با وجود ممنوعیت عرضه مستقیم خودرو در بورس کالا بر اساس مصوبه شورای رقابت از سال ۱۴۰۱، بورس کالای ایران اخیراً ابزار مالی جدیدی به نام «گواهی سپرده خودرو» را معرفی کرده است. این خبر بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت؛ اما اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا می‌توان با سرمایه خرد خودرو خرید؟
این پرسش، یکی از پرتکرارترین ابهامات در مورد گواهی سپرده خودروست؛ پاسخ اما کمی پیچیده است: هم بله و هم خیر. برای درک این موضوع، باید به این مثال دقت کرد که فرض کنید شرکت سایپا قصد دارد ۱۰۰ دستگاه شاهین را از طریق گواهی سپرده خودرو در بورس کالا عرضه کند و هر خودرو معادل ۱۰ گواهی سپرده است.
در روز عرضه، اگر بخواهید یک دستگاه شاهین بخرید، باید همان روز ۱۰ گواهی سپرده را به‌طور کامل تهیه کنید. قیمت هر گواهی، بر اساس قیمت کشف‌شده در بورس کالا محاسبه می‌شود؛ این همان فرآیندی است که قبلاً در عرضه مستقیم خودرو در بورس انجام می‌شد.
اما اگر سرمایه شما کمتر باشد و فقط بتوانید، مثلاً، پنج گواهی بخرید، باز هم می‌توانید وارد این طرح شوید. این گواهی‌ها اوراق مدت‌دار هستند (مثلاً با سررسید سه‌ساله) و خریدار طی این مدت می‌تواند از طریق بازار بورس، باقی‌مانده گواهی‌ها را از دارندگان دیگر بخرد. طبق این طرح به محض اینکه تعداد گواهی‌های به ۱۰ عدد برسد (معادل یک خودرو کامل)، می‌توان درخواست تحویل خودرو داد.
اما تا زمان سررسید، گواهی‌ها مانند یک دارایی بورسی قابل خرید و فروش هستند و امکان نوسان‌گیری یا سرمایه‌گذاری بر روی آن‌ها وجود دارد. اما اگر تا پایان سررسید، تعداد گواهی‌ها به حد نصاب نرسید، خودروساز موظف است گواهی‌ها را به قیمت روز از خریدار بازخرید کند.
بورس کالای ایران با پذیرش ۲۵۱۲ خودروی وارداتی از برندهایی چون هونگچی، مزدا، میتسوبیشی، فولکس‌واگن و لاماری، گامی تازه برای عرضه شفاف و رقابتی خودرو در بازار برداشت.
از سوی، اگر در ابتدای عرضه خریدار تنها پنج گواهی خریداری کند، می‌تواند طی سه سال باقی‌مانده، گواهی‌های بیشتری بخرد تا به ۱۰ گواهی (معادل یک خودرو کامل) برسد و درخواست تحویل را ارائه کند. در غیر این صورت، خریدار می‌تواند گواهی‌ها را بفروشد و از نوسان قیمت آن سود ببرد.
در این حالت، خودروساز (اینجا سایپا) برای آزادسازی خودروها، گواهی‌های باقی‌مانده را به قیمت روز از خریداری می‌کند.
از همان ابتدای عرضه، خودرو متعلق به دارندگان گواهی است و فقط به صورت امانی نزد خودروساز باقی می‌ماند. خریدار هر زمان که به اندازه یک خودرو گواهی داشته باشد، می‌تواند آن را تحویل بگیرد.
برای خودروساز: کشف قیمت رقابتی، تزریق نقدینگی، جذب سرمایه
برای سرمایه‌گذار: امکان خرید مرحله‌ای، نوسان‌گیری از قیمت گواهی، شفافیت معاملات
در پایان باید گفت گواهی سپرده خودرو، ابزار جدیدی است که می‌تواند راهی برای ورود سرمایه‌گذاران خرد به بازار خودرو باشد. با این حال، سودآوری آن برای خریداران بستگی به نوسانات بازار، سرعت تکمیل گواهی‌ها و سیاست‌های خودروساز دارد.
