به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بندرعباس، بندر پرتراکم خلیج فارس، این روزها با تصویری از پسماند روبه‌روست؛ زباله‌هایی که از گوشه‌وکنار معابر بالا زده، سطل‌ها مملو و پیاده‌روها به محلِ انباشت تبدیل شده‌اند. این وضعیت نه فقط چهره شهری را مخدوش کرده، بلکه با ورود فصل گرما تهدیدی واقعی برای سلامت عمومی ،از انتشار بوی نامطبوع تا افزایش پشه و بیماری‌های منتقله، تولید کرده است.
شکایت شهروندان در محله‌های مرکزی و به‌ویژه در منطقه یک شهرداری صدای بلندتری گرفته است. ساکنان از تجمع زباله در گوشه خیابان‌ها، پراکندگی پسماند ساختمانی در امتداد بلوارها و کندی روند جمع‌آوری می‌گویند؛ تصویری که بارها توسط شهروندخبرنگاران ثبت و رسانه‌ای شده و شکاف میان وعده‌های مدیریت شهری و واقعیت میدانی را نشان می‌دهد.
مسئولان شهری اما می‌گویند دست به اقدام زده‌اند و بیان می کنند که نصب ده ها مخزن زباله جدید در مناطق مختلف منطقه یک و تلاش برای ساماندهی جمع‌آوری از جمله اقدامات اعلام‌شده است؛ اما برای ساکنان این کافی به نظر نمی‌رسد و مشکل اصلی را ساختاری و چندوجهی می‌دانند، نبود زیرساخت پردازش، ناکافی‌بودن تجهیزات و ناهماهنگی در زمان‌بندی جمع‌آوری.
در لایه‌ای بالاتر، هشدارهای محیط‌زیستی نیز شنیده می‌شود. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان درباره دفن غیراصولی زباله و احتمال ایجاد کانون‌های جدید آلودگی هشدار داده است؛ نگرانی‌ای که وقتی با سابقه توقف یا کندی در جمع‌آوری ترکیب می‌شود می‌تواند تبعات بلندمدتی بر خاک، آب‌های سطحی و سلامت ساکنان داشته باشد.
دغدغه اصلی اما کمتر فنی و بیشتر ساختاری است، بندرعباس فاقد یک کارخانه پردازش و تفکیک پسماندِ کامل و پایدار است که حجم تولید زباله‌ی شهری را مدیریت کند. سازمان مدیریت پسماند از پروژه‌های در دست اجرا و بازدیدها از محل احداث کارخانه پردازش خبر داده، اما به گفته کارشناسان و فعالان محلی، پیشرفت پروژه کند است و تا زمانی که ظرفیت پردازش و بازیافت افزایش نیابد، فشار پسماند روی معابر و محل‌های دفن ادامه خواهد داشت.
پیامدهای شهری و اجتماعی این بحران واضح‌اند، افزایش هزینه سلامت عمومی، کاهش کیفیت زندگی، ضربه به گردشگری شهری و بار روانی برای پاکبانانی که هر روز با شرایط نامطلوب کار می‌کنند. همچنین معضلِ پسماندِ ساختمانی و نخاله‌های عمرانی در حاشیه‌ها، که گاه مسکوت می‌مانند، جلوه‌ای از ضعف نظارت بر پروژه‌های عمرانی و تخلیه‌های غیرمجاز است که چهره‌ی شهر را بیش از پیش فرسوده می‌کند.
در میدان عملِ مدیریت شهری راه‌حل‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت می‌تواند ترکیبی از سیاست‌های عملیاتی و برنامه‌ریزی بلندمدت باشد، افزایش و بهینه‌سازی ناوگان جمع‌آوری، تعیین زمان‌بندی منظم و شفاف برای جمع‌آوری در محله‌ها، تقویت فرهنگ تفکیک از مبدا از طریق برنامه‌های آموزشی و مشوق‌ها، پایش هوشمند پر شدن سطل‌ها و نهایتاً تسریع در ساخت و راه‌اندازی واحدهای پردازش و بازیافت. اقداماتی که بخشی از آنها از سوی شهرداری اعلام شده اما برای تأثیرگذاری واقعی نیاز به پیگیری، منابع مالی و شفافیت در اجرا دارد.
این بحران همچنین پرسشی سیاسی و مدیریتی را مطرح می‌کند، آیا شهر بندری و ثروتمندی همچون بندرعباس که طبیعت و اقتصادش پیوندی مستقیم با خلیج فارس دارد، توان سرمایه‌گذاری و مدیریت یک نظام پسماندِ پایدار را ندارد؟
پاسخ کوتاه این است که توان فنی و مدیریتی وجود دارد اما اراده و تخصیص منابعِ لازم و هماهنگی بین نهادها (شهرداری، سازمان پسماند، محیط‌زیست و بهداشت) هنوز ناکافی است. تا وقتی این گره باز نشود، مردم هر تابستان با بوی نامطبوع و مناظر زباله دست‌به‌گریبان خواهند بود.
شاهدان محلی و شهروندخبرنگاران می‌گویند که با وجود نصب مخازن جدید، نقطه‌ای‌ترین مشکل رفتارِ بخشی از شهروندان در انداختن زباله خارج از ساعت و محل تعیین‌شده و مدیریت ناکافی پسماندهای تجاری و ساختمانی است؛ ترکیبی که به‌سرعت معابر را به محل تخلیه تبدیل می‌کند. از همین‌رو راه‌حل زمان‌بندی دقیق، برخوردِ نظارتی با تخلیه‌های غیرمجاز و توسعه فرهنگِ مسئولیت‌پذیری اجتماعی باید درکنار سرمایه‌گذاری فنی قرار گیرد.
پایانِ کار نیازمند ترکیبِ سه عنصر است،اقدام فنی (راه‌اندازی کامل کارخانه پردازش و ارتقای ناوگان)، سیاست‌گذاری اجتماعی (آموزش و مشوق‌های تفکیک از مبدا و اعمال جریمه‌های هدفمند برای تخلفات) و شفافیت مدیریتی (گزارش‌دهی منظم به شهروندان درباره پیشرفت پروژه‌ها و عملکرد جمع‌آوری). تنها با این ترکیب می‌توان امید داشت که بندرعباسِ خلیج فارس دوباره شهری زنده، پاک و قابل‌افتخار برای ساکنان و مسافرانش باشد.
