بر اساس آمارها، مردم ۸۳ شهر ایران تنها حدود ۱۰ درصد از روزهای سال گذشته هوای پاک تنفس کرده‌اند. این وضعیت نه تنها سلامت شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های درمانی را نیز به همراه دارد. بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا، فشار مضاعفی بر نظام بهداشت و درمان ایجاد می‌کند و منابع مالی بیشتری را از جامعه می‌گیرد.
از سوی دیگر، اثرات اقتصادی آلودگی هوا محدود به هزینه‌های درمانی نیست. کاهش توان کاری افراد، کاهش ساعات مفید فعالیت اقتصادی و افزایش غیبت‌های ناشی از بیماری‌های تنفسی، همگی به کاهش تولید ناخالص داخلی و آسیب به کسب‌وکارها منجر می‌شوند. این زیان‌ها نشان می‌دهد که آلودگی هوا نه تنها یک چالش محیط‌زیستی، بلکه یک معضل اقتصادی جدی است.
در نهایت، پیامدهای مالی و انسانی آلودگی هوا ضرورت اقدامات جدی و برنامه‌ریزی بلندمدت را برجسته می‌کند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پاک، توسعه حمل‌ونقل عمومی و سیاست‌های کاهش آلاینده‌ها می‌تواند هم سلامت شهروندان را تضمین کند و هم بار اقتصادی سنگین ناشی از آلودگی را کاهش دهد
مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اثرات بهداشتی و خسارات اقتصادی آلودگی هوا را به‌عنوان دومین عامل مرگ‌ومیر در این تعداد شهر کشور با بیش از ۵۷ میلیون نفر جمعیت در سال ۱۴۰۳ مورد مطالعه قرار داده است.
نتایج این بررسی بیانگر این است در طول سال ۱۴۰۳، ۳۵ هزار و ۵۴۰ نفر به دلایل مرتبط با آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند.
همچنین، بیشترین میزان مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا شامل سکته مغزی با ۱۵ درصد، سرطان ریه ۱۵ درصد، بیماری‌های ایسکمیک قلب ۱۴/۶۶ درصد، بیماری‌های مزمن انسداد ریوی ۱۱ درصد و مرگ‌های طبیعی در مواجهه طولانی با ذرات معلق ۱۲/۷ درصد بوده است.
این پژوهش نشان داده شاهرود و سنندج پاک‌ترین و سه شهرستان از استان‌های سیستان‌وبلوچستان و کرمان شامل زابل، ایرانشهر و ریگان آلوده‌ترین شهرها در ۱۴۰۳ بوده‌اند.
از نظر درصد پاکی و آلودگی روزها، شهروندان این شهرها در سال گذشته فقط ۱۰ درصد از ۳۶۵ روز را هوای پاک تنفس کرده‌اند، در ۶۹ درصد مواقع هوا قابل قبول و ۲۱ درصد روزها هم هوا ناسالم بوده است.
پیامدهای گسترده آلودگی هوا نشان می‌دهد که کنترل آن تنها یک اقدام محیط‌زیستی نیست، بلکه مسئله‌ای حیاتی برای سلامت عمومی و پایداری اقتصادی کشور است. نبود برنامه‌ریزی دقیق و اجرای سیاست‌های موثر، می‌تواند فشارهای مالی و اجتماعی ناشی از بیماری‌ها و کاهش بهره‌وری نیروی کار را تشدید کند.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پاک و بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی نقش مهمی در کاهش انتشار آلاینده‌ها دارد. با افزایش دسترسی مردم به گزینه‌های حمل‌ونقل سالم و محیط‌زیست‌دوست، هم مصرف سوخت‌های فسیلی کاهش می‌یابد و هم کیفیت هوا بهبود می‌یابد، امری که به سلامت عمومی و کاهش هزینه‌های درمانی کمک می‌کند.
علاوه بر این، تدوین و اجرای سیاست‌های کاهش آلاینده‌ها و نظارت مستمر بر صنایع و خودروها، می‌تواند اثرات بلندمدت آلودگی هوا را محدود کند. چنین رویکردی نه تنها فشار اقتصادی ناشی از بیماری‌ها و خسارت‌های محیط‌زیستی را کاهش می‌دهد، بلکه به ایجاد شهری پایدار و زندگی با کیفیت برای شهروندان کمک خواهد کرد.
