«پسر من چند بار به خاطر نبود شیر خشک رژیمی بستری شده، ده‌ها نفر دیگر مثل من هستند، واقعا هیچ راهکاری نداریم، تنها راه چاره تامین شیر خشک از بازار سیاه است. قیمت‌ها نجومی است و خیلی از خانواده‌ها از پس خرید آن بر نمی‌آیند. هر قوطی شیر خشک رژیمی-درمانی در بازار آزاد بیش از 3 میلیون تومان به فروش می‌رسد و هیچ کس صدای ما را نمی‌شنود.»
«برنامه جوانی جمعیت راه انداخته‌اند در حالی که ما برای خرید یک قوطی شیر خشک با مشکل مواجه هستیم. زمانی که مردم را به فرزندآوری تشویق می‌کنند اصلا به فکر تامین نیازهای نوزادان و خانواده‌هایشان هستند. هفته گذشته مجبور شدم النگوی طلایم را بفروشم تا بتوانم به اندازه یک ماه برای فرزندم شیر خشک درمانی بخرم. معلوم نیست ماه آینده دیگر چه چیزی را باید بفروشم تا هزینه شیر خشک فرزندم را تامین کنم.»
« سهمیه شیر خشک درمانی را به 2 قوطی در ماه رسانده‌اند. داروخانه‌ها جواب سر بالا می‌دهند. مسئولان مصاحبه می‌کنند و می‌گویند کمبود شیر خشک نداریم، مگر می‌شود، پس این همه خانواده‌ای که برای تامین شیر خشک فرزندانشان با هزار مشکل مواجه شده‌اند کجا زندگی می‌کنند. یا ما ایران نیستیم یا مسئولان ما در ایران زندگی نمی‌کنند و آمار کشور دیگری را می‌دهند.»
این حرف‌ها تنها گوشه از اعتراضات مادرانی است که طی ماه‌های اخیر برای تامین حداقل‌های زندگی نوزادانشان با مشکلات بی‌شماری مواجه شده‌اند.
نبود شیر خشک درمانی در بازار و استیصال خانواده‌ها
در هفته‌ها و ماه‌های اخیر، نبود شیر خشک درمانی در بازار به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های خانواده‌هایی تبدیل شده که فرزندانشان به دلیل مشکلات پزشکی، به این نوع تغذیه وابسته‌اند. این بحران نه‌تنها جنبه معیشتی و روانی خانواده‌ها را تحت تأثیر قرار داده، بلکه سلامت و حتی جان بسیاری از کودکان را تهدید می‌کند.
شیر خشک درمانی؛ نیاز حیاتی، نه انتخاب لوکس
شیر خشک درمانی نوعی محصول غذایی ویژه برای نوزادان و کودکان است که به دلیل مشکلاتی مانند آلرژی شدید به پروتئین گاوی، نارسایی متابولیک، رفلاکس معده یا عدم تحمل لاکتوز، نمی‌توانند از شیر مادر یا شیر خشک معمولی استفاده کنند. این محصولات با فرمولاسیون خاص و ترکیبات دقیق، تنها منبع تغذیه سالم و ایمن برای این دسته از کودکان هستند. نبود آنها، به معنای مواجهه کودک با مشکلات گوارشی شدید، کاهش وزن، ضعف سیستم ایمنی و حتی بستری در بیمارستان است.
قفسه داروخانه‌ها خالی از شیر خشک‌های درمانی است
طبق گزارش خانواده‌ها، چند ماهی است که برخی برندهای اصلی شیر خشک درمانی به‌طور کامل از قفسه‌های داروخانه‌ها ناپدید شده‌اند. تلاش برای یافتن حتی یک قوطی شیر خشک در شهرهای بزرگ نیز اغلب بی‌نتیجه می‌ماند و در شهرستان‌ها اوضاع به‌مراتب وخیم‌تر است. داروخانه‌ها معمولاً تنها پاسخ می‌دهند: «موجود نیست» یا «سهمیه به ما نداده‌اند.»
بازار سیاه شیر خشک‌های درمانی
کمبود این محصولات، بازار سیاه پررونقی ایجاد کرده است. برخی افراد با خرید عمده از داروخانه‌ها یا واردات غیررسمی، شیر خشک درمانی را با قیمت‌های سرسام‌آور – گاهی تا پنج برابر قیمت اصلی – به خانواده‌های مستأصل می‌فروشند. این وضعیت، علاوه بر فشار مالی شدید، باعث افزایش احتمال خرید محصولات تقلبی یا تاریخ گذشته می‌شود که سلامت کودکان را بیش از پیش به خطر می‌اندازد.
روایت یک مادر
مریم، مادر یک کودک ۸ ماهه مبتلا به آلرژی شدید پروتئین گاوی، با صدایی بغض‌آلود می‌گوید: «پسرم فقط یک نوع شیر خشک خاص را می‌تواند بخورد. وقتی موجودی خانه تمام شد، چهار روز تمام در تهران و کرج به دنبال پیدا کردن شیر خشک بودم. آخر هم مجبور شدم از یک واسطه بخرم، آن‌هم با سه برابر قیمت. اگر نمی‌خریدم، بچه‌ام یا باید بستری می‌شد یا از گرسنگی بی‌حال می‌افتاد. این درد بزرگی است که یک مادر بداند غذای بچه‌اش در کشور خودش پیدا نمی‌شود.»
علت‌های نبود و کمبود شیر خشک در کشور؛ از تحریم تا مدیریت داخلی
کارشناسان حوزه دارو و تغذیه عوامل متعددی را برای این کمبود برمی‌شمرند. تحریم‌های اقتصادی، محدودیت‌های واردات مواد اولیه یا محصولات آماده، مشکلات تخصیص ارز ترجیحی و نوسانات بازار ارز، از جمله موانع جدی تأمین این کالاها هستند. همچنین، برخی معتقدند که ضعف در سیستم توزیع و نبود نظارت کافی بر بازار، باعث شده تا محصولات کمیاب به جای رسیدن به خانواده‌های نیازمند، سر از انبار دلالان درآورد.
پیامدهای بهداشتی و روانی کمبود شیرخشک بر نوزادان و خانواده‌ها
نبود شیر خشک درمانی نه‌تنها تهدیدی جدی برای سلامت جسمانی کودکان است، بلکه فشار روانی سنگینی بر خانواده‌ها تحمیل می‌کند. والدین این کودکان غالباً با اضطراب دائمی زندگی می‌کنند که نکند موجودی شیر خشک تمام شود و جان فرزندشان به خطر بیفتد. این اضطراب مزمن می‌تواند به افسردگی، فرسودگی روانی و حتی مشکلات خانوادگی منجر شود. از منظر بهداشتی، جایگزین کردن شیر خشک درمانی با محصولات غیرتخصصی یا خانگی، خطر سوءتغذیه شدید، کم‌خونی، اختلال رشد و حتی مرگ نوزاد را به همراه دارد.
نوزادان با مشکلات متابولیک نیازمند استفاده مداوم از شیر خشک درمانی هستند
فرح ایزدی، متخصص کودکان در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: برای کودکانی که مشکلات متابولیک یا آلرژی‌های خاص دارند، حتی چند روز وقفه در مصرف شیر خشک درمانی می‌تواند به بحران جدی یا آسیب دائمی منجر شود. این موضوع باید به عنوان یک اولویت اورژانسی در سیاست‌های دارویی کشور دیده شود.
او می‌افزاید: افرادی که تخصصی در این زمینه ندارند نمی‌توانند برای جایگزینی شیر خشک‌های درمانی نسخه بپیچند اینکه می‌گویند کاهش سهمیه شیر خشک به دلیل استفاده از شیرمادر و تغذیه سالم نوزادان است بهانه‌ای بی‌اساس بدون در نظر گرفتن مسایل سلامتی و پزشکی نوزادان است.
این متخصص کودکان تأکید می‌کند: برای کودکانی با آلرژی‌های شدید یا مشکلات متابولیک، نبود شیر خشک درمانی یعنی بحران فوری. حتی ۲۴ ساعت تأخیر می‌تواند باعث کاهش وزن خطرناک یا بستری شدن شود.
نبود شیر خشک درمانی، فقط یک کمبود کالا نیست؛ این یک بحران انسانی است
ایزدی در پایان اضافه می کند: نبود شیر خشک درمانی، فقط یک کمبود کالا نیست؛ این یک بحران انسانی است. دولت باید مکانیزم‌های شفاف و سریع برای واردات اضطراری، کنترل بازار و حمایت مالی از خانواده‌ها ایجاد کند. جان کودک نباید قربانی بروکراسی یا سودجویی شود.
زنجیره تامین کاملا مختل شده است
مسئول یکی از داروخانه‌ها نیز در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: روزانه بیش از 10 تا 15 خانواده با نسخه شیر خشک درمانی به ما مراجعه می‌کنند و ما با شرمندگی از نرسیدن سهمیه به آنها می‌گوییم. اکثر کسانی که اینجا می‌آیند نوزادانشان بدحال و بی‌رمق هستند. اما کاری از دست ما بر نمی‌آید.
او می‌افزاید: زنجیره تامین کاملا مختل شده است. وقتی محموله‌ای می رسد بر اساس نسخه و کد ملی به بیماران تحویل می‌شود اما مقدار سهمیه آنقدر کم است که جوابگوی نیاز تمام خانواده‌ها نیست. ترکیب تحریم‌ها، مشکلات تخصیص ارز، و ضعف توزیع از جمله دلایل بروز این وضعیت است. حتی وقتی محموله وارد می‌شود، به‌دلیل ضعف نظارت، بخشی از آن سر از بازار آزاد در می‌آورد.
