به گزارش افکار نیوز، تحولات تازه در قفقاز با امضای توافق صلح میان آذربایجان و ارمنستان ، صحنه‌ای نو از دیپلماسی منطقه‌ای را رقم زده است. تهران اما این رخداد را نه صرفاً یک موفقیت صلح‌آفرین، بلکه رویدادی دووجهی می‌بیند؛ فرصتی برای تثبیت ثبات یا پیش‌زمینه‌ای برای تغییر ژئوپلیتیک به زیان منافع ملی.
۱. نقطه کانونی: گذرگاه سیونیک
توافق اخیر، گذرگاه سیونیک—نوار باریکی که ارمنستان را به ایران متصل می‌کند—را به مرکز توجه برده است. این گذرگاه، حلقه اتصال ارمنستان به جمهوری خودمختار نخجوان و از آنجا به آذربایجان است. هرگونه تغییر در وضعیت این مسیر، می‌تواند موازنه ژئوپلیتیک و امنیت مرزهای شمالی ایران را تحت تأثیر قرار دهد.
۲. سناریوی خوش‌بینانه؛ صلح با ضریب امنیت بالا
در بهترین حالت، این توافق می‌تواند به کاهش تنش‌های تاریخی، گسترش مسیرهای ارتباطی و توسعه همکاری‌های اقتصادی منجر شود. تهران در این سناریو، با حفظ اصولی چون تمامیت ارضی کشورها و حاکمیت ملی، فرصت خواهد داشت نقش خود را به‌عنوان بازیگر محوری در امنیت منطقه‌ای تثبیت کند.
۳. سناریوی بدبینانه؛ بازطراحی نقشه قدرت
در نگاه بدبینانه، توافق واشنگتن می‌تواند بستری برای نفوذ بیشتر آمریکا و تغییرات ساختاری به زیان ایران و روسیه باشد. حذف میانجی‌گری‌های سنتی مانند گروه مینسک و ایجاد سازوکار جدید، ممکن است ابتکار عمل را از دست بازیگران منطقه‌ای خارج و به قدرت‌های فرامنطقه‌ای بسپارد. حتی ابهاماتی چون شایعات واگذاری بلندمدت سیونیک به یک قدرت خارجی یا تغییر نام مسیر به «جاده صلح ترامپ» بر نگرانی‌ها افزوده است.
۴. اصول تهران؛ صلح با خط قرمز ژئوپلیتیک
ایران آشکارا اعلام کرده از هر توافقی که بر پایه احترام به تمامیت ارضی و حفظ مرزها باشد، استقبال می‌کند. اما هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی یا تهدید به انسداد مسیرهای حیاتی‌اش، خط قرمز تهران است. بر همین اساس، ایران هم‌زمان با حمایت از گشایش مسیرهای ترانزیتی، بر کنترل ملی این مسیرها تأکید دارد.
۵. دیپلماسی فعال؛ از ۳+۳ تا تماس‌های دوطرفه
تهران در این شرایط بر سازوکارهای منطقه‌ای مانند فرمت ۳+۳ (ایران، روسیه، ترکیه، ارمنستان، آذربایجان و گرجستان) سرمایه‌گذاری می‌کند. گفت‌وگوهای مستقیم با ایروان و باکو، تلاشی است برای اطمینان از اینکه روند صلح، همسو با منافع ملی و امنیت جمعی منطقه پیش رود.
قفقاز امروز در نقطه‌ای ایستاده که می‌تواند آغازگر فصل تازه‌ای از همکاری و توسعه یا محرک موج جدیدی از بحران باشد. برای تهران، معادله روشن است: صلحی پایدار زمانی ارزشمند است که امنیت ملی، موقعیت ژئوپلیتیک و نقش‌آفرینی منطقه‌ای ایران را تقویت کند، نه تضعیف. از این رو، تحولات اخیر باید با هوشیاری دیپلماتیک و حضور فعال در تمام سطوح مذاکره دنبال شود تا مسیر قفقاز، جاده‌ای به سوی ثبات باشد نه گذرگاهی به بحران.
