گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان بازار سرمایه حاکی از آن است که تداوم روند نزولی بورس در نتیجه ابهامات سیاسی و ناترازی‌های بخش انرژی صورت گرفته است. قرار داشتن نرخ بهره بدون ریسک در سطوح بالا، ناترازی انرژی که منجر به کاهش فعالیت واحدهای تولیدی شده و همچنین نبود چشم‌انداز مشخص از روابط خارجی کشور در ماه‌های پیش‌رو از مهم‌ترین عواملی است که موجب شده جریان تقاضا از بورس تهران روی برگرداند. از همین منظر تا پایداری وضعیت کنونی معاملات بازارهای دارایی نیز محتاطانه دنبال خواهد شد. طبیعتا در چنین شرایطی «سهام» به عنوان دارایی پرریسک شناخته شده و فاقد جذابیت برای سرمایه‌گذاران است.
اما عقبگرد بورس تا کجا ادامه دارد؟ براساس اظهارات کارشناسی، رفتار بورس تهران به‌صورت تاریخی توام با دوره‌های متناوب رونق و رکود بوده است. این سریال تکراری بارها در بورس تهران اتفاق افتاده و بسیاری از فعالان و به ویژه تازه‌واردها از ترس ریزش بیشتر اسیر موج‌های نزولی شده و از بازار خارج شده‌اند. این در حالی است که فارغ از هیجانات منفی کنونی بررسی سابقه بازار سهام نشان می‌دهد، برخی گروه‌ها بعد از ریزش‌های مقطعی نیز از فرصت و پتانسیل‌های سودآوری برخوردارند. به این ترتیب و پس از یک دوره نسبتا کوتاه، روند صعودی در این گروه‌ها آغاز خواهد شد. درست زمانی که بازار سهام در فاز رکودی به سر می‌برد برخی از گروه‌ها می‌توانند رضایت سهامداران خود را جلب کنند. این گروه‌ها می‌توانند شامل صنایعی باشند که گزارش‌های خوبی را راهی کدال کرده و اصلاح قیمتی بزرگی را تجربه کرده‌اند. از سویی برخی از صنایع به دلیل عدم وجود محرک لازم و ریسک بالا رشد کمتری را متناسب با رشد شاخص اصلی به نمایش می‌گذارند.
بازار سهام پس از تجربه جدی‌ترین افت خود در سه هفته گذشته، هنوز نتوانسته آرامش را باز یابد. در جریان معاملات دیروز نیز شاخص کل با کاهش ۰.۵۶ درصدی به حرکت خود در فضای منفی ادامه داد. قرار گرفتن ارزش روزانه معاملات خرد در سطح ۴ هزار میلیارد تومان و نوسان محدود در این سطح کماکان از کمبود نقدینگی و احتیاط شدید معامله‌گران حکایت می‌کند. در جریان معاملات روز گذشته برای پنجمین روز متوالی، کاهش شاخص کل ادامه‌دار بود و نماگر اصلی بازار سهام در معاملات نخستین روز از هفته، با افت ۰.۵۳ درصدی همراه شد و در سطح ۲میلیون و ۴۵۴ هزار واحد ایستاد. بورس بعد از ۹ روز صعود متوالی متاثر از مشوق‌های حمایتی، با ورود به مردادماه در مسیر نزولی حرکت کرده و تنها در این میان یک روز (۱۸ مرداد) سبز‌پوشی نماگرها را به نظاره نشسته است.
وضعیت خروج پول حقیقی نیز آلارم هشدار در این بازار را به صدا درآورده است. خروج پول از بازار نیز همچنان ادامه دارد. در معاملات شنبه بازار سهام، ۸۸۲میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شد. در پنج روز گذشته، ۲ هزار و ۴۵۰میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شده است. شاخص هم‌وزن نیز دیروز با کاهش ۰.۳۵ درصدی به سطح ۷۵۹ هزار واحدی رسید. در فرابورس نیز شاخص کل این بازار، ۰.۴۳ درصد کاهش را ثبت کرد. ارزش معاملات خرد بازار سهام نیز رقم ۴ هزار و ۹۴۶میلیارد تومان را ثبت کرد. رصد تحرکات گروه‌ها نشان می‌دهد، بورس تهران با لیدری گروه فلزات اساسی و بانک‌ها همچنان در مسیر کاهشی شاخص‌های سهامی تلاطم می‌کند. هرچند خروج بیش از ۸۸۲میلیارد تومان از گردونه معاملات، عرصه را برای ورود سهامداران خرد تنگ کرده، اما تقاضا در میانه بازار، جو ملتهب بورس را تلطیف کرد. از سوی دیگر صندوق‌های اهرمی نیز با ورود پول اندکی همراه شدند. در میان دیگر ETFهای بورسی، صندوق‌های املاک و مستغلات و صندوق‌های طلا صدرنشین ورود پول توسط حقیقی‌ها هستند.
معاملات نخستین روز هفته بازار سهام نیز با عقب‌نشینی شاخص‌ها کلید خورد و نماگرهای سهامی یکی پس از دیگری کاهش ارتفاع را ثبت کردند. دماسنج اصلی بورس نیز با قرار گرفتن در میانه کانال ۲میلیون و ۴۰۰ هزار واحدی پرونده خود را در سطح ۲میلیون و ۴۵۴هزار واحد بست. این در حالی است که بورس سال جاری را با شاخص ۲میلیون و ۷۱۰هزار واحد آغاز کرد. با فروکش انتظارات مثبت در بازار در ۱۸تیرماه مجددا نماگر اصلی به نقطه شروع سال جاری برگشت. با توجه به اینکه حمایت‌های نهادی از بازار سرمایه جواب نداد، شاخص کل سطوح بیشتری را از دست داد. به عبارت دیگر نماگر اصلی بازار سهام اکنون به محدوده‌ای رسیده که آخرین‌بار که شاخص کل در محدوده‌ای پایین‌تر از این سطح قرار داشت به اواسط آذر سال گذشته بازمی‌گردد. «دنیای اقتصاد» پیش از این به احتمال تشدید فضای احتیاطی تالار شیشه‌ای در شرایط کنونی اشاره کرده بود. یکی از موارد مهم در تردید معامله‌گران، ابهامات پیرامون وضعیت متغیرهای اثرگذار بر روند بازارهاست که می‌تواند در سطح انتظارات فعالان بورس تهران اثر قابل‌توجهی داشته باشد این موضوع سبب شده تا بازار سهام به‌عنوان بازاری غیرجذاب برای سرمایه‌گذاران تلقی شود.
در همین رابطه حجت سرهنگی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به وضعیت این روزهای بازار سرمایه اظهار کرد: همچنان شاهد سنگینی بار عرضه نسبت به تقاضا هستیم. رفتاری که به نااطمینانی‌ها و ابهام‌های موجود نسبت به روند آتی متغیرهای اثرگذار بر عملکرد بنگاه‌های بورسی بازمی‌گردد. از سویی روند نزولی بورس همچنان ادامه دارد این در حالی است که زمانی که شاخص بورس در اردیبهشت‌ماه به سطح ۳میلیون و ۲۰۰ هزار واحد رسید کمتر کسی فکرش را می‌کرد در این مقطع دماسنج بورس به زیر کانال ۲.۵میلیون واحد سقوط کرده باشد. روند نزولی بورس از اواخر اردیبهشت‌ماه شروع شد و شاخص‌ها وارد مسیر نزولی شدند. این روند تاکنون نیز ادامه یافته است. پس از حمله نظامی رژیم صهیونیستی به تاسیسات هسته‌ای کشور و پیشروی ریسک‌های سیاسی، بازار سرمایه همچنان در مسیر کاهش قرار دارد و نقاط حمایتی متعددی را از دست داده است. مهم‌ترین کانال حمایتی ۲میلیون و ۵۰۰ هزار واحد نیز شکسته شد. به نظر می‌رسد باند حمایتی بعدی که بتواند مانع ادامه این روند شود، محدوده دو‌میلیون و ۳۰۰ تا دو‌میلیون و ۳۵۰ هزار واحد باشد.
به گفته این کارشناس، بخش عمده دلایل ریزش شاخص را باید در ریسک‌های سیستماتیک و مسائل مرتبط با آن جست‌وجو کرد. البته عوامل اقتصادی دیگر همچون ناترازی انرژی، وضعیت تولید، نرخ بهره و سایر متغیرها نیز بی‌تاثیر نبوده‌اند. با این حال، نگرانی‌ها و فشارهای ناشی از ریسک‌های سیاسی موجب شده سرمایه‌گذاران با احتیاط بیشتری عمل کنند. نتیجه این شرایط، خروج پول و سرمایه از بازار سهام و حرکت آن به سمت صندوق‌های با درآمد ثابت و صندوق‌های طلا بوده است.
حجت سرهنگی با بیان اینکه در شرایط فعلی بسیاری از شرکت‌ها از منظر ارزندگی در موقعیت مناسبی قرار دارند، اظهار کرد: برخی از این شرکت‌ها نسبت قیمت به درآمد (P/E) سه یا چهار دارند که حتی با فرض فعالیت کمتر در سه ماه از سال، همچنان برای خرید توجیه‌پذیر است. ارزش جایگزینی بسیاری از این شرکت‌ها، حتی صرفا با در نظر گرفتن ارزش زمین آنها، بیش از ارزش بازاری کنونی است. این موضوع فارغ از دارایی‌های عملیاتی و ماشین‌آلات آنهاست که خود ارزش افزوده قابل‌توجهی دارند. او گفت: بازار در حال حاضر تحت تاثیر شدید ریسک‌های سیستماتیک است. با این وجود به نظر می‌رسد در انتهای روند نزولی اخیر قرار داشته باشیم.
خروج پول شدیدی را طی ماه‌های اخیر شاهد بوده‌ایم. اما به نظر می‌رسد در صورت انتشار حتی کوچک‌ترین خبر مثبت، انتظار می‌رود بازار با سرعت قابل‌توجهی به سمت رشد حرکت کند. پیش‌بینی می‌شود سرمایه‌گذاران تا اواخر مهر و اوایل آبان‌ماه همچنان با احتیاط عمل کنند. در این بازه زمانی با روشن شدن بسیاری از متغیرهای اقتصادی و سیاسی، می‌توان انتظار آغاز حرکت جدی بازار را داشت. انتظار می‌رود در صورتی که ریسک‌های سیاسی کاهش یابد و بازار سهام، بازار سرمایه و از همه مهم‌تر بخش تولید کشور به روال عادی بازگردند و رونق بگیرند؛ این رونق به نفع سرمایه‌گذاران تمام می‌شود.
این کارشناس در مورد بهترین استراتژی برای سهامداران در مقطع فعلی توضیح داد: در شرایط کنونی توصیه به سرمایه‌گذاران نهادی و حقوقی این است که از فروش سهام خود خودداری کنند؛ چرا که در این قیمت‌ها فروش منطقی به نظر نمی‌رسد. هرچند سرمایه‌گذاران حقیقی به دلیل تفاوت در پرتفوی ریسک، شرایط متفاوتی دارند، اما برای سرمایه‌گذاران نهادی بهتر است از تصمیم به فروش پرهیز شود و حتی به تدریج به فکر خرید باشند. نگاهی به تاریخچه فعالیت بسیاری از شرکت‌های بورسی، از جمله شرکت‌های قدیمی نشان می‌دهد که این بنگاه‌ها حتی در دوران جنگ، به فعالیت خود ادامه داده‌اند. این شرکت‌ها دهه‌ها به تولید و ایجاد اشتغال کمک و در برابر تغییرات سیاسی و اقتصادی ایستادگی کرده‌اند. چنین سوابقی ارزش ذاتی بالایی برای این شرکت‌ها ایجاد می‌کند که در ارزیابی سرمایه‌گذاری باید مورد توجه قرار گیرد. به این ترتیب امیدواریم با برطرف شدن ریسک‌های موجود، بازار سرمایه مجددا رونق گیرد و تمامی سهامداران از این بازگشت بهره‌مند شوند.
