خبرگزاری مهر_ گروه سیاست؛ رامین عبدالله شاهی: مسعود پزشکیان رئیس جمهور امروز به دعوت رسمی نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان به ایروان ارمنستان کشور باستانی‌ترین کلیساهای جهان رفت. قبل از این حسن روحانی و محمود احمدی نژاد هر کدام دو بار و سید محمد خاتمی در زمان ریاست جمهوری خود، یک بار به ایروان سفر کردند.
این سفر در ادامه توسعه روابط همسایگی کشورمان با یکی از ۱۵ کشور همسایه و همجوار سرزمینی ما است که در شرایط حساسی انجام می‌شود که بر اساس اخبار اعلام شده از سوی رسانه‌های ارمنستانی همایش تجاری ارمنستان و ایران در ایروان به عنوان بخشی از برنامه‌های این سفر برگزار خواهد شد.
از سویی ایران از یک جنگ ۱۲ روزه تمام عیار با رژیم صهیونیستی فارغ شده است که دست کم در نیمه دوم آن نبرد ضربات سخت و کمرشکنی به صهیونیست‌ها وارد کرده است که با حمایت‌های بی دریغ و قابل توجه افکار عمومی منطقه و حتی جهان همراه بوده است. از سویی دیگر ایروان در روز جمعه ۱۷ مرداد و در کاخ سفید با باکو پیمان صلحی امضا کرد که بر اساس آن مقرر شد، یک مسیر ترانزیت حمل و نقل بین المللی در استان سیو نیک ارمنستان در اختیار جمهوری آذربایجان قرار دهد، تا در نزدیک‌ترین مسیر به جمهوری خودمختار نخجوان آن کشور محل دسترسی داشته باشد. در واقع این قرارداد در اجرای بند ۹ توافق سال ۲۰۲۰ که به وساطت روسیه با جمهوری آذربایجان امضا شده بود و از تاریخ ۱۹ آبان ۱۳۹۹ به اجرا در آمد. مسیرهایی که به نوعی و در سطحی نازل‌تر از طرح‌های آینده، در زمان یکپارچگی شوروی سابق نیز وجود داشته است.
چالش اجاره زمین‌های ۹۹ ساله
بر اساس اعلام مقامات ارمنستانی این کریدور جدید که هنوز ساخته نشده است، موسوم به «ترامپ» خواهد بود که با حفظ تمامیت ارضی ارامنه و با مشارکت مشترک یک پیمانکار امریکایی ارمنستانی که طبق قوانین این کشور ثبت خواهد شد، با اجاره دادن زمین‌های محل ساخت به مدت ۹۹ سال، احداث خواهد شد که همین امر نگرانی‌های جدی را برای تهران ایجاد کرده است.
آنچه از ابتدا برای ایران بسیار مهم بوده،, همواره بر آن تاکید داشته، آن است که جغرافیای سیاسی کشورهای منطقه به هیچ عنوان، دچار تغییر نشود، لذا همانطور که تهران با اشغال قره باغ جمهوری آذربایجان توسط ارمنستان طی سال‌های گذشته مخالف بوده است، طرح احداث کریدوری موسوم به زنگزور را که همراه با اشغال خاک ارمنستان بود، بر خالف منافع ملی خود و منطقه می‌دانست و اکنون نیز حضور کشورهای فرا منطقه‌ای را به هر نام و بهانه در تعارض با حق تنفس سرزمینی خود می‌داند، زیرا آن را زمینه ساز سو استفاده واشنگتن در انسداد احتمالی مسیر ترانزیتی ایران با شمال و اروپا می‌داند.
هرچند به گفته سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان، ارمنستانی‌ها به تهران اطمینان خاطر داده‌اند که اجازه حضور نظامی امریکایی‌ها و حتی شرکت‌های امنیتی خصوصی آنها را در این استان نخواهند داد و قرارداد بسته شده میان پیمانکار ارمنستانی و امریکایی بر اساس قوانین ارمنستان ثبت می‌شود، با این حال به دلیل پیمان شکن و تنش زا بودن امریکایی‌ها و سو استفاده از بندهای انواع قراردادها و تفسیر به رأی کردن آنها، همچنان نگرانی‌ها برای انسداد مسیر ارتباطی کشورمان به شمال وجود دارد، کما اینکه شخص رئیس جمهور در حیاط دولت روز یکشنبه ۱۹ مرداد ۱۴۰۴ این نگرانی را رسماً اعلام کرد. در عین حال سید عباس موسوی سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، در عین حال نیز خطر انسداد را هشدار داد و خواستار بازنگری و توافق ارمنستان آذربایجان شد.
آنچه حائز اهمیت است آن است که ضرورت دارد در این سفر، شفاف و صریح به مقامات ایروان، مردم و رسانه‌های ارمنستانی گفته شود، ایران حامی راهبردی و تاریخی شما است اما دغدغه‌های به جایی دارد و لازم است ایروان در رفع آن تلاش‌های سازنده و گام‌های عملی بردارد. ایروان باید بداند، چه آن زمان که نیاکان آنان به عنوان نخستین کشور مسیحی جهان در ابتدای قرن چهارم میلادی از سوی شاهان باستانی ایران به رسمیت شناخته شدند و به عنوان یک متحد راهبردی در رقابت با رومی‌ها به حساب آمدند و چه در طی این سال‌ها که جمهوری آذربایجان با بهره‌گیری از انواع کمک‌های کشورهای فرامنطقه‌ای به دنبال اشغال استان سیونیک ارمنستان و احداث یک طرفه دالان تجاوز کارانه زنگزور بود، به لحاظ عملی و تاریخی، ایران تکیه‌گاه واقعی و پناهگاه ارامنه در دل مصائب بوده است. آنان باید بدانند هرچند بر خلاف ابتدای قرن چهارم میلادی قرن‌ها است که مانند رومیان و بازماندگان اروپایی و آمریکایی امروز همکیش شدند، لیکن فلات ایران همیشه ماوا و سامان همیشگی آنها در طوفان حوادث پیش بینی نشده باقی است.
مردم ارمنستان که به دلیل داشتن ریشه‌های عمیق تاریخی و فرهنگی با ایرانیان، احساس تعلق خاطر زیادی نسبت سرزمین پارس دارند و حضور و زندگی آزادانه جامعه ارامنه در کشورمان نیز گواه آن است، لذا درخت دوستی تهران و ایروان بارورتر و تنومندتر از دسیسه‌های برخی دولت‌های فرامنطقه‌ایست اما لازم است ایروان این نکات را در عمل سنجیده و نگرانی‌های تهران را به عنوان یک دوست راهبردی برطرف کند، زیرا بدون تردید هیچ دولتی در منطقه دلسوزتر از تهران در حفظ موجودیت و تمامیت ارضی ارمنستان نبوده و نیست.
تنها یک «واو» فاصله ایران تا ایروان است
در واقع «ایران» و «ایروان» آنقدر وجه مشترک دارند که تنها یک واو با یکدیگر فاصله دارند و ایروان نیک می‌داند قرار گرفتن در بازی دالان تورانی باکو، آنکارا واشنگتن که اکنون نام و شکل جدیدی به خود گرفته است، در دراز مدت آنان را در منطقه منزوی خواهد کرد؛ در این صورت همچون جنگ اول جهانی چه بسا مجدداً با عداوت ترکان عثمانی در منطقه مواجه شوند و جغرافیای حضور آنان کمرنگ و کوچک‌تر شود.
از سویی منطقه پذیرفته است دالان زنگزور به تاریخ پیوسته است چرا که زور آن به حقانیت طلبی ایران نرسید، اما چالش‌های تهران و منطقه در استان سیونیک ارمنستان، با احداث دالان ترانزیتی بین‌المللی جدید پابرجاست. جمهوری اسلامی نیز برخلاف پهلوی اول که با بی توجهی و بخشش قسمت‌هایی از خاک ایران در غرب نخجوان امروزی با نام قره سو و از جمله آرارات کوچک، یک چالش و دردسر ژئوپلیتیک برای آینده ایرانیان به وجود آورد، به صورت دقیق تمام جغرافیای سیاسی منطقه را رصد کرده و با تغییر مرزها و حتی ژئوپلیتیک منطقه را ولو به قدر یک وجب مخالف است و آن را خط قرمز خود می‌داند.
آنچه در منظومه منافع ملی ایران است، دسترسی بی‌قید و شرط به اروپا و استفاده از خطوط ترانزیتی ارمنستانی است که محصور در خشکی است و به شدت به خطوط ترانزیتی ایران برای دسترسی به آب‌های آزاد نیازمند است، لذا لازم است این تعامل دوستانه و دوجانبه برد برد میان تهران و ایروان ادامه داشته باشد چرا که تهران غروب «زنگزور» را با طلوع «ترامپ» نمی‌پذیرد.
