خبرگزاری مهر – گروه استانها: بیست‌وششمین روز از مردادماه سال ۱۳۶۹، تاریخ ماندگاری در حافظه ملت ایران است؛ روزی که مرز خسروی در غربی‌ترین نقطه کشور به قدمگاه نخستین گروه از آزادگان سرافراز بدل شد؛ قهرمانانی که سال‌ها در بند رژیم بعث عراق، صبر و استقامت را معنا کردند و در بازگشت به وطن، نماد سرافرازی ملت ایران شدند.
مرز خسروی، با داشتن بزرگترین پایانه بین‌المللی زمینی خاورمیانه، از دیرباز به عنوان هموارترین و کوتاه‌ترین مسیر ارتباطی ایران به عتبات عالیات شناخته می‌شود. اما در تابستان داغ ۱۳۶۹، این مرز تاریخی معنایی فراتر از یک پایانه مرزی یافت و به مبدأ ورود پرستوهای عاشقی بدل شد که نامشان با کلمات «مقاومت» و «آزادگی» در تاریخ این سرزمین گره خورده است.
تابستان آن سال برای ملت ایران یادآور روزهای پر تلاطم و پر از انتظار بود. روز ۲۶ مرداد ۱۳۶۹، جمهوری اسلامی ایران با سربلندی توانست رزمندگانی را که سال‌ها مجاهدانه از دین و شرف و خاک کشور دفاع کرده بودند و در دست دشمن اسیر شده بودند، به میهن بازگرداند. نخستین گام این بازگشت غرورآفرین در مرز خسروی رقم خورد.
شهر به شهر آذین بسته برای استقبال
آن روزها جای‌جای استان کرمانشاه رنگ و بوی دیگری داشت. خیابان‌ها و میادین آذین‌بندی شده و مردمان پرشور برای استقبال از فرزندان دلیر وطن لحظه‌شماری می‌کردند. از قصرشیرین تا کرمانشاه، و از شهرهای کوچک تا روستاهای مرزی، همه‌جا پر بود از شعارها، پلاکاردها و سرودهایی که بوی مقاومت و آزادی می‌داد.
در اولین مرحله تبادل اسرا، ۴۲ هزار آزاده ایرانی به کشور بازگشتند که از این میان، سهم استان کرمانشاه هزار و ۸۰۰ نفر بود؛ آماری قابل توجه که نشان‌دهنده میزان فداکاری مردمان این خطه مرزی در دفاع مقدس بود.
«هاتین خوش هاتین صفا هاوردین» – به زبان کردی یعنی «آمدید خوش آمدید، صفا آوردید» – شعاری بود که در کوچه‌ها و خیابان‌های کرمانشاه طنین‌انداز شد و مردم در استقبال از آزادگان، سر از پا نمی‌شناختند.
بوسه بر خاک وطن در خسروی
روایت‌ها حاکی از آن است که به محض ورود آزادگان به نقطه صفر مرزی خسروی، بسیاری از آنان مشت مشت خاک وطن را برداشتند، به چشمان خود مالیدند و بر سر و صورت خویش ریختند. برخی نیز بر زمین افتادند و سجده شکر به جای آوردند. آن بوسه‌های نخستین بر خاک وطن، لحظه‌ای بود که اشک شوق با غبار خاک در هم آمیخت و تصویری جاودان در تاریخ ایران رقم زد.
آزادگان بلافاصله پس از ورود، دو خواسته را مطرح کردند: نخست زیارت مرقد مطهر حضرت امام خمینی (ره) و سپس تجدید میثاق با ولی‌فقیه جدید انقلاب اسلامی. هماهنگی‌ها در همان ساعات اولیه انجام شد و قهرمانان آزاده پس از استقبال‌های شهر به شهر، عازم زیارت مرقد امام (ره) شدند.
استقبال مردم از سراسر کشور
خانواده‌های اسرای ایرانی از جای جای کشور خود را به قصرشیرین و مرز خسروی رسانده بودند. همه جا بوی اسپند، گلاب و اشک شوق پیچیده بود. لحظه‌شماری خانواده‌ها به کندی می‌گذشت و هر نگاه به افق مرزی، دریچه‌ای به سوی امید و وصال بود.
روز ۲۶ مرداد، چشم همه ملت ایران به خسروی دوخته شده بود. گویی این مرز نه تنها مرز جغرافیایی، بلکه قلب تپنده همه ایرانیان شده بود که با هر قدم آزاده‌ای، پرشورتر می‌تپید.
روایت یک آزاده از لحظه آزادی
حسین سهمی، یکی از آزادگان بازگشته در آن روز تاریخی، در کتاب خاطرات خود با عنوان «ساعت ۵ بود» چنین می‌نویسد:
«مأمور عراقی اعلام کرد که فقط پنج کیلومتر تا مرز خسروی باقی مانده است. تا اسم مرز را شنیدیم، همه از جا کنده شدیم. قلب‌هایمان می‌خواست از سینه بیرون بزند. همه خیره به جلو شده بودیم تا میله‌های مرزی را ببینیم.
در گیت عراق از اتوبوس‌ها پیاده شدیم. فاصله بین گیت ایران و عراق بیش از سیصد متر نبود؛ اما این مسیر برای ما انگار کیلومترها کش آمده بود.
وقتی به گیت ایران نزدیک شدیم، انبوه مردم را دیدیم که به استقبالمان آمده بودند. بعد از چند سال، دوباره چشممان به چهره‌های مصمم نیروهای سپاه و ارتش افتاد که در کنار مردم، صفوف استقبال را نظم می‌دادند.
لحظه ورود، باورمان شد که دیگر خواب و خیال نیست. ما دوباره بر خاک عزیزمان ایستاده بودیم. وقتی در نمازخانه گمرک، در صف نماز جماعت مغرب و عشا ایستادیم، قلب‌هایمان آرام گرفت؛ ما به وطن بازگشته بودیم.»
میراث ماندگار ۲۶ مرداد
۲۶ مرداد سال ۱۳۶۹ تنها یک روز تاریخی در تقویم نیست؛ نماد بازگشت قهرمانانی است که با ایستادگی در سخت‌ترین شرایط، نام ایران را سربلند نگه داشتند. آزادگان سرافراز در تمام سال‌های اسارت، کوچک‌ترین خدشه‌ای بر ارزش‌های انقلاب وارد نکردند و با صبر و مقاومت خود، جهانیان را به تحسین واداشتند.
امروز مرز خسروی نه تنها دروازه ورود زائران حسینی به کربلای معلی است، بلکه یادآور روزهای عزت و افتخار ملت ایران است؛ روزی که اشک‌ها و لبخندها درهم آمیخت، مادران و پدران داغدار آغوش به روی فرزندانشان گشودند و ایران اسلامی بار دیگر طعم آزادی و سرافرازی را چشید.
مرز خسروی همچنان به عنوان یکی از مهمترین گذرگاه‌های رسمی کشور فعال است، اما آنچه به این مرز هویت ویژه‌ای بخشیده، خاطره تاریخی بازگشت آزادگان است؛ خاطره‌ای که هر سال با فرارسیدن ۲۶ مرداد، زنده می‌شود و یادآور روزی است که خسروی قلب تپنده ایران شد.
