذف کرد و با وامی از صندوق بین‌المللی پول (IMF)، اعتماد سرمایه‌گذاران و مردم را جلب کرد. نتیجه؟ اقتصاد آرژانتین که سال‌ها در بحران بود، در سال ۲۰۲۵ رشد کرد، تورم کمتر شد و میلیون‌ها نفر از فقر نجات پیدا کردند. حالا بیایید ببینیم او چطور این کار را کرد و چه درس‌هایی برای ایران دارد.
آرژانتین، کشوری که زمانی یکی از ثروتمندترین اقتصادهای جهان بود، سال‌ها با تورم بالا، بدهی‌های کلان و فقر گسترده دست‌وپنجه نرم می‌کرد. در سال ۲۰۲۳، تورم این کشور به بیش از ۱۴۰ درصد رسید و نیمی از مردم زیر خط فقر بودند. اما با روی کار آمدن خاویر میلی، رئیس‌جمهوری با ایده‌های جدید، همه‌چیز تغییر کرد. او با سیاست‌های جسورانه، مثل کاهش هزینه‌های دولت و آزادسازی بازار، اقتصاد را از بحران نجات داد. گزارش صندوق بین‌المللی پول (نهاد جهانی برای کمک مالی به کشورها) در این ماه اخیر شان می‌دهد آرژانتین در مسیر رشد است.
آرژانتین در اوایل قرن بیستم به‌خاطر صادرات گندم و گوشت، اقتصادی قوی داشت و به «اروپای جنوبی» معروف بود. اما از دهه ۱۹۵۰، مشکلات شروع شد:
سیاست‌های نادرست از دلایل اصلی مشکلات اقتصادی آرژانتین بودند. دولت‌ها پول زیادی خرج کردند و یارانه‌های سنگین به انرژی و حمل‌ونقل دادند، اما این کار باعث بدهی و تورم شد. بحران ۲۰۰۱ هم آسیب زیادی به اقتصاد آرژانتین وارد کرد. در این سال آرژانتین نتوانست بدهی‌هایش را پرداخت کند و بزرگ‌ترین ورشکستگی تاریخش را تجربه کرد. اعتماد جهانی به این کشور از بین رفت. در نتیجه برای حل این مشکل دولت‌ها برای جلوگیری از فرار پول، خرید دلار و انتقال سرمایه را محدود کردند. این کار بازار سیاه ارز را به وجود آورد و سرمایه‌گذاری خارجی را کم کرد.
وقتی خاویر میلی در دسامبر ۲۰۲۳ رئیس‌جمهور شد، قول داد با یک «شوک درمانی» اقتصاد را نجات دهد. او معتقد بود که دولت بیش از حد در اقتصاد دخالت می‌کند و باید دستش را از بازار کوتاه کرد.
میلی با شعار «دولت کمتر، بازار آزاد» سیاست‌هایی را اجرا کرد که اقتصاد را تکان داد:
کاهش هزینه‌های دولت: هدفش این بود که بودجه دولت بدون کسری (تراز صفر) باشد و حتی ۱.۶ درصد مازاد داشته باشد. یارانه‌های انرژی مثل برق و گاز را کم کرد تا قیمت‌ها واقعی شوند. این کار پول بیشتری برای کمک به فقرا آزاد کرد. طرح‌های پرهزینه مثل افزایش حقوق بازنشستگی را وتو (رد) کرد و پروژه‌های غیرضروری را متوقف کرد. در نتیجه این اقدامات، تا ژوئن ۲۰۲۵، بودجه دولت ۰.۹ درصد مازاد داشت که تورم را کم کرد و اعتماد سرمایه‌گذاران را بیشتر کرد.
خاویر میلی با آزادسازی پول و ارز، تحولی بنیادین در اقتصاد آرژانتین ایجاد کرد. او محدودیت‌های خرید و فروش دلار را برداشت و اجازه داد ارزش پزو در برابر دلار توسط بازار تعیین شود و بانک مرکزی کمتر در این بازار دخالت کرد. نتیجه این سیاست از بین رفتن شکاف میان نرخ ارز رسمی و بازار سیاه، کاهش تورم و افزایش ۴۵ درصدی واردات برای تولید بود. در کنار این، کاهش قوانین دست‌وپاگیر و خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی، ادغام وزارتخانه‌ها و کاهش بوروکراسی اداری، فضای کسب‌وکار را رونق بخشید و با انعطاف‌پذیر کردن قوانین کار، استخدام و اخراج آسان‌تر شد. اجرای طرح RIGI با معافیت‌های مالیاتی ویژه برای پروژه‌های انرژی، معدن و کشاورزی، باعث جذب ۱۳ میلیارد دلار سرمایه خارجی شد و حذف مالیات‌های اضافی، مانند مالیات معاملات بانکی، شرایط را برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی تسهیل کرد.
میلی همچنین توجه ویژه‌ای به اقشار کم‌درآمد داشت و با اختصاص بودجه‌ای برای حمایت از خانواده‌های نیازمند، ۹۸ درصد نیازهای اولیه کودکان را پوشش داد. این اقدام باعث کاهش فقر شد بدون اینکه فشار جدی بر بودجه دولت وارد شود. سیاست‌های او در مجموع با کاهش یارانه‌ها و هزینه‌های دولتی، آزادسازی ارز، کاهش قوانین دست‌وپاگیر و کمک هدفمند به فقرا، منجر به تورم کمتر، اعتماد بیشتر سرمایه‌گذاران، رشد صادرات و واردات برای تولید، جذب سرمایه خارجی، ایجاد اشتغال و کاهش فقر شد.
موفقیت سیاست‌های میلی را می‌توان با چند عامل توضیح داد. اعتمادسازی از طریق توافق ۲۰ میلیارد دلاری با صندوق بین‌المللی پول و آزادسازی ارز، پیام روشنی به سرمایه‌گذاران و مردم داد که دولت مصمم به اصلاحات است. رونق کسب‌وکار و کاهش مالیات و قوانین، شرکت‌ها را به تولید و استخدام بیشتر تشویق کرد؛ به‌عنوان مثال، طرح RIGI شرکت‌های خارجی را به سرمایه‌گذاری در بخش انرژی ترغیب کرد. کنترل تورم نیز با کاهش هزینه‌های دولت و کم کردن دخالت بانک مرکزی ممکن شد، به‌طوری که تورم از 140 درصد به حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش یافت. کمک مستقیم به مردم از طریق افزایش قدرت خرید و رشد اقتصادی، فقر را کاهش داد و بخشی از رشد ۷.۷ درصدی در آوریل ۲۰۲۵ را می‌توان جبران افت ۱.۹ درصدی در ماه قبل دانست.
با این حال، اقتصاد آرژانتین هنوز شکننده است و به ثبات نرسیده است. تورم ۲۰ تا ۲۵ درصدی حتی پس از کاهش، می‌تواند قدرت خرید مردم را کاهش دهد و حذف یارانه‌ها، اعتراضات اجتماعی و نارضایتی‌ها را به همراه داشته است. همچنین وابستگی به سرمایه و وام خارجی، ریسک ارز و فشار بر بودجه دولت را افزایش می‌دهد و مشکلات سیاسی، از جمله مخالفت‌های میلی در مجلس و اتحادیه‌ها، می‌تواند ادامه اصلاحات را تهدید کند.
