سرویس جهان مشرق- شرکت انگلیسی رولزرویس در حال برنامه‌ریزی است تا از نیروگاه‌های هسته‌ای کوچک خود برای تأمین انرژی مراکز هوش مصنوعی استفاده کند؛ اقدامی که بنا بر گزارش «بی‌بی‌سی» می‌تواند این شرکت را به باارزش‌ترین شرکت کشور تبدیل کند.

رولز-رویس اعلام کرده قصد دارد سه نیروگاه هسته‌ای کوچک استاندارد به دولت بریتانیا و شش نیروگاه دیگر به دولت جمهوری چک ارائه دهد تا این کشورها بتوانند مراکز داده و سامانه‌های هوش مصنوعی خود را بدون وابستگی به شبکه برق متداول اداره کنند.

این شرکت هم‌اکنون نیز نیروگاه‌های هسته‌ای کوچک را برای تأمین انرژی زیردریایی‌های هسته‌ای در اختیار دارد. به گفته توفن ارگینبیلگیچ، مدیرعامل رولز-رویس، این تجربه موجب شده که شرکت او تنها شرکت خصوصی جهان باشد که توانایی‌های هسته‌ای در سطحی دارد که قابلیت به‌کارگیری مستقیم در صنعت هوش مصنوعی را پیدا کرده است. او همچنین افزود که از زمان آغاز مدیریت وی در اوایل ۲۰۲۳، ارزش سهام شرکت بیش از ده برابر رشد کرده است.

نیروگاه‌های کوچک ماژولار؛ انرژی پاک آینده

نیروگاه‌های هسته‌ای کوچک ماژولار (SMR) به دلیل اندازه فشرده، زمان ساخت کوتاه و هزینه پایین‌تر نسبت به نیروگاه‌های هسته‌ای بزرگ، به عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها برای تأمین انرژی پاک مطرح می‌شوند.

ارگینبیلجیک بر این باور است که جهان تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۴۰۰ نیروگاه هسته‌ای کوچک نیاز خواهد داشت که هزینه هر یک نزدیک به ۳ میلیارد دلار برآورد می‌شود. به این ترتیب بازاری به ارزش تقریبی یک تریلیون دلار شکل خواهد گرفت؛ بازاری که رولز-رویس به دنبال تسلط بر آن است. با وجود نوپا بودن این فناوری و فقدان تجربه گسترده در استفاده عملی از آن، مدیرعامل شرکت معتقد است آینده صنعت انرژی و مسیر رشد اقتصادی رولز-رویس در گرو همین فناوری خواهد بود.

موضوع استفاده از نیروگاه‌های هسته‌ای کوچک در مراکز داده با واکنش‌های متفاوتی همراه بوده است. منتقدان نسبت به میزان آب مورد نیاز برای خنک‌سازی این نیروگاه‌ها و همچنین مراکز داده هوش مصنوعی هشدار می‌دهند، در حالی که موافقان آن را جایگزینی پایدار و پاک برای سوخت‌های فسیلی و شبکه برق رایج می‌دانند.

از آنجا که بحران انرژی یکی از مهم‌ترین چالش‌های توسعه هوش مصنوعی به شمار می‌رود، شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، متا و مایکروسافت نیز در آمریکا به سمت استفاده از این نیروگاه‌ها گرایش پیدا کرده‌اند.

انرژی؛ بحران پنهان در پس رشد هوش مصنوعی

رقابت جهانی برای توسعه هوش مصنوعی به شدت افزایش یافته است. با این حال، کمتر به یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این فناوری توجه می‌شود: مصرف عظیم انرژی.

مراکز داده‌ای که میزبان سامانه‌های هوش مصنوعی هستند، معمولاً از شبکه برق متکی بر سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند؛ موضوعی که منجر به افزایش ردپای کربنی این شرکت‌ها می‌شود.

طی سال‌های گذشته، بسیاری از شرکت‌های فناوری اقدامات متنوعی برای کاهش اثرات زیست‌محیطی خود انجام داده‌اند. اپل شارژر را از بسته‌بندی آیفون حذف کرد و با کوچک‌تر کردن جعبه‌ها، مصرف کاغذ و سوخت حمل‌ونقل را کاهش داد. مایکروسافت نیز حتی زودتر از اپل، از سال ۲۰۱۲ مسیر کاهش ردپای کربنی را آغاز کرد. آمازون، فورد و سامسونگ نیز به نوبه خود با سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر یا خودروهای برقی در این مسیر گام برداشته‌اند.

در عین حال، مایکروسافت که یکی از بزرگ‌ترین حامیان حرکت به سمت انرژی سبز است ، سرمایه‌گذار اصلی اوپن‌ای‌آی نیز هست؛ شرکتی که مدل ChatGPT آن به‌شدت انرژی‌بر است. این تناقض نشان می‌دهد شرکت‌های فناوری در تلاش‌اند بین رشد سریع هوش مصنوعی و تعهد به بی‌طرفی کربنی توازن ایجاد کنند.

آمار نگران‌کننده در مصرف انرژی

مطالعه‌ای در دانشگاه کالیفرنیا نشان می‌دهد که ChatGPT برای هر ۵۰ درخواست، حدود نیم لیتر آب صرف خنک‌سازی می‌کند. با بیش از ۲۰۰ میلیون کاربر هفتگی، حتی یک درخواست ساده از هر کاربر به مصرف میلیون‌ها لیتر آب می‌انجامد.

از منظر برق نیز، بر اساس گزارش «گلدمن ساکس»، هر پرسش در ChatGPT ۱۰ برابر بیش از یک جست‌وجوی ساده در گوگل برق مصرف می‌کند. این مؤسسه پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۳۰ تقاضای مراکز داده برای انرژی تا ۱۶۰ درصد افزایش یابد.

امروز مراکز داده نزدیک به ۲ درصد کل انرژی جهان را مصرف می‌کنند و اگر این رقم دو برابر شود، مصرف آنها به ۴ درصد خواهد رسید. گلدمن ساکس هشدار می‌دهد که اگر این معضل برطرف نشود، سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی ممکن است در آینده نزدیک مقرون‌به‌صرفه نباشد.

چرا انرژی هسته‌ای و نه انرژی خورشیدی یا بادی؟

گزارش‌ها حاکی از آن است که شرکت‌های فناوری بزرگ به‌طور فزاینده‌ای به سمت انرژی هسته‌ای روی آورده‌اند.

• گوگل با شرکت «کایروس پاور» وارد همکاری شده است.

• مایکروسافت قراردادی با شرکت آمریکایی «کانستلیشن» امضا کرده است.

• آمازون نیز با «دومینیون انرژی» برای ساخت یک نیروگاه هسته‌ای کوچک همکاری می‌کند.

علت اصلی این انتخاب آن است که انرژی هسته‌ای برخلاف باد یا خورشید می‌تواند به طور مداوم و کامل نیاز مراکز داده را تأمین کند. به عنوان مثال، جایگزینی یک نیروگاه هسته‌ای متوسط با ظرفیت ۹۰۰ مگاوات به حدود ۸۰۰ توربین بادی نیاز دارد؛ سرمایه‌گذاری و زیرساختی بسیار عظیم‌تر.

این موضوع نشان می‌دهد چرا شرکت‌هایی مانند مایکروسافت، با وجود داشتن مزارع بادی، همچنان به انرژی هسته‌ای تمایل دارند.

البته نیروگاه‌های هسته‌ای بدون چالش نیستند. آنها نیازمند سامانه‌های امنیتی پیشرفته و مدیریت ویژه برای جلوگیری از حوادث احتمالی هستند. با این حال، پیشرفت‌های فناورانه اخیر خطر نشت یا انفجار را به‌طور چشمگیری کاهش داده است.

یادآوری

انرژی هسته‌ای، فراتر از تولید برق، به‌عنوان زیرساختی کلیدی برای توسعه فناوری‌های پیشرفته و نوآوری‌های آینده عمل می‌کند. ایران با دستیابی به فناوری غنی‌سازی اورانیوم، طراحی و ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای و توسعه دانش فنی در حوزه‌های مرتبط، نشان داده است که می‌تواند در عرصه علم و فناوری‌های پیچیده، از جمله هوش مصنوعی، نقش مؤثری ایفا کند.

محدودیت‌ها و فشارهای آمریکا و کشورهای غربی برای محروم کردن کشورها از این منابع فناورانه، در واقع بیانگر نگرانی آن‌ها از توانمندی‌های آینده‌ساز این کشورها است.

همان‌طور که هوش مصنوعی برای توسعه و عملکرد به زیرساخت‌های انرژی و محاسباتی پیشرفته نیاز دارد، انرژی هسته‌ای نیز به‌عنوان پایه‌ای راهبردی برای پیشرفت‌های فناورانه و حفظ جایگاه کشورها در مسیر توسعه علمی و فناوری‌های نوین، اهمیت حیاتی دارد.

این دستاوردها نشان می‌دهد که دسترسی به انرژی هسته‌ای نه تنها یک حق فناورانه، بلکه شرط لازم برای حضور فعال و تأثیرگذار کشورها در فناوری‌های آینده است.